Thema 3: Temperament en Persoonlijkheid

Question 1

Welke pioniers waren er voor theoretische perspectieven van temperament en persoonlijkheid?

Answer 1

-Thomas & Chess
-Kagan

Question 2

Waaruit bestond het theoretische perspectief van Thomas & Chess over temperament en persoonlijkheid?

Answer 2

-9 temperamentsdimensies
-Vanuit die dimensies: 3 temperamentstypes
-Kritiek

Question 3

Wat waren de 9 temperamentsdimensies van Thomas & Chess?

Answer 3

-Activiteit
-Toenadering/terugtrekking
-Aanpassing
-Stemming
-Sterkte en duur aandacht
-Afleidbaarheid
-Regelmaat
-Intensiteit reactie
-Reactiedrempel

Question 4

Wat is activiteit als temperamentsdimensie?

Answer 4

Verhouding tussen actieve en inactieve perioden

Question 5

Wat is toenadering/terugtrekking als temperamentsdimensie?

Answer 5

Reactie van kind op nieuw persoon/object als toenadering zoekend of zich terugtrekkend

Question 6

Wat is aanpassing als temperamentsdimensie?

Answer 6

Gemak of moeite waarmee kind aanpast aan veranderingen in omgeving

Question 7

Wat is stemming als temperamentsdimensie?

Answer 7

Contrast tussen aantal vriendelijke, opgewekte en plezierige reacties vs aantal onplezierige, onvriendelijke reacties

Question 8

Wat is sterkte en duur aandacht als temperamentsdimensie?

Answer 8

Hoeveelheid tijd dat kind aan activiteit besteedt en effect van afleiding

Question 9

Wat is afleidbaarheid als temperamentsdimensie?

Answer 9

Mate waarin gedrag kind verandert als gevolg van stimuli

Question 10

Wat is regelmaat als temperamentsdimensie?

Answer 10

Regelmaat basisfuncties als honger, ontlasting, slapen en wakker zijn

Question 11

Wat is intensiteit reactie als temperamentsdimensie?

Answer 11

Energieniveau reacties kind

Question 12

Wat is reactiedrempel als temperamentsdimensie?

Answer 12

Hoeveelheid stimulatie nodig om reactie uit te lokken

Question 13

Wat zijn de 3 temperamentstypen van Thomas & Chess?

Answer 13

Vanuit temperamentsdimensies
-Moeilijk: 10%
-Traag op gang komend: 15%
-Gemakkelijk: 40%

Question 14

Welke kritiek is er op het theoretische perspectief van Thomas & Chess op temperament en persoonlijkheid?

Answer 14

-Te statisch
-Te veel dimensies
-Te weinig aandacht voor emotionele en motivationele aspecten

Question 15

Wat was het theoretische perspectief van Kagan op temperament en persoonlijkheid?

Answer 15

-Gedragsmatige inhibitie
-Focus op individuele verschillen in onvertrouwde situaties
-Betrouwbaar te observeren op jonge leeftijd
-Dimensie met 2 extremen
–>Geïnhibeerd
–>Niet-geïnhibeerd

Question 16

Wat was de geïnhibeerde extreme van Kagan?

Answer 16

Angstig, teruggetrokken

Question 17

Wat was de niet-geïnhibeerde extreme van Kagan?

Answer 17

Spontane toenadering

Question 18

Welke recentere perspectieven zijn er op temperament en persoonlijkheid?

Answer 18

-Rothbart
-Gray
-Big Five/Vijffactorenmodel

Question 19

Wat was het theoretisch perspectief van Rothbart op temperament en persoonlijkheid?

Answer 19

-Focus op individuele verschillen in affectief-motivationele reactiviteit en zelfregulatie
-Structuur verschilt deels naargelang ontwikkelingsfase

Question 20

Wat is reactiviteit volgens Rothbart?

Answer 20

Gemak waarmee gedragsmatige of endocriene responsen of reacties van autonoom of centraal zenuwstelsel worden getriggerd
-Negatieve reactiviteit
-Positieve reactiviteit

Question 21

Wat is zelfregulatie volgens Rothbart?

Answer 21

Processen die persoon in staat stellen reactiviteit onder controle te houden
-Effortful control: regulatie van gedrag en aandacht

Question 22

Wat was het theoretisch perspectief van Gray op temperament en persoonlijkheid?

Answer 22

Reinforcement Sensitivity Theory
-Gedrag geleid door neurobiologische systemen van vermijding en toenadering
-Behavioral Inhibition System (BIS) en Behavioral Activation System (BAS)

Question 23

Wat is het Behavioral Inhibition System (BIS) van Gray?

Answer 23

Gelinkt aan strafgevoeligheid en angst

Question 24

Wat is het Behavioral Activation System (BAS) van Gray?

