Relacja w procesie pomagania Flashcards
Dwa aspekty psychoterapii
- techniczny
- relacyjny
Rola relacji terapeutycznej
- jest ważniejsza niż rola jakiejkolwiek konkretnej techniki w generowaniu pozytywnych wyników terapeutycznych
- przymierze terapeutyczne okazało się najistotniejszym czynnikiem decydującym o wyniku leczenia
- przymierze terapeutyczne kształtuje się na bardzo wczesnym etapie terapii, być może nawet w czasie pierwszej sesji i jest prognostykiem późniejszego wyniku
Relacja w psychoanalizie:
- Psychoanaliza ortodoksyjna – analityk ekspert, z tyłu
- Teorie relacji z obiektem – terapia toczy się w oparciu o relację
- Przeniesienie i przeciwprzeniesienie
Relacja u Rogersa
- relacja jest kluczowa, partnerska
- osoba to klient
- spotyka się dwóch dorosłych
Relacja w Gestalcie
- Kluczem jest dotarcie do prawdziwego Ja klienta
- Akceptacja – bez oceniania (też chwalenia)
W Gestalt pacjent ma odnaleźć, co jest jego, co jest dobre dla niego → dlatego w relacji pomagania nie chwali się go, ani nie krytykuje.
Relacja w REBT Ellisa
Terapeuci REBT akceptują klientów z ich ludzką omylnością, ale nie muszą okazywać ciepła.
Klasyczna CBT - relacja terapeutyczna
relacja oparta na przymierzu terapeutycznym
Relacja w Terapii Schematów
- Terapeuta dąży do zaspokojenia tych potrzeb, które w dzieciństwie nie były zaspokojone
- Ograniczone powtórne rodzicielstwo
Pacjent ma nauczyć się “być swoim rodzicem”.
Elementy relacji terapeutycznej wg Bordina
- przymierze terapeutyczne/ sojusz roboczy
- konfiguracja przeniesienia
- rzeczywista relacja
Przymierze terapeutyczne/sojusz roboczy
→ przymierze zawarte przez zdrowy rozsądek ego/self klienta z analizującym lub terapeutyzującym ego/self terapeuty w celu wspólnej pracy
→ jest odrębne od kontraktu, ale zawiązuje się w momencie zawiązywania kontraktu.
Konfiguracja przeniesienia
-
Przeniesienie – Przemieszczenie na terapeutę uczuć, postaw i zachowań charakteryzujących wczesne relacje klienta z ważnymi dla niego osobami.
- W przypadku przeniesieniowych zachowań, obecne są intensywne reakcje i emocje, niewspółmierne do sytuacji. Emocje nie dają się w racjonalny sposób wyciszyć (np. zrekompensowanie spóźnienia terapeuty dużą zniżką)
- Kiedy w relacji terapeutycznej dostrzegamy przeniesieniowe reakcje, naszym obowiązkiem jest próba dotarcia do tego, co pacjent przenosi (co ze swojej przeszłości).
- Przeciwprzeniesienie – uczucia, które przeżywa terapeuta w relacji z pacjentem, postawa wobec pacjenta. Terapeuta wnosi własną przeszłość i własne struktury psychiczne do tej diady, ale również pacjent wywołuje pewne uczucia u terapeuty.Reakcja przeniesieniowa uruchamia w terapeucie zachowania i emocje, na które przeniesieniowo reaguje pacjent → pojawia się przeciwprzeniesienie; pacjent zachowuje się tak, żebyśmy np. zachowali się tak, jak jego matka w jego dzieciństwie. Nie powinniśmy wchodzić w tą rolę, bo możliwe, że poprzez zachowanie pacjent(ka) wzbudza w nas takie emocje, jakie wzbudzała w rodzicu, a my przez to możemy reagować tak jak rodzic w przeszłości.
Rzeczywista relacja
dotyczy tego wymiaru relacji, który jest w pełni nieprzeniesieniowy
- prawdziwość
- realistyczne postrzeganie
Przeniesienie pozytywne i negatywne
przeniesienie pozytywne - pacjent ma pozytywny stosunek do terapeuty, zabiega o niego, o to, żeby go lubił
przeniesienie negatywne - pacjent zaczyna odczuwać negatywny stosunek do terapeuty, złości się, boi się go itp.
