Strategie zapobiegania chorobom Flashcards
Profilaktyka pierwotna (I fazy)
- zapobieganie wystąpieniu choroby
- utrwalenie prawidłowych wzorców zdrowego stylu życia
- zapobieganie szerzeniu się niekorzystnych wzorców zachowań
- w odniesieniu do osób zdrowych
Profilaktyka wtórna (II fazy)
- zapobieganie konsekwencjom choroby
- wczesne wykrycie i leczenie
Profilaktyka III fazy
- zahamowanie postępu choroby i ograniczenie powikłań
Rak jelita grubego
Badanie przesiewowe: kolonoskopia Profilaktyka wtórna: - badanie per rectum - test na obecność krwi utajonej w kale - sigmoidoskopia
Rak szyjki macicy
Profilaktyka pierwotna: szczepienie przeciwko HPV
Badanie przesiewowe: cytologia
Rak piesi
Badanie przesiewowe: mammografia
Profilaktyka wtórna:
- samobadanie
- USG piersi
Wpływ badań przesiewowych na zapadalność
pojedyncze badanie przesiewowe: gwałtowny wzrost zapadalności -> duży spadek -> stopniowy powrót do wartości pierwotnej
badanie przesiewowe w trybie ciągłym: wzrost (wprowadzenie badania) -> powrót do wartości wcześniejszej
Testy przesiewowe powinny być:
- Proste
- Powtarzalne (rzetelne)
- Trafne
Powtarzalność (rzetelność) testu
- wyraża stopień zgodności pomiarów (wyników) w sytuacji, gdy test jest powtarzany w takich samych warunkach
Zależy od:
- dokładności pomiaru
- stałości zjawiska będącego przedmiotem pomiaru
- zdolności obserwatora do interpretacji wyników
Czułość testu diagnostycznego
–prawdopodobieństwo wykrycia choroby pod warunkiem, że osoba jest rzeczywiście chora
Czułość = a / (a+c)
a: prawdziwie dodatnie
c: fałszywie ujemne
Swoistość testu diagnostycznego
–prawdopodobieństwo, że test diagnostyczny da wynik negatywny, pod warunkiem, że osoba jest zdrowa
Swoistość = d / (b+d)
b: fałszywie dodatnie
d: prawdziwie ujemne
Wartość predyktywna dodatnia
– prawdopodobieństwo rzeczywistej choroby pod warunkiem, że wynik testu był pozytywny
WPD = a / (a+b)
a: prawdziwie dodatnie
b: fałszywie dodatnie
Wartość predyktywna ujemna
–prawdopodobieństwo braku choroby pod warunkiem, że wynik testu był ujemny
WPU = d / (c+d)
c: fałszywie ujemne
d: prawdziwie ujemne
Dokładność rozpoznania
=(a+d) / (a+b+c+d)
a: prawdziwie dodatnie
b: fałszywie dodatnie
c: fałszywie ujemne
d: prawdziwie ujemne
Rzeczywista częstość choroby
= (a+c) / (a+b+c+d)
a: prawdziwie dodatnie
b: fałszywie dodatnie
c: fałszywie ujemne
d: prawdziwie ujemne
Trafność diagnostyczna testu
Zależność między czułością i swoistością testu diagnostycznego a wartościami predyktywnymi
Wskaźnik wiarygodności dla dodatniego wyniku
określa stosunek prawdopodobieństwa uzyskania wyniku dodatniego u osoby chorej do prawdopodobieństwa uzyskania wyniku dodatniego u osoby zdrowej.
LR+ = czułość / (1-swoistość)
Wskaźnik wiarygodności dla wyniku ujemnego
określa stosunek prawdopodobieństwa uzyskania wyniku ujemnego u osoby chorej do prawdopodobieństwa uzyskania wyniku ujemnego u osoby zdrowej
LR-= (1-czułość) / swoistość
Krzywa ROC
oś X: 1-swoistość
oś Y: czułość
AUC
= Pole pod krzywą
- wskaźnik mocy diagnostycznej testu.