Answer 24

Gelinkt aan beloningsgevoeligheid en impulsiviteit

Question 25

Wat is het Big Five of Vijffactorenmodel van temperament en persoonlijkheid

Answer 25

-Diverse methoden, onderzoeken, diverse talen
-5 basisdimensies: openheid, gewetensvolheid, extraversie, vriendelijkheid en neuroticisme
-Toenemende theoretische en conceptuele integratie
-Verschillende benaderingen representeren individuele verschillen in 2-5 domeinen die minstens deels overlappen

Question 26

Welke domeinen zijn er op basis van Big Five?

Answer 26

-Toenadering
-Vermijding
-Regulatie
-Affiliatie
-Openheid

Question 27

Welke overlap is er in perspectieven bij de verschillende domeinen van de Big Five?

Answer 27

-Toenadering: positieve reactiviteit, BAS-sensitiviteit, extraversie
-Vermijding: negatieve reactiviteit, BIS-sensitiviteit, neuroticisme
-Regulatie: effortful control, gewetensvolheid
-Affiliatie: affiliatie, vriendelijkheid
-Openheid: orienting sensitivity, openheid

Question 28

Wat heeft men gevonden over temperament en persoonlijkheid op basis van de Dunedin studie?

Answer 28

-Typologische, person-centered benadering
-Veelvoorkomende types van personen
-Initiële typologie obv data Dunedin, maar ondertussen gerepliceerd in andere WEIRD-landen
-Alle types zekere mate van ontwikkeling, maar meest uitgesproken bij ongecontroleerd en geïnhibeerd type
-Wat zorgt voor continuïteit

Question 29

Welke veelvoorkomende types zijn er gevonden binnen de Dunedin studie?

Answer 29

-Goed aangepast: 40%
-Zelfverzekerd: 28%
-Gereserveerd: 15%
-Ongecontroleerd: 10%
-Geïnhibeerd: 7%

Question 30

Wat zijn kenmerken van een goed aangepast type?

Answer 30

-Kan gereserveerd zijn of zichzelf controleren wanneer nodig
-Porbeert met verschillende uitdagingen om te gaan
-Raakt niet van streek als iets te moeilijk is
-Initieel aarzelend, maar komt na tijdje los en wordt vriendelijk

Question 31

Wat zijn kenmerken van het zelfverzekerde type?

Answer 31

-Werkt enthousiast mee
-Weinig tot geen separatieangst
-Responsief naar anderen toe
-Past zich gemakkelijk aan
-Komt overeen met gemakkelijk type van Thomas & Chess

Question 32

Wat zijn kenmerken van het gereserveerde type?

Answer 32

-Voelt zich snel ongemakkelijk, maar zonder dat dat interfereert met prestatie
-Veeleer verlegen, zelfkritisch
-Gematigd responsief tav niet-vertrouwde personen
-Kan zich op opdracht focussen

Question 33

Wat zijn kenmerken van het ongecontroleerd type?

Answer 33

-Snel geïrriteerd en afleidbaar
-Lijkt geen plezier te beleven aan activiteiten
-Moeilijk zich te focussen op opdrachten
-Moeilijk stilzitten
-Reageert impulsief
-Komt overeen met moeilijke type van Thomas & Chess

Question 34

Wat zijn kenmerken van het geïnhibeerd type?

Answer 34

-Verlegen, angstig
-Zegt vrijwel niets
-Raakt van streek bij niet-vertrouwde personen
-Makkelijk verstrooid, kan moeilijk aandacht bij taak houden
-Niet impulsief
-Komt overeen met traag op gang komend type van Thomas & Chess

Question 35

Welke ontwikkeling zie je bij ongecontroleerde types van 3 tot 18 jaar?

Answer 35

-Weinig gedragscontrole
-Senstatiezoekend
-Impulsief
-Sterke negatieve gevoelens
-Gemakkelijk van streek
-Kort lontje
-Achterdochtig
-Agressief
-Moving against the world

Question 36

Welke ontwikkeling zie je bij geïnhibeerde types van 3 tot 18 jaar?

Answer 36

-Overgecontroleerd
-Niet assertief
-Voorkeur voor veilige activiteiten
-Voorzichtig en behoedzaam
-Niet impulsief
-Niet agressief
-Besluiteloos
-Moving away from the world

Question 37

Wat zorgt voor continuïteit volgens de Dunedin studie?

Answer 37

-Genetische aanleg rol
-Maar genetische aanleg verklaart niet volledig patroon associaties vroeg temperament en latere persoonlijkheid
-Belangrijke rol gen-omgevingssamenspel

Question 38

Voor welke domeinen zijn er associaties gevonden met psychopathologie?

Answer 38

-Toenadering
–>Zeer hoge score
–>Zeer lage score
-Vermijding
–>Zeer hoge score
–>Zeer lage score
-Zelfregulatie
–>Zeer lage score
-Affiliatie
–>Zeer lage score

Question 39

Welke associatie is er tussen psychopathologie en een zeer hoge score op toenadering?

