główne formy PP Flashcards
Motywacja leżąca u podstaw pomagania
Kiedy decydujemy się na taki zawód, warto się zastanowić, jaka jest nasza motywacja. Może ona być:
→ pseudoprospołeczna (pieniądze, prestiż)
→ prospołeczna
- endocentryczna (pochłanianie energii z otoczenia) - poczuję się ważna, doceniona, jak autorytet
- egzocentryczna (uwalnianie energii do otoczenia) - najbardziej przydatna w tym zawodzie, nastawiona na to, żeby klientom było lepiej
Od naszej motywacji zależy to, w jaki sposób będziemy pracować, np. jakie interwencje proponujemy pacjentowi → jeśli kierujemy się motywacją egzocentryczną, czasem będziemy wybierać interwencje, które nie są przyjemne dla pacjenta, ale będą skuteczne - niekoniecznie pacjent będzie nam dziękował i wyrażał sympatię i aprobatę).
Atrybucja odpowiedzialności
→ W relacji udzielania pomocy ważną rolę odgrywają przekonania dot. przypisywania (atrybucji) ludziom odpowiedzialności za powstanie problemu i zaburzeń oraz za ich rozwiązanie.
→ Schematy dot. odpowiedzialności funkcjonują zarówno w umyśle osoby pomagającej jak i osoby potrzebującej pomocy.
→ Atrybucje mogą działać w odniesieniu do konkretnych grup społecznych (np. imigrantów).
->Atrybucje mogą wpływać na klimat pracy z daną osobą.
Istnieją dwa rodzaje atrybucji odpowiedzialności:
- Atrybucja odpowiedzialności za problem
- Atrybucja odpowiedzialności za rozwiązanie
Modele pomagania
-
Model moralny
⬆️Atrybucja odpowiedzialności za problem + ⬆️Atrybucja odpowiedzialności za rozwiązanie -
Model kompensacyjny
⬇️Atrybucja odpowiedzialności za problem + ⬆️Atrybucja odpowiedzialności za rozwiązanie -
Model medyczny
⬇️Atrybucja odpowiedzialności za problem + ⬇️Atrybucja odpowiedzialności za rozwiązanie -
Model oświatowy
⬆️Atrybucja odpowiedzialności za problem + ⬇️Atrybucja odpowiedzialności za rozwiązanie
→ Przypisywanie atrybucji wpływa na pomaganie.
Model moralny
➡️Przekonania osoby poszukującej pomocy (wspomaganej):
- Osoba wspomagana jest odpowiedzialna za swój problem i za jego rozwiązanie.
- Inni nie mają wpływu na problemy osoby wspomaganej, ani nie mogą jej pomóc.
- Inni mogą rozliczać osobę wspomaganą z jej problemu i rozwiązania.
- Osoba wspomagana jest winna swoim niepowodzeniom w rozwiązaniu problemu.
➡️Jakiej pomocy psychologicznej wymaga osoba?
- zachęcanie do podejmowania decyzji o zmianie
- dostarczanie fachowych informacji
- przypominanie o własnej odpowiedzialności
😊Zalety:
- silna motywacja własna do zmiany
😰Zagrożenia:
- skazanie na samotną walkę w problemem i trudnościami
- obwinianie się osoby wspomaganej
Model kompensacyjny
➡️Przekonania osoby poszukującej pomocy (wspomaganej):
- Nie jesteś odpowiedzialny za to, że żyjesz w nędzy, ale jesteś odpowiedzialny za to, czy z niej wyjdziesz.
- Człowiek nie jest odpowiedzialny za swoje problemy. Cierpi z powodu “pokrzywdzenia przez los” (np. genów, środowiska).
- Osoba wspomagana przypisuje sobie (i innym) wysoką odpowiedzialność za rozwiązanie problemu. Jest zmotywowana do zmiany, ale uważa, że zasługuje na szczególny szacunek.
➡️Jakiej pomocy psychologicznej wymaga osoba?
- wsparcie emocjonalne
- utrzymanie motywacji do działania
😊Zalety:
- osoby wspomagane czują szacunek do siebie
😰Zagrożenia:
- trudności w przyjmowaniu pomocy
Model medyczny
➡️Przekonania osoby poszukującej pomocy (wspomaganej):
- Osoba wspomagana uważa, że nie ponosi odpowiedzialności ani za powstanie problemu, ani za jego rozwiązanie.
- Osoba wspomagana postrzega siebie jako osobę niezdolną do kierowania własnym życiem, nieudolną.
➡️Jakiej pomocy psychologicznej wymaga osoba?