- Wartość wskaźnika AUCp rzyjmuje wartości z przedziału [0,1]; im większa, tym lepszy model
Testy równoległe
Czułość - wzrost Swoistość - maleje FN - maleje FP - wzrost WPD - maleje WPU - zwrost
Testy seryjne
Czułość - maleje Swoistość - rośnie FN - rośnie FP - maleje WPD - rośnie WPU - maleje
Ocena efektywności/skutecznosci programu przesiewowego
- porównanie umieralności
- czas przeżycia od momentu diagnozy -> wzrost oczekiwanej długości życia
- stopień zaawansowania choroby
- nawroty choroby
- jakość życia -> przyrost QALY
- Number needed to screen ( liczba osób która musi być poddana badaniu przesiewowemu w kreślonym czasie aby uniknąć jednego zgonu lub innego efektu niepożądanego)
Lead Time BIAS
- błąd w badaniach prospektywnych, oceniających efektywność badania przesiewowego
- “dodany” czas choroby (bo wcześniej wykryta)
- często pojawia się w badaniach, gdzie punktem końcowym jest czas przeżycia
Detection Bias (Diagnostic Bias)
- błąd systematyczny z diagnozowania
- wypaczenie diagnostyki
- systematyczna różnica pomiędzy grupami w sposobie oceny punktów końcowych
- błąd wynikający z wykonania nieproporcjonalnie większej liczby badań w grupie przypadków w porównaniu z kontrolną
O czym mowi nomogram Fagana
jak zmieni się prawdopodobieństwo występowania choroby po teście
Wykonując 2 testy równolegle W danej populacji robiąc dwa testy, jak zmienią się wartości, gdy wykonamy testy równolegle, a nie sekwencyjnie
zwiększamy czułość
rak wątroby w badaniach przesiewowych daje 3 miesiące więcej zycia niż ten wykryty przez objawy, dlaczego
wyprzedzenie diagnostyczne
-> przeciętny czas o jaki skrócony jest okres diagnostyczny choroby dzięki badaniom przesiewowym
Badania przesiewowe poprawiają efekt leczenia
PRAWDA
Którego z poniższych wskaźników można wykorzystać do oceny korzyści płynących z badań przesiewowych:
- zmniejszenie umieralności z powodu tej choroby w populacji
- zmniejszenie śmiertelności z powodu tej choroby w populacji
- zmniejszenie częstości komplikacjii z powodu tej choroby w populacji
NIE zmniejszenie zapadalności na tą chorobę w populacji -> w pierwszym etapie wprowadzenia przesiewówki chcemy zwiększyć zapadalność, a potem po jej spadku utrzymać ją na stałym poziomie, więc zmniejszenie zapadalności nic na nie mówi - oprócz tego bezpośrednio na zapadalność wpływa ekspozycja na czynniki ryzyka, a nie badania przesiewowe
Badanie: czułość 70% swoistość 85% częstość występowania choroby w społeczeństwie - 1% WPD - 5% WPU - 99%
Jakie jest prawdopodobieństwo, że losowo wybrana osoba objęta tymi badaniami będzie miała tę chorobę?
1%
Badanie: czułość 70% swoistość 85% częstość występowania choroby w społeczeństwie - 1% WPD - 5% WPU - 99%
Jakie jest prawdopodobieństwo, że osoba, u której test wyszedł dodatni jest chora?
5%
Badanie: czułość 70% swoistość 85% częstość występowania choroby w społeczeństwie - 1% WPD - 5% WPU - 99%
Ktore z poniższych wniosków możesz wyciągnąć na podstawie tych danych?
30% osób chorych nie zostanie wykrytych przez to badanie
Badanie: czułość 70% swoistość 85% częstość występowania choroby w społeczeństwie - 1% WPD - 5% WPU - 99%
Ten sam test przesiewowy w populacji z chorobowością 10%, co się zmieni
WPD wzrośnie
Postanawiasz poprawić stan zdrowia w swojej populacji. Wykonywanie badań ciśnienia tętniczego krwi oraz instruktarz na temat zasad właściwego odżywiania to elementy profilaktyki:
zarówno pierwszej jak i drugiej fazy
Pacjent palący się do nas zgłasza, my informujemy ze konieczne jest zaprzestanie palenia. Co to za rodzaj profilaktyki?
1-rzędowa
Jakie w tej chwili w Polsce prowadzone są badania przesiewowe
Mammografia
Cytologia
O szczepieniach profilaktycznych:
Profilaktyka pierwotna
Coś tam o to co chcemy zrobić poprzez profilaktykę wtórną
Zmniejszyć umieralność
Jak ocenić skuteczność badań profilaktycznych przesiewowych na przestrzeni czasu (chodziło o mammografię)
Współczynnik umieralności swoistej na raka piersi
Jak zwiększyć rzetelność testów?
trzeba zmniejszyć błędy pomiaru
Jeśli punkt odcięcia zmniejszymy z 567 na 300 (od 567 w górę byli chorzy, a teraz będą od 300 w górę), to:
wzrośnie czułość
Profilaktyka III fazy dla WZW C
stosowanie odpowiedniej diety
Co oznacza swoistość 94%?
94% osób zdrowych będzie mieć wynik ujemny
6% osób zdrowych będzie mieć wynik fałszywie dodatni
Wartość NNT przy podawaniu kobietom w ciąży kwasu foliowego ma wartość 50, co to znaczy
żeby kw. foliowy miał korzystny wpływ u jednej kobiety, trzeba go podać 50 kobetom
Chorobowość zmalała z 10% do 6% jak zmieni się WPD i WPU?
WPD zmaleje
WPU wzrośnie
