Strategia badań epidemiologicznych Flashcards
Przyczyna choroby
zdarzenie lub stan, który sam lub w połączeniu z innymi czynnikami inicjuje pewną sekwencję zmian patologicznych prowadzących do określonego skutku (choroby).
Czynnik etiologiczny
biologiczny, chemiczny , fizyczny lub inny czynnik wywołujący określoną chorobę. (ale również brak, niedobór lub nadmiar jakiegoś składnika)
Czynnik ryzyka
cecha lub ekspozycja zwiększająca prawdopodobieństwo określonego zdarzenia np. choroby
Postulaty Henlego-Kocha dla potwierdzenia związku infekcji z daną chorobą
- Patogen musi być obecny w każdym przypadku danej choroby
- Patogen można wyizolować i hodować w czystej kulturze
- Patogen wszczepiony podatnemu zwierzęciu musi wywołać daną chorobę
- Patogen musi być odzyskany od tego zwierzęcia i zidentyfikowany
Badania epidemiologiczne
- Obserwacyjne:
- opisowe
- analityczne:
• Ekologiczne
• Przekrojowe
• Kliniczno-kontrolne
• Kohortowe - Eksperymentalne
• Losowe badanie kontrolowane
• Interwencja populacyjna
Badania opisowe
Cel: „opis” zjawiska zdrowotnego w kategoriach jego rozkładu w zależności od: osób, miejsca i czasu
- uzyskanie informacji potrzebnych do sformułowania hipotez
- odpowiednie dla chorób nagłych albo rzadkich albo do oceny problemów, o których do tej pory niewiele wiadomo
- użyteczne do monitorowania trendów w czasie
Badania analityczne
- badamy zależność pomiędzy czynnikami ryzyka (ekspozycją) a efektami zdrowotnymi, najczęściej jest to domniemana zależność przyczynowoskutkowa
- identyfikacja lub pomiar wpływu czynników ryzyka albo powiązanie wybranego efektu zdrowotnego ze specyficzną ekspozycją (czynnikiem ryzyka)
- testujemy hipotezy naukowe dotyczące zależności między czynnikiem/czynnikami ryzyka a efektem/efektami zdrowotnymi
Badania ekologiczne
CEL:
- Określenie czy wysoki poziom ekspozycji w populacji prowadzi do wysokiej zapadalności na chorobę
- Porównanie danych między populacjami różnych krajów w tym samym czasie
- Porównanie danych w obrębie populacji w różnych okresach czasu
METODA:
badamy średnią ekspozycję w populacji i współczynnik chorobowości w tej populacji
Badania ekologiczne - zalety i wady
ZALETY:
- Łatwe do przeprowadzenia
- Tanie
WADY:
- Obserwowany związek między ekspozycją a chorobą na poziomie populacji wcale nie musi istnieć na poziomie jednostki
- Trudne do interpretacji – rzadko możliwe znalezienie związku przyczynowo-skutkowego
- Nie jesteśmy w stanie kontrolować czynników zakłócających
- Duży błąd wprowadza brak uwzględnienia statusu społecznoekonomicznego w populacji
Błąd ekologiczny
Nieuzasadnione przenoszenie wniosków z korelacji grupowych (dokonywanych na danych opisujących zagregowane zbiorowości) na zależności na poziomie jednostkowym
Badania przekrojowe
CEL:
badanie związku między chorobą a innymi zmiennymi, jeśli istnieją w zdefiniowanej populacji w jednym czasie
METODA:
równoczesny pomiar narażenia na działanie potencjalnego czynnika ryzyka i jego potencjalnych skutków (choroby) na poziomie osób
- wybór grupy osób (definiujemy populację)
- badanie wszystkich wybranych (znalezienie przypadków)
- Zbieranie informacji od wszystkich (ekspozycja)
- porównanie: porównanie ekspozycji: chorzy vs zdrowi porównanie choroby: eksponowani vs nieeksponowani
Badania przekrojowe - zalety i wady
ZALETY:
- Szybkie uzyskanie wyniku
- Określenie częstości występowania danego zjawiska / stanu klinicznego w populacji (chorobowość)
- Mogą posłużyć do generowania hipotez (dopuszcza się pytania o przeszłość w celu ustalenia stałości poziomu ekspozycji)
- Tanie
WADY:
- Ryzyko niewłaściwego kontrolowania przebiegu narażenia w czasie (ekspozycja poprzedziła chorobę czy choroba ekspozycję?)
