Taal Flashcards
Wat is psycholinguïstiek?
De studie van cognitieve processen van taal:
taalbegrip, -verwerving, -productie
Wat zijn de 5 taalkenmerken van Clark & Clark?
- Communicatief
- Arbitrair
- Structuur
- Generatief
- Dynamisch
Wat wordt bedoeld met taal is communicatief?
Taal is zinvol en het doel is communicatie
Wat wordt bedoeld met taal is arbitrair?
Er is een willekeurig verband tussen een symbool en de betekenis
Wat wordt bedoeld met taal heeft structuur?
Taalregels: taal is gestructureerd. Het patroon van symbolen is dus niet willekeurig
Wat wordt bedoeld met taal is generatief?
Er zijn oneindige combinaties van basiseenheden (bloem, bloempot, bloementuin,…)
Wat wordt bedoeld met taal is dynamisch?
Taal is niet statisch. Er kunnen nieuwe woorden, spellingsregels, betekenissen gemaakt worden
Welke taalniveaus zijn er?
- Pragmatiek
- Semantiek
- Syntax
- Morfologie
- Fonologie
Wat zijn fonemen?
Taalklanken, de kleinste klankeenheid die betekenis uitdrukt
Wat gebeurt er als een foneem wijzigt?
Dan verandert de betekenis
Hoeveel fonemen zijn er ongeveer wereldwijd?
200
Op welke leeftijd ben je nog ontvankelijk voor alle fonemen?
Op 6 maanden
Vanaf welke leeftijd vernauwt je ontvankelijkheid voor fonemen zich tot de moedertaal?
8-9 maanden
Wat is een morfeem?
Het kleinste woorddeel dat betekenis uitdrukt
Welke 2 soorten morfemen zijn er?
- Vrije morfemen
- Gebonden morfemen
Wat zijn vrije en gebonden morfemen?
Vrij = zelfstandig woord
Gebonden = uitsluitend in combinatie, heeft op zich geen betekenis
Wat is syntax?
Zinsleer, de combinatie van woorden of zinsdelen tot zinnen
Wat is semantiek?
Betekenisniveau
Wat is word salad?
Syntactisch correcte zinnen, maar inhoudelijk incorrecte zinnen
Bij welke aandoening komt word salad voor?
Schizofrenie
Wat zien we in de hersenen bij semantisch incorrecte zinnen?
Een grotere N400
Wat zien we in de hersenene bij syntactisch incorrecte zinnen?
Een grotere P600
Wat is parsering?
Zinnen syntactisch ontleden
Wat moeten we doen om zinnen semantisch te kunnen begrijpen?
Parseren
Wat voor structuur heeft parsering?
Een boomstructuur
Waarom is parsering niet altijd evident?
Omdat er grammaticale ambiguïteiten kunnen zijn
Wat zien we qua boomstructuur als er grammaticaal ambigue zinnen zijn?
Er zijn meerdere boomstructuren mogelijk
Hoe noemt men zinnen die ambigue zijn?
Intuinzinnen
Waarvoor dient het garden path model?
Om de betekenis van grammaticaal ambigue zinnen te achterhalen. Je kan om de tuin geleid worden
Wat is een intuinzin?
Een zin die grammaticaal ambigue is.
Wat doe je met intuinzinnen?
De zin opnieuw verwerken omdat de eerste interpretatie incorrect is
Welke syntactische principes gebruiken we om betekenis van een zin te achterhalen?
- Minimale hechting
- Late sluiting
Wat is minimale hechting?
Hechting volgens de meest eenvoudige boomstructuur
Wat is late sluiting?
Een inkomend element wordt gehecht aan recent verwerkt zinsdeel
Wat is pragmatiek?
Taalgebruik in de praktijk
Welke aandoening heeft moeite met pragmatiek?
ASS
Is taal aangeboren of aangeleerd? Welke 2 mensen hangen welke visie aan?
Skinner: behaviorist -> aangeleerd dmv bekrachtiging
Chomsky: linguïst -> aangeboren
Wat is universele grammatica?
= Aangeboren sleutelprincipes die talen gemeen hebben
- Dezelfde stadia taalontwikkeling, ongeacht cultuur
- Syntax verbetert niet door leerprocessen, maar door natuurlijke ontwikkeling
- Kinderen produceren zinnen die ze nooit hebben gehoord
- Specifieke parameters vaan moedertaal worden wel aangeleerd.
Wat is taalkundige competentie?
Kennis van taalregels en UG
Wat is taalkundige prestatie?
Gebruik van kennis in dagelijke communicatie
Hoe gebruiken we UG in dagelijks leven?
Komt competentie altijd tot uitdrukking in prestatie?