Kiedyś (Freud) przeniesienie postrzegane było jako przeszkoda w terapii. Obecne rozumienie jest takie, że przeniesienie jest ważnym narzędziem pracy w terapii (pracujemy na przeniesieniu). Pojawia się zawsze, kiedy relacja jest bliska. W nurcie psychodynamicznym nazywamy reakcje przeniesieniowe pacjenta(tki), uświadamiamy, np. mam wrażenie że zachowuje się Pan(i) tak jak w dzieciństwie wobec rodzica
przeciwprzeniesienie pozytywne i negatywne
Freud twierdził też, że przciwprzeniesienie jest błędem psychoanalityka. Potem jednak stwierdził, że przeciwprzeniesienie pojawi się zawsze. Przeciwprzeniesienie pozytywne ciężej jest zidentyfikować. Rozwija się powoli, zachowanie pacjentawpisuje się w rolę osoby, która szuka pomocy. Z pozoru jest fajne, ale przez to może być bardziej niebezpieczne‼️
Przeciwprzeniesienie negatywne rozwija się szybciej i łatwiej je zauważyć, więc łatwiej na nie szybko zareagować.
Żeby móc pracować z przeciwprzeniesieniem i reagować na nie odpowienio, musimy dać sobie przyzwolenie i przestrzeń na to, aby czuć wobec niego nieprzyjemne emocje - irytację złość itd.
Identyfikacja (Heinrich Racker):
- Symetryczna (spójna, zgodna)🫱🏻 🫲🏻 - Id terapeuty jest zgodne z Id pacjenta, reagujemy tymi samymi emocjami, współodczuwamy
-
Komplementarna 🫱🏻 🤛🏻 - terapeuta reaguje komplementarnymi, innymi emocjami i reakcjami, np. czuję złość w reakcji na smutek pacjenta (denerwuje mnie to, że jest bezradny).
- Ten rodzaj identyfikacji może podpowiadać terapeucie, co odczuwają osoby w otoczeniu pacjenta w reakcji na jego zachowanie.
- Ten rodzaj może ujawniać to, co pacjent rzeczywiście czuje, ale boi się wyrazić (pacjent tak naprawdę denerwuje się, ale nie chce tego pokazać).
- Pacjent może starać się doprowadzić do identyfikacji, by terapeuta zachował się zgodnie z tym, jak pacjent się czuje, by poczuć się sam ze sobą lepiej. Np. Pacjent nie cierpi ludzi (ale wypiera to), więc zachowuje się tak irytująco, że terapeuta zaczyna zachowywać się tak jakby sam nie cierpiał ludzi (pacjenta). Kiedy terapeuta ujawni, że pacjent go irytuje, wtedy pacjent może poczuć się lepiej, że to terapeuta nie cierpi ludzi, a nie on.
Identyfikacja projekcyjna
projektowanie swoich emocji na terapeutę
Rodzaje przeciwprzeniesienia
- Fantazje ratunkowe (będę jej wybawicielką)
- Znudzenie i senność (może wynikać z oporu, np. pacjent gada o rzeczach nudnych, nieistotnych, żeby nie mówić o rzeczach ważnych ale trudnych, żeby nie rozwiązywać problemów)
- Przeciwprzeniesienie obezwładniające (kompletnie nie wiemy, co w tej sytuacji zrobić)
- Przeciwprzeniesienie erotyczne (kiedy pacjent zaczyna z nami flirtować, to też nie rozmawiamy o trudnych rzeczach).