- pomoc dyrektywna, fachowa, kontrolująca
😊Zalety:
- pomagający ma wysokie poczucie skuteczności i mocy
😰Zagrożenia:
- uprzedmiotawianie osoby wspomaganej
- niechęć do pracy nad sobą u osoby wspomaganej
- poczucie, że jest się zwolnionym z wysiłku
- poczucie nieskuteczności
- zależność od pomagających
Model oświatowy
➡️Przekonania osoby poszukującej pomocy (wspomaganej):
- Osoba wspomagana jest odpowiedzialna za swój problem, ale nie za rozwiązanie.
- Negatywny obraz osoby wspomaganej.
- Osoba poszukująca pomocy powinna zaakceptować swoje sprawstwo i równocześnie zaakceptować konieczność podporządkowania się przedstawicielom społecznej kontroli.
➡️Jakiej pomocy psychologicznej wymaga osoba?
- skłonienie osoby wspomaganej do zaakceptowania/przyjęcia swojego sprawstwa za powstanie trudności
- osoba wspomagana na jakiś czas oddaje kontrolę innym osobom w celu naprawienia sytuacji (np. detoksykacja przy uzależnieniu, operacja przy zawale serca)
😊Zalety:
- konieczny w niektórych sytuacjach
😰Zagrożenia:
- przyjęcie modelu może wywoływać u odbiorców poczucie winy, utraty godności i przedmiotowości
- u pomagających nadmierne ryzyko kontroli nad innymi
Podsumowanie skuteczności modeli pomocy
→ Z długotrwałej perspektywy korzystne są modele zakładające atrybucję odpowiedzialności za rozwiązanie problemu w przyszłości.
→ Wybór modelu medycznego i oświatowego jest dobrym rozwiązaniem w sytuacjach aktualnie ciężkich (np. własna choroba), zagrożeniach życia własnego i innych.
> Istotne jest to, by osoba wspomagająca i oferująca pomoc przyjęły te same modele pomagania!
Rodzaje pomocy ze względu na…
cele, adresatów, formę, czas
→ Cele:
1. zdrowotne
2. rozwojowe i edukacyjne
→ Adresatów:
1. skierowana do jednostek
2. skierowana do grup
3. skierowana do instytucji
4. skierowana do społeczności
5. skierowana do społeczeństwa
→ Formę:
1. bezpośrednia
2. pośrednia
→ Czas:
1. krótkoterminowa
2. długoterminowa
7 głównych form pomocy psychologicznej
- promocja zdrowia
- prewencja psychopatologii
- poradnictwo psychologiczne
- Interwencja kryzysowa
- Terapia grupowa/formy grupowe
- Rehabilitacja psychologiczna
- Psychoterapia
promocja zdrowia
📝Cel: utrzymanie/wzmocnienie zdrowia (by nie doszło do choroby)
👤Adresaci:
- zazwyczaj osoby zdrowe
- instytucje, ich pracownicy, klienci (np. szkoły, nauczyciele, uczniowie; placówki medyczne)
❓Specyfika:
- psychoedukacja
- kształtowanie zachowań sprzyjających zdrowiu - oddziaływania na własne zdrowie w sensie jego poprawy i utrzymywania.
- dostarczenie wiedzy i kształtowanie umiejętności sprzyjających lepszemu radzeniu sobie z emocjami, relacjami, trudnościami życiowymi
- → zdrowie w kategorii pozytywnej:
→ charakter interdyscyplinarny, wielopoziomowy i systemowy.
Prewencja psychopatologii
Prewencja to zespół działań, w których wykorzystuje się metody i środki psychologiczne w celu obniżenia prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń w funkcjonowaniu somatycznym, psychicznym i społecznym.
📝Cel: przeciwdziałanie chorobie, by nie doszło do załamania zdrowia (myślenie przyczynowo-skutkowe)
👤Adresaci: osoby zdrowe, które są zagrożone chorobą lub należą do grup ryzyka
❓Specyfika:
- wzmacnianie psychologicznych zasobów
- przeciwdziałanie społecznym czynnikom ryzyka (np. prewencja patologii społecznej)
→ Rodzaje prewencji:
- Pierwotna - dąży do zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń, przeciwdziała czynnikom ryzyka.
- Wtórna - dąży do powstrzymaniu rozwoju patologii po wykryciu czynników ryzyka (wczesna interwencja).
- Trzeciego stopnia - zapobiega skutkom przebytej choroby i hospitalizacji, przeciwdziała nawrotom choroby (rehabilitacja, opieka środowiskowa).
Współcześnie do prewencji zalicza się tylko prewencję pierwotną!
Poradnictwo psychologiczne
→ Kilka spotkań, których głównym celem jest zidentