Demografia Flashcards
Zagadnienia demografii
- cechy populacji
- zdarzenia lub zjawiska ludnościowe
- procesy demograficzne
- wzajemne oddziaływanie procesów demograficznych i społeczno-ekonomicznyc
Badania demograficzne
- podstawowa jednostka badawcza – człowiek, rodzina, gospodarstwo domowe
- analiza prawidłowości w procesach zachodzących w całej zbiorowości (lub jej wyraźnie wyodrębnionej części- podzbiorowości/subpopulacji)
Powszechne spisy ludności
- co 10 lat
Ewidencja bieżąca
- Księgi stanu cywilnego
* Księgi meldunkowe
Badania ankietowe
• Badania gospodarstw domowych • Badania aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) • badania specjalne , np.: – Ankieta Nowożeńców – Ankieta Rodzinna – Badanie Stanu Zdrowia Ludności – badanie rodziny i dzietności
badania metodą anamnestyczną
uzyskiwanie subiektywnej informacji o zdarzeniach demograficznych za dłuższy okres w drodze wywiadu lub ankiety
Piramida demograficzna
- progresywna
- zastojowa
- regresywna
Ogólna postać surowych współczynników demograficznych
W= (F/L) x C
- W = współczynnik demograficzny
- F = ogólna liczba badanych zdarzeń
- L = ogólna (średnia) liczba badanej zbiorowości
- C = constans (1, 100, 1000 lub 10000)
Wskaźnik feminizacji
liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn
Wskaźnik maskulinizacji
liczba mężczyzn przypadająca na 100 kobiet
Zdarzenia i procesy demograficzne wpływające na strukturę populacji
- urodzenia żywe
- zgon
- migracje na pobyt stały
Rozrodczość
proces odtwarzania stanu populacji w wyniku strumienia urodzeń.
- przybywa jedynie członków najmłodszej części populacji.
Umieralność
- proces, w wyniku którego na skutek strumienia zgonów następuje ubytek stanu populacji
- zachodzi wśród wszystkich kategorii wiekowych populacji, choć jego skala może być między nimi zróżnicowana.
Przyrost naturalny
różnica pomiędzy liczbą urodzeń a liczbą zgonów w badanym okresie, na danym terytorium (w liczbach bezwzględnych)
Przyrost rzeczywisty
suma przyrostu naturalnego i salda migracji w badanym okresie, na danym terytorium (w liczbach bezwzględnych).
Współczynnik przyrostu naturalnego
różnica pomiędzy współczynnikiem urodzeń a współczynnikiem zgonów w badanym okresie, na danym terytorium (wyrażone na 1000 osób)
Rodność
- Natężenie urodzeń w badanej populacji w określonym czasie.
- Współczynnik urodzeń (rodności):
=(liczba urodzeń żywych/liczba ludności w połowie badanego okresu) x C
Płodność
• Natężenie urodzeń w badanej populacji kobiet, będących w wieku reprodukcyjnym (w Polsce 15 – 49 lat) w badanym okresie.
• Współczynnik płodności:
=(liczba urodzeń żywych/liczba kobiet 15-49 w połowie badanego okresu) x C
Dzietność (płodność całkowita)
oznacza średnią liczbę dzieci, jaką urodziłaby kobieta w ciągu całego okresu rozrodczego (w Polsce 15 – 49 lat), przy stałym wzorcu płodności, w danym roku.
FAŁSZ: jest to rzeczywista liczba dzieci kobiet
Współczynnik reprodukcji brutto
średnia liczba żywo urodzonych dzieci płci żeńskiej przypadający na jedną kobietę w wieku rozrodczym.
Współczynnik reprodukcji netto
średnia liczba żywo urodzonych dzieci płci żeńskiej, które dożyją wieku swoich matek przypadający na jedną kobietę w wieku rozrodczym
Teoria H. Leibensteina
Typy użyteczności zostały sformułowane następująco:
- Użyteczność dziecka rozważanego jako „dobro konsumpcyjne”, jako źródło osobistej radości dla rodziców,
- Użyteczność dziecka rozważanego jako dziecko-producent —po pewnym czasie dziecko przystąpi do pracy zarobkowej i przyczyni się do wzrostu dochodów rodziny,
- Użyteczność przyszłego dziecka jako potencjalnego źródła zabezpieczenia, np. na starość.
Koszty posiadania dodatkowego dziecka :
- Bezpośrednie, tj. bieżące wydatki na utrzymanie dziecka aż do chwili, kiedy samo zacznie zarabiać (mieszkanie, wyżywienie, odzież),
- Pośrednie, tj. utracone możliwości w następstwie urodzenia kolejnego dziecka (utracone zarobki w okresie ciąży, mniejsza mobilność rodziców itp.