Trójkąt dramatyczny
Zauważono, że w rodzinach konfliktowych (alkoholowych, przemocowych), ludzie “bawią się” w odgrywanie pewnych ról…
PRZEŚLADOWCA <—> OFIARA
RATOWNIK <—> OFIARA
RATOWNIK <—> PRZEŚLADOWCA
jednak w tych rolach nikt nie musi być za siebie odpowiedzialny ☝🏻
- Niektórzy twierdzą, że trójkąt dramatyczny rozpoczyna się od Ratownika🛟 (znajdę ofiarę i otoczę ją opieką). Inni autorzy twierdzą, że zazwyczaj to Ofiara 😫, która czuje się mało kompetenta szuka Ratownika (jeśli znajdzie osobę, która ma predyspozycje do tej roli to bingo). Rzadko Ofiara zaczyna szukać Prześladowcy💥.
- Każdy ma jakąś predyspozycję do którejś z tych ról, którą wynosi z domu.
Relacja terapeutyczna ze swoją naturą zachęca nas do tego, żebyśmy weszli w rolę Ratownika. - W pewnym momencie Ratownik robi się zmęczony (ja tyle za ciebie robię, a ty ciągle potrzebujesz) i wchodzi w rolę prześladowcy (ile razy mogę ci to mówić?). Następnie zaczyna się ciągła wymiana ról Prześladowca-Ofiara.
- Może być też tak, że Ofiara ma dość funkcjonowania w tej roli, czuje się zdominowana (nigdy nie dajesz mi zrobić po mojemu!). Następnie Ratownik staje się ofiarą (a ja tyle ci pomogłem, tak się poświęciłem) - następnie zaczyna się ciągła wymiana ról Prześladowca-Ofiara.
PRZEŚLADOWCA — OFIARA
- prześladowca
„Mogę sprawić, że poczujesz się źle.”
Jeszcze pożałujesz!
Wiem, jak Cię zranić. - ofiara
„Możesz sprawić, że poczuję się źle.”
Zobacz, co mi robisz!
Przez Ciebie płaczę!”
ofiara czuje, że odpowiedzialność za jej losy ponosi prześladowca
RATOWNIK - OFIARA
- ratownik
„Mogę sprawić, że poczujesz się dobrze.”
Zadbam o Ciebie.
Wiem, co Cię uszczęśliwi. - ofiara
„Możesz sprawić, że poczuję się dobrze.”
Uszczęśliwiasz mnie.
Nadajesz memu życiu sens.
ofiara czuje, że odpowiedzialność za jej losy ponosi ratownik
Opór w psychoterapii
wszystkie te siły w pacjencie, które zaburzają wysiłki pacjenta, aby osiągnąć zmianę
- lęk przed zmianą i poszukiwanie bezpieczeństwa 😖
- karzące superego wymaga odpokutowania nieświadomej winy 🥵
- negatywne (wrogie) przeniesienie motywuje pacjenta do porzucenia psychoterapii 😈
może być:
- świadomy (np. utrzymuję sekret)
- nieświadomy
Aby móc pracować z oporem trzeba go rozpoznać. 🔎
Jaką funkcję pełni opór?
funkcję obronną → zabezpiecza Ego pacjenta przed zbyt bolesnymi wspomnieniami, chroni przed wstrząsami
Przejawy oporu
- milczenie / nadmierna gadatliwość
- oddzielenie się od uczuć
- spóźnianie się, opuszczanie sesji, zapominanie o płaceniu
- terapeuta odczuwa nudę lub irytację
- acting-out - dramatyczne próby odwrócenia uwagi od rzeczywistego problemu, np. przeniesienie uwagi na samookaleczenia
- pozorne zmiany - Już wszystko się poprawiło, wszystko zadziałało! → nie trzeba dalej pracować
- przygotowywanie się do sesji, robienie scenariusza - chce mieć kontrolę nad tym, jak przebiega sesja, może żeby nie powiedzieć pewnych rzeczy
- opór wynikający z wtórnego zysku - obecne zachowanie daje klientowi gratyfikację
- opór superego przybiera formę poczucia winy i potrzeby
odpokutowania - Nie mogę sobie dać poczuć się dobrze, bo moja matka tak cierpiała.
Praca z oporem
- rozpoznanie oporu
- zademonstrowanie oporu pacjentowi:
- można pozwolić, aby opór stał się widoczny
- interpretacja oporu