Nee:
Door beperkingen in werkgeheugen
Door taalconventies
Wat zegt huidig taalonderzoek over of taal aangeboren of aangeleerd is?
Er is een sterke invloed van Chomsky, maar de omgeving is belangrijker dan Chomsky veronderstelde. Er is wel degelijk een invloed van de stimulatie van de omgeving.
Welke delen van het lichaam dienen voor spraakproductie?
- Stembanden
- Neusholte
- Mond
- …
Hoe produceren we spraak?
Het spraakorgaan produceert geluidsgolven
Wat is een spectogram?
Een spectogram visualiseert frequentie van geluidsgolven ifv tijd
Wat is de articulatieplaats?
De plaats waar luchtstroom wordt tegengehouden
Wat betekent bilabiaal?
Dat de lippen de luchtstroom tegenhouden
Wat is de articulatiewijze?
Wijze waarop de luchtstroom tegengehouden wordt
Wat betekent plosief?
Een plofklank
Wat betekent nasaal?
Een neusklank
Wat betekenen stemhebbend en stemloos?
Stemhebbend heeft een klank (van de stemband?)
Stemloos heeft geen klank van de stemband
Hoe verloopt spraak?
Geluidsgolven spreker -> opgevangen door gehoororgaan luisteraar -> omzetting naar neuraal signaal -> omzetting door brein in fonemen
Wat betekent coarticulatie?
Fonemen overlappen tijdens uitspraak
Wat is coarticulatie en Waarop heeft coarticulatie effect?
Op de foneemklank: een foneem wordt anders uitgesproken ifv omliggende fonemen
Wat is woordsegementatie?
Woorden die overlappen tijdens de uitspraak
Hoe onderscheiden (segmenteren) we dan woorden?
Niet obv natuurlijke pauzes
Niet af te leiden uit het spectogram
Geen duidelijke woordgrenzen
-> Samenspel van bottom-up en top-down processen
Hoe komt het dat we in een andere taal veel moeilijker kunnen segmenteren?
We hebben nog weinig top-down informatie in het begin
Welke factoren ondersteunen mee het spraakperceptieproces?
- Liplezen
- Foneemrestauratie
- Categorische spraakperceptie
Wat weten we over het bewustzijn en liplezen?
We doen het niet bewust
Wat is het McGurk effect?
Het feit dat je bij eenzelfde klank, maar een andere mondbeweging telkens een andere klank zal horen of bij een bepaalde mondbeweging en een andere klank zullen je hersenen op zoek gaan naar een oplossing tussenin. Er is een mismatch tussen de visuele en auditieve input
Hoe verliep het experiment van Warren en Warren over foneemrestauratie?
Mensen hoorden een zin waarbij 1 letter werd weggekucht. Ze moesten de zin reconstrueren. Het brein vult ontbrekende fonemen aan ifv context.
Wat is foneemrestauratie?
Dat je in functie van de zin een verloren letter gaat invullen
Wat is de categorische spraakperceptie?
Een foneem wordt door je brein in bepaalde categorie ingedeeld om te compenseren voor verschillen in de uitspraak van een klank
Welke theorieën van spraakherkenning zijn er?
- Motorische theorie
- Cohortmodel
- TRACE model
Wat wordt bedoeld met spiegelneuronen spraak?
Luisteren en spreken activeren overeenstemmende spraakmotorische gebieden
Wat zegt het cohortmodel van spraakherkenning?
Het is een interactief model: parallelle bottom-up en top-down processen
Wat is het TRACE model?
Een connectionistisch computermodel.
-> ~ cohortmodel, maar meer gespecifieerd
-> Model met 3 lagen
Welke 3 lagen heeft het TRACE model?
- Woordlaag
- Foneemlaag
- Auditieve kenmerken
- articulatiewijze en -punt
- stemhebbend/stemloos
Wat voor samenspel is leren lezen?
Een samenspel van top-down en bottom-up
Wat is het interactive activation model?
3 lagen, bidirectioneel:
1. Word level
2. Letter level
3. feature level
Door spel van inhibitie (tussen en binnen lagen) en excitatie (tussen lagen) komt de meest waarschijnlijke woordkandidaat naar boven
Wat houdt het woordsuperioriteitseffect in?
Woorden faciliteren visuele letterherkenning.
Wat is het pseudo-woordsuperioriteitseffect?
Een uitspreekbaar niet-woord vs een onuitspreekbaar niet-woord
Wat kunnen we besluiten uit het woordsuperioriteitseffect?
Betere herkenning letters door woordcontext (TD), zelfs bij fictief woord
Waarmee kunnen de basisprocessen van lezen gemeten worden?
mbv oogbewegingsapparatuur: camera’s filmen ogen en registreren fixaties en saccades
Waarmee kunnen de basisprocessen van lezen gemeten worden?
mbv oogbewegingsapparatuur: camera’s filmen ogen en registreren fixaties en saccades
Wat is een fixatie?