Teoria i hipoteza Easterlina (Londyn, 1976 )
- Osoby urodzone w wyżu demograficznym dostrzegają niekorzystne skutki ekonomiczne i społeczne powodowane dużą liczbą rówieśników i mają mniej dzieci
- One z kolei dostrzegają niekorzystne skutki ekonomiczne i społeczne powodowane małą liczbą rówieśników i mają więcej dzieci
Teoria spadku płodności Caldwella -1982
- Podstawowym czynnikiem prowadzącym do zmiany dodatniego salda przepływów międzypokoleniowych dla rodziców jest zmiana funkcji rodziny jako efekt przejścia od rodzinnego do kapitalistycznego sposobu produkcji.
- Podstawową przyczyną ograniczania płodności jest odejście od gospodarki opartej na gospodarstwie domowym jako podmiocie produkcyjnym i przejście do gospodarki kapitalistycznej kierującej się całkowicie odmiennymi kryteriami podejmowania decyzji.
- Odwołuje się do czynników działających w skali mikro.
Współczynnik umieralności ogólnej (surowy):
(Liczba zgonów w danym czasie/liczba osób narażonych na ryzyko zgonu w danym czasie) x k
Gdzie k = 1000 / 10 000 / 100 000 / 1 000 000, zależnie od częstości zgonów
Liczba zgonów odnosi się do okresu czasu, np. roku
Oczekiwana długość życia
=przeciętne trwanie życia w wieku 0
• Oczekiwana długość życia dla danego roku kalendarzowego oznacza przeciętną liczbę lat, jaką potencjalnie przeżyje osoba urodzona w danym roku.
• Przeciętne dalsze trwanie życia w wieku X- liczba lat, jaką potencjalnie jeszcze przeżyje osoba, która osiągnęła wiek X
Współczynnik starości
liczba osób w wieku starszym/liczby ludzi ogółem *100
Indeks starości (wg GUS)
liczba osób w wieku starszym w badanym okresie/ liczby osób w wieku 0-14 lat w badanym okresie
Społeczeństwo jest określane mianem starego gdy osoby w wieku starszym (65+) stanowią
wg ONZ : powyżej 15%
Współczynnik obciążenia demograficznego
- Liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym
- Wiek produkcyjny mężczyźni 18—64 lata, kobiety 18—59 lat (nadal do obliczeń)
Czterofazowy model przejścia demograficznego
I faza: umieralność, rodność równa
II faza: umieralność maleje szybko, rodność powoli
III faza silny spadek rodności i spadek umieralności, przyrost jest dodatni
IV faza wyrównanie rodności i umieralności
Populacja została wystandaryzowana wg europejskiej i umieralność zmalała Jaki wniosek
była starsza
-> Bawimy się w standaryzowanie z powodu różnych struktur demograficznych - mamy kraje młode, starzejące się itd., wiadomo, że w krajach starzejących się jest większa umieralnosćlność, w związku z tym transformujemy liczebności poszczególnych grup w danym kraju, by uzyskać u wszystkich tylko informację o proporcji zgonów w danym przedziale
W zeszłym roku w tej populacji zmarły 2 osoby z powodu zawału serca. Aby się przekonać czy zgony z powodu zawału serca w twojej populacji występują częsciej niż w innych rejonach Polski należy porównać:
Standaryzowany na populację Polski współczynnik umieralności z powodu zawału serca w tej populacji ze współczynnikiem umieralności z powodu zawału serca w Polsce
• Standaryzacja współczynników pozwala na porównanie mierników stanu zdrowia populacji o różnych strukturach wewnętrznych
Jaki mamy model społeczeństwa w Polsce
regresywny, 16% to osoby 65+
Pytanie o współczynnik feminizacji
Oznacza liczbę kobiet przypadającą na 100 mężczyzn i jest wyższa w starszych pokoleniach
Pytanie o współczynnik dzietności
zastępowalność pokoleniowa gdy wynosi ponad 2.1 (między 2,1-2,15)
Jaka faza rozwoju demograficznego charakteryzuje się wysoką rodnością, spadkiem umieralności, dodatnim przyrostem naturalnym
Faza 2
Coś o starzejącym się społeczeństwie i jaki to model/problem przy leczeniu ich?
giełda: Biopsycho-społeczny ??
prezka: Konsekwencje społeczne, ekonomiczne, zdrowotne
