rzeźba Flashcards
W rzeźbie Młodej Polski ujawniły się różne style i kierunki.
W dekoracjach
fasad i wnętrz gmachów miejskich, a także w rzeźbie statuarycznej parków, skwerów
i cmentarzy wciąż żywy był historyzm, a zwłaszcza formy klasycyzujące. Równocześnie pojawił się symbolizm. Pomniki miejskie cechowała złożona struktura architektoniczno-rzeźbiarska, w której bohaterowie byli ukazywani w kontekście swoich
osiągnięć za pomocą symboli i alegorii. W wielu rzeźbach pojawiała się tendencja
do upraszczania kompozycji i potęgowania siły wyrazu środków artystycznych.
Artyści Młodej Polski inspirowali się nie tylko sztuką Francuza Auguste’a Rodina,
lecz także rodzimym folklorem. Jednocześnie do polskich twórców docierały cechy
stylu secesyjnego. Te ostatnie przejawiały się w nienaturalnie wydłużonych kształtach
i zaokrąglaniu konturów, układających się w faliste linie i łuki. Styl ten zdominował
reliefy dekorujące architekturę. Cechowały go upodobanie do typowych dla secesji
motywów oraz dążenie do syntezy i linearyzmu.
Dla okresu Młodej Polski charakterystyczna jest też różnorodność stosowanych
technik rzeźbiarskich.
Tworzono w marmurze, granicie, brązie, drewnie, gipsie
i stiuku. Często wykorzystywano techniki ceramiczne.
W bogactwie form rzeźby architektonicznej ujawniło się wiele motywów charakterystycznych dla secesji:
antropomorficznych, animalistycznych, floralnych
i geometrycznych. Kryły one często treści symboliczne, miewały także charakter
satyryczny. Dekoracje obejmowały centralne części fasad jako elementy zdobiące
przejazdy bramne, portale i balkony. Przede wszystkim były to ozdobne reliefy.
Pojawiały się też formy rzeźby pełnej. Zdobienia różnicowano pod kątem barwy
i faktury, osiągając interesujące efekty
przedstawienie postaci w rzeźbie
Wśród przedstawień dominowały wizerunki kobiet w ujęciu całopostaciowym, np.
jako kariatydy, lub tylko głowy z miękką i falującą linią włosów, które ozdabiano wiankami kwiatów lub liści laurowych. Mężczyzn przedstawiano jako atlantów. Często
nawiązywano do mitologii. Ukazywano też ludzi przy pracy z atrybutami charakterystycznymi dla danej profesji. Pojawiały się także bardziej realistyczne przedstawienia
portretowe, np. właścicieli kamienic
motywy występujące w rzeźbie
Typowe dla secesji motywy animalistyczne obejmowały ogromny repertuar stworów
fantastycznych, np. smoków, oraz realnie istniejących – od drobnych: wiewiórek, zajęcy, kotów, myszy, płazów, po zwierzęta większe: wilki i lisy. Pojawiały się także zwierzęta morskie: delfiny, foki i lwy morskie. Szczególnie upodobano sobie ptaki: dekoracyjne pawie, sowy, jako symbol mądrości, orły z rozpostartymi skrzydłami – symbol
mocy, koguty, kwoki z pisklętami, łabędzie, gołębie, indyki. Nie brakowało także owadów,
np.: ważek, motyli i chrząszczy. Dominowały jednak motywy floralne, np. korony drzew
z ozdobnie ukształtowanymi konarami i listowiem. Popularne były liście kasztanowca
i klonu. Preferowano smukłe rośliny, podkreślające kierunek wertykalny: słoneczniki, kalie,
irysy, lilie, zboża, wysokie trawy, a także rośliny pnące. Motywy floralne niekiedy geometryzowano. Pojawiały się również motywy geometryczne zaczerpnięte z secesji wiedeńskiej.
Gustaw Landau-Gutenteger, obramienie okna
willi Leopolda Kindermanna w Łodzi
Obramowanie jednego z parterowych okien willi
stanowią dwa drzewa jabłoni o bujnych koronach
i splątanych korzeniach. W korzeniach ukrywa się lis,
a na gałęziach przysiadł ptak. Jest to przykład bogatej
ornamentyki floralnej i animalistycznej okresu secesji.