Answer 39

-Kenmerken: beloningsgevoelig, sensatiezoekend, drang tot onmiddellijke behoeftenbevrediging
-Associatie met psychopathologie: ADHD impulsiviteit/hyperactiviteit, gedragsproblemen

Question 40

Welke associatie is er tussen psychopathologie en een zeer lage score op toenadering?

Answer 40

-Kenmerken: anhedonisch, verlies van interesse, weinig positief affect
-Associatie met psychopathologie: depressie

Question 41

Welke associatie is er tussen psychopathologie en een zeer hoge score op vermijding?

Answer 41

-Kenmerken: hoge fysiologische reactiviteit, hoge gedragsmatige inhibitie, sterke strafgevoeligheid, veel negatief affect
-Associatie met psychopathologie
–>Internaliserende problemen: depressie (vooral bij ook lage toenadering), angst (in sommige contexten), fobieën (als sterke vrees)
–>ADHD aandachtsproblemen (als ook lage zelfregulatie)

Question 42

Welke associatie is er tussen psychopathologie en een zeer lage score op vermijding?

Answer 42

-Kenmerken: lage fysiologische reactiviteit, lage gedragsmatige inhibitie, lage strafgevoeligheid
-Associatie met psychopathologie: gedragsproblemen met psychopathologische kenmerken (als onbevreesdheid, vooral in combinatie met lage affiliatie en lage zelfregulatie)

Question 43

Welke associatie is er tussen psychopathologie en een zeer lage score op zelfregulatie?

Answer 43

-Kenmerken: tekort aan gedragscontrole, tekort aan aandachtscontrole, reactiviteit domineert
-Associatie met psychopathologie
–>ADHD aandachtsproblemen
–>Brede waaier aan problemen, afhankelijk van positie op andere domeinen

Question 44

Welke associatie is er tussen psychopathologie en een zeer lage score op affiliatie?

Answer 44

-Kenmerken: gebrek aan empathie
-Associatie met psychopathologie: psychopathische kenmerken (vooral als ook lage vermijding)

Question 45

Welke associaties vond de Dunedin studie nog, vooral voor ongecontoleerde en geïnhibeerde types?

Answer 45

-Gokstoornis: ongecontroleerde groep meeste kans op ontwikkeling
-Minder goede kwaliteit van relaties: ongecontroleerde en geïnhibeerde types

Question 46

Welke conceptuele relaties tussen temperament/persoonlijkheid en psychopathologie zijn er?

Answer 46

-Spectrummodel
-Kwetsbaarheidsmodel
-Pathoplastiemodel
-Complicatie- of littekenmodel

Question 47

Wat is het spectrummodel als relatie tussen temperament/persoonlijkheid en psychopathologie?

Answer 47

-Onderliggende dimensie van normale processen tot milde, matige en ernstige psychopathologische processen; psychopathologie extreme variant van t/p en gedeelde etiologische factoren
-Sluit aan bij idee van continuïteit tussen typisch en atypisch gedrag
-Ondersteund door vaststelling dat brede psychopathologiedimensies (internaliseren, externaliseren) en persoonlijkheidsdimensie gedeelde genetische basis hebben
-In essentie mediatiehypothese
-Analogie met rGE
-Ruim onderzocht
(afbeelding!)

Question 48

Wat is het kwetsbaarheidsmodel als relatie tussen temperament/persoonlijkheid en psychopathologie?

Answer 48

-Sommige t/p kenmerken verhogen impact risico, anderen spelen bufferende rol
-Sluit aan bij diathese-stress idee
-Persoonlijkheidskenmerken maken iemand kwetsbaar, maar iets anders moet gebeuren alvorens psychopathologie ontwikkelt
-In essentie moderatiehypothese
-Analogie met GxE
-Ruim onderzocht
(afbeelding!)

Question 49

Wat is het pathoplastiemodel als relatie tussen temperament/persoonlijkheid en psychopathologie?

Answer 49

T/p beïnvloedt manier waarop psychopathologie tot uiting komt: aanvang, ernst, verloop, respons op behandeling, etc.
(afbeelding!)

Question 50

Wat is het complicatie- of littekenmodel als relatie tussen temperament/persoonlijkheid en psychopathologie?

Answer 50

Psychopathologie voorspelt veranderingen in t/p, hetzij tijdelijk (complicatie) hetzij blijvend (litteken)
(afbeelding!)

Question 51

Welk besluit kun je trekken over temperament en persoonlijkheid?

Answer 51

-Individuele verschillen, vroeg observeerbaar en in alle ontwikkelingsfasen relevant
-Dimensionele en typologische benaderingen
-Consensus over beperkt aantal basisdomeinen
-Duidelijke associaties met psychopathologie
-Op verschillende manieren conceptueel te kaderen