- Działanie szkodliwego czynnika nie musi prowadzić do wskazania choroby (okres latencji)
Badania kliniczno-kontrolne
CEL:
określenie związku przyczynowo-skutkowego
METODA:
pomiar ekspozycji w przeszłości w grupie osób chorych i zdrowych
- Punkt wyjścia – JEDNOSTKA CHOROBOWA - definiujemy „przypadki” i „grupę kontrolną”
- Pomiar ekspozycji w przeszłości – wywiad, dokumentacja medyczna
- Porównanie:
ekspozycja w grupie przypadków vs ekspozycja w grupie kontrolnej
Badania kliniczno-kontrolne - grupa przypadków
- jednorodne pod względem nozologicznym
- jeden splot przyczynowo-skutkowy
- sprecyzowane stadium kliniczne
- preferowane nowo rozpoznane przypadki
Badania kliniczno-kontrolne - grupa kontrolna
- osoby wolne od badanej choroby (lub innego badanego punktu końcowego)
- Wybór odpowiedniej grupy kontrolnej jest najtrudniejszym ale i najbardziej kluczowym elementem prowadzenia badań kliniczno-kontrolnych
Isz
Iloraz szans (Isz) = Ryzyko względne przybliżone (RW’)
Isz = (ad):(bc)
a: ekspozycja +, choroba +
b: ekspozycja +, choroba -
c: ekspozycja -, choroba +
d ekspozycja -, choroba -
Isz= Szansa ekspozycji w grupie przypadków / Szansa ekspozycji w grupie kontrolnej
Isz > 1 - czynnik zwiększa szansę wystąpienia danego zjawiska
Isz < 1 - czynnik zmniejsza szansę wystąpienia danego zjawiska
Isz = 1 – czynnik nie ma wpływu na częstość występowania danego zjawiska
Badania kliniczno-kontrolne - zalety i wady
ZALETY:
- Badania nad etiologią, czynnikami ryzyka, skutecznością zabiegów profilaktycznych i terapeutycznych oraz wydajności testów diagnostycznych
- Możliwość jednoczesnego badania wielu różnych czynników ryzyka
- Szybkie uzyskanie wyniku
- Uniknięcie problemu rzadkich stanów klinicznych
WADY:
- Ryzyko dobory nieodpowiedniej grupy kontrolnej
- Liczne źródła błędu (błąd ankietera, błąd ankietowanego)
Próba kontrolna w bad kliniczno-kontrolnym
powinna być reprezentatywna dla populacji docelowej
Badanie kliniczno-kontrolne badające związek picia alkoholu z zawałem serca, jaka powinna być grupa badawcza:
osoby po zawale i określenie częstości picia
Wpływ stresu na chorobę niedokrwienną serca. iloraz szans 1,4, ryzyko przypisane 6,5%
osoby narażone na stres mają 1,4 razy wieksza szanse zachorowania na chns w porównaniu do osób nienarażonych na stres
badanie 1000 losowych osób, pomiary antropometryczne, choroby krążenia u 200 osób, 40 palaczy chorych, 80 palaczy zdrowych
badanie przekrojowe
badanie 1000 losowych osób, pomiary antropometryczne, choroby krążenia u 200 osób, 40 palaczy chorych, 80 palaczy zdrowych
Co ocenia to badanie przekrojowe
chorobowość
badanie 1000 losowych osób, pomiary antropometryczne, choroby krążenia u 200 osób, 40 palaczy chorych, 80 palaczy zdrowych
-> związek przyczynowo-skutkowy do tego badania
nie można określić
Po uzyskaniu prawa wykonywania zawodu rozpoczynasz praktykę w mieście liczącym 10 000 osób. Wybierasz losowo 1000 osób i przeprawadzasz u nich pomiary antropometryczne, obecność chorób krążenia i nawyk palenia papiersów. W badanej grupie choroby krążenia występowały u 300 osób. Wśród chorych 40 osób paliło papierosy. Natomiast wśród zdrowych papierosy paliło 50 osób
Podaj jaki to typ badania:
przekrojowe
W badanich kliniczno-kontrolnych, których celem jest odnalezienie źródła zakażenia pokarmowego, grupa kontrolna powinna składać się z osób, u których nie wystepują objawy zakażenia wybranych:
osoby zdrowe, ale które mogły być narażone na działanie czynnika sprawczego
Chcemy zbadać wpływ picia alko na choroby, jak dobierzemy grupę kontrolną?
losowi ludzie, którym trzeba oszacować ilość spożywanego alkoholu
Jakie badanie żeby ocenić potrzeby populacji w POZ
Przekrojowe
Badania kliniczno-kontrolne - FAŁSZ
Daje możliwość dokładnego zbadania chorych - badania retrospektywne, więc raczej fałsz
Najpoważniejszym błędem jest błąd badacza - raczej dobranie niewłaściwej grupy kontrolnej
Uszereguj w kolejności malejącej wiarygodność testów
Eksperymentalne > kohortowe > kliniczno-kontrolowane -> przekrojowe -> ekologiczne -> opisowe
Opis jakiegoś badania; narażenie ludzi na chorobę wieńcową, w 10 krajach
ekologiczne raczej
Chcesz się dowiedzieć jakie jest obciążenie chorobą w twojej populacji -jakiego badania użyjesz?
opisowe
Chcesz się dowiedzieć jakie jest obciążenie chorobą w twojej populacji. Przeprowadzasz badanie. Wyszło, że żyją krócej lub częściej chorują. Jaki wniosek?
W tym regionie opieka jest niższa niż ogólnie i należy podjąć działania