Dekoracja powstała w 1901 roku
Emanuel Rost junior, kamienica „Pod Żabami”
Budynek z 1903 roku zawdzięcza swą popularną nazwę
dwóm antropomorficznie przedstawionym żabom,
znajdującym się nad portalem wejściowym. Żaby
ubrane są we fraki. Jedna z nich trzyma mandolinę,
przygrywając kompanowi, a druga – z długą fajką
i kieliszkiem wina – podpiera się łokciem o beczułkę.
Całość ma humorystyczny wydźwięk i bywa
odczytywana jako zaproszenie do dobrej zabawy
w winiarni, która mieściła się w budynku.
Wacław Szymanowski
Szymanowski był autorem kilku nagrobków
(w tym własnego ojca), a także rzeźby Król Olch inspirowanej balladą Johanna Wolfganga von Goethego. Artysta uczestniczył w pracach komitetu powołanego po wykupieniu
Wawelu z rąk Austriaków, którego celem było przeprowadzenie restauracji i ewentualnej
przebudowy budynków na wzgórzu. Stworzył wówczas projekt Pochodu na Wawel,
wielopostaciowej grupy prowadzonej przez uosabiającą Fatum zawoalowaną kobietę.
W pochodzie uczestniczyć mieli monarchowie, duchowni, polscy panowie, rycerze,
mieszczanie i chłopi żyjący od czasów średniowiecza po epokę Wazów. Rzeźby w naturalnej wielkości nie zostały nigdy wykonane, zachował się odlany z brązu projekt
Wacław Szymanowski, pomnik Fryderyka Chopina w Warszawie
Pomnik, zaprojektowany w 1908 roku, miał powstać w setną
rocznicę urodzin kompozytora, która przypadała na 1910 rok,
ale z uwagi na przedłużające się dyskusje z władzami zaborczymi
doszło do jego realizacji dopiero w 1926 roku, w kilka lat po
odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Natchniony, zasłuchany
w odgłosy natury, kompozytor siedzi pod wierzbą płaczącą.
Jej gałęzie targane wiatrem pochylają się nad nim, tworząc
swoisty parasol. Palce Chopina układają się tak, jakby miały
opaść na klawiaturę fortepianu, by odtworzyć muzyczne harmonie
zasłyszane przez niego w szumie drzewa. Odlany w brązie pomnik
zniszczyli niemieccy naziści w 1940 roku, tnąc go na kawałki
i wysyłając materiał do hut. Rekonstrukcja rzeźby o wysokości
ok. 6,4 m pochodzi z 1958 roku.
Wpływom symbolizmu uległ również Konstanty Laszczka.
Inspirowały go rzeźby
Auguste’a Rodina, które zobaczył w trakcie studiów w Paryżu. Po powrocie do
kraju Laszczka wzbogacił swoją twórczość o pierwiastki rodzime, dla których inspiracje
czerpał z ludowych podań i legend. Kilkakrotnie powtarzał motyw Wodnika, którego forma przypomina Myśliciela Rodina. Artysta zajmował się też rzeźbą nagrobną
i portretową. Charakterystyczna dla jego twórczości jest różnorodność stosowanych
technik. Tworzył m.in. w marmurze, brązie, alabastrze, gipsie, drewnie i terakocie.
Laszczka był profesorem rzeźby na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych
Konstanty Laszczka Zrozpaczona
Jest to przykład rzeźby secesyjnej o symbolicznej wymowie
inspirowanej twórczością Auguste’a Rodina. Kompozycja aktu jest
asymetryczna. Włosy skulonej postaci kobiety stapiają się
z bryłą skały, na której siedzi. Artysta zróżnicował fakturę skały
oraz gładkiego ciała kobiety, uzyskując w niektórych partiach efekt
non finito. Rzeźba o wysokości 27 cm została odlana w brązie
w 1902 roku. Znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie.