Stilstand van het oog.
Welke woorden worden wel/niet gefixeerd?
- Inhoudswoorden worden 80% gefixeerd
- functiewoorden 20% (lidwoorden, voorzetsels,…)
- Langere fixatie op minder frequente woorden
Wat is het spillover effect bij fixaties bij lezen?
Langere fixatie op minder frequente woord volgend op een zeldzaam woord.
Wat is de perceptuele spanne?
- Aantal opgenomen informatie tijdens 1 fixatie
Hoe groot is de perceptuele spanne?
+- 5 woorden
Wat beïnvloed de perceptuele spanne?
Lettergrootte, moeilijkheid tekst, leesvaardigheid
Is de perceptuele spanne symmetrisch of asymmetrisch?
Asymmetrisch: 3-4 letters links en 15 letters rechts
Hoe komt het dat de perceptuele spanne asymmetrisch is?
Aandachtseffect: meer info rechts van fixatie door dat we van links naar rechts lezen.
Wat is het aandachtseffect bij de perceptuele spanne?
meer info rechts van fixatie door dat we van links naar rechts lezen.
Hoe zit het bij tweetaligen betreffende de asymmetrie van de perceptuele spanne (bvb Arabisch, Engels)
Engels span naar links
Arabisch span naar rechts
Wat is een saccade?
Een oogsprong naar een nieuwe fixatie
Hoelang duurt een fixatie?
+- 250 ms (120-1000)
Hoelang duurt een saccade?
10-20 ms afhankelijk van de afstand
Wat zijn de kenmerken van saccades?
- Ballistisch (niet onderbreekbaar)
- Geen scherp, stabiel beeld mogelijk, brein onderdrukt visuele input
- Je bent functioneel blind tijdens de saccade.
Wanneer gebeurt de visuele waarneming bij het leesproces?
Tijdens de fixatie. Tijdens de saccade ben je functioneel blind
Wat is een regressieve saccade?
Een terugwaartse saccade
Wat zien we, betreffende saccades, bij lezers met dyslexie?
Meer en langere fixaties, kortere saccades en meer regressies bij lezers met dyslexie tov controle.
Hoe wordt de kijkrichting beïnvloed in reclame?
Door een subject op de affiche bvb te laten kijken naar de reclametekst
Welke hersenhelft staat voornamelijk in voor taal?
De linkerhemisfeer
Welk hersendeel staat in voor taalproductie?
Broca
Welk hersendeel staat in voor begrip?
Wernicke
Wat zien we bij een Broca afasie?
Moeite met taalproductie
Wat zien we bij Wernicke afasie?
Problemen met taalbegrip, vlotte en veelvuldige spraak, maar vaak word salad
Is een bottom-up woord- of zinperceptie voldoende om taal te gebruiken? Waarom wel / niet?
Het is niet voldoende. Je hebt informatie nodig over de context om betekenis te kunnen geven.
Hoe staan een bottom-up en top-down verwerking tegenover elkaar?
Ze zijn interactief
Wat houdt categorische spraakperceptie in?
Als een klank heel geleidelijk veranderd naar een andere klank, gaan we niet geleidelijk het verschil horen. Wij horen klank 1 of klank 2, niets tussenin. Er is een plotse overgang van klank 1 naar klank 2.
Wat is het resultaat van de kop-pop foneemperceptietest?
Er zijn categorieën met een abrupte foneemgrens: categorische spraakperceptie
Wat wordt bedoeld met de motorische theorie van spraakherkenning?
Er is een gemeenschappelijk systeem in de hersenen dat gelijkaardig werkt als spiegelneuronen. Dus spraakperceptie en spraakproductie houden een gemeenschappelijk systeem in. Je hoort dan een klank en vergelijkt het met hoe je eigen spraakorgaan het zou produceren
Hoe werkt het Cohort model van spraakherkenning?
- Activatie: beginfonemen activeren woorden die overeenkomen met auditieve input
- Filtering: Welke woorden zijn plausibel?
- Woordkandidaten inconsistent met daaropvolgende spraakinput (BU)
of context (TD) worden gefilterd uit cohort
- Woordkandidaten inconsistent met daaropvolgende spraakinput (BU)
- Punt van herkenning
Hoe werkt het TRACE model?
Er is bidirectionele excitatie tussen lagen en inhibitie binnen de laag: onderlinge competitie tss kandidaten in een laag. Het woord met de meeste activatie wint
Hoe werkte het experiment van Reicher over het woordsuperioriteitseffect?
1) Masker
2) Reeks letters
3) Daarna boven en onder een letter
4) Welke van de 2 letters is correct op de juiste plaats