Do grona uczniów Laszczki należał m.in. Xawery Dunikowski
– rzeźbiarz i malarz
– jeden z najwybitniejszych polskich artystów XX wieku. Żył do roku 1964, toteż w jego
twórczości przewinęły się cechy różnych kierunków i tendencji w sztuce. Pierwszy okres
twórczości Dunikowskiego, przypadający na czasy Młodej Polski, charakteryzuje się
poszukiwaniem własnego stylu, ostatecznie ukształtowanego pod wpływem europejskiego symbolizmu, a zwłaszcza sztuki Auguste’a Rodina. Wiele rzeźb, które wówczas
powstały, cechuje pesymistyczna refleksja nad ludzką egzystencją. Artysta tworzył także
portrety, o czym świadczy m.in. Portret Henryka Szczyglińskiego, praca z czasów jego
krakowskich studiów. Posługiwał się syntetycznym sposobem obrazowania. Dunikowski stosował zazwyczaj uproszczoną formę, a siłę wyrazu
potęgowały deformacja oraz niekiedy surowa faktura. Wszystko to nadawało dziełom
niezwykłej ekspresji. Motyw tchnienia – powołania do życia
– podejmował artysta kilkakrotnie w różnych konwencjach stylistycznych.
Xawery Dunikowski był postacią bardzo istotną dla sztuki polskiej także jako pedagog, wykładowca Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Krakowie i Wrocławiu
Xawery Dunikowski, Fatum
Jego rzeźba Fatum obrazuje walkę człowieka z przeznaczeniem,
ducha z materią. Pierwotna wersja przedstawiała duszę, która usiłowała się wyrwać
z wielkich dłoni symbolizujących los. Motyw ten artysta podjął kilkakrotnie, a obecnie
najbardziej znana jest wersja wykonana w latach trzydziestych XX wieku z intencją
pomnika nagrobnego. Rzeźba ostatecznie znalazła się w zbiorach Muzeum Xawerego
Dunikowskiego w Królikarni w Warszawie.
Xawery Dunikowski Kobiety brzemienne
Cykl Kobiety
brzemienne uosabia oczekiwanie na macierzyństwo i stanowi wyraz refleksji nad odwieczną
zagadką życia. Głowy przyszłych matek są pochylone, co nadaje grupie rzeźbiarskiej
nutę pesymizmu. Rzeźby z 1906 roku przedstawiające nadnaturalnej
wielkości brzemienne kobiety zostały zaprezentowane
na wystawie w Warszawie w Salonie Krywulta. Odlane są
z brązu z uwydatnieniem zróżnicowanej faktury. Nie mają
postumentów, a wyrastając bezpośrednio z podłogi,
wydają się współuczestniczyć w wydarzeniach, które dzieją
się wokół nich. Koncepcja grupy rzeźbiarskiej o luźnej
kompozycji była zainspirowana Mieszczanami z Calais
Auguste’a Rodina. Sylwetki brzemiennych zostały nieznacznie
uproszczone. Kobiety odziane są w luźne suknie tworzą płynne
linie konturu rzeźby
Xawery Dunikowski pod koniec lat czterdziestych postanowił większość swoich
dzieł przekazać państwu polskiemu.
W zamian za to Ministerstwo Kultury i Sztuki przyrzekło oddać artyście na mieszkanie, pracownię i galerię prac Królikarnię
w Warszawie. Odbudowa zniszczonego pałacu trwała jednak długo i dopiero po śmierci
artysty zorganizowano tam stałą ekspozycję jego dzieł.
Alfred Daun
inspirował się twórczością literacką Juliusza Słowackiego i Adama Mickiewicza.
Na krakowskich Plantach stanęły jego nawiązujące do romantyzmu rzeźby Lilla Weneda
oraz Grażyna i Litawor, w których łączył akademicką formę z ekspresją
Edward
Wittig
tworzył rzeźby ukazujące kobiece akty inspirowane pracami Auguste’a
Rodina i Aristide’a Maillola. Jednym z jego dzieł z tego czasu jest Młodość.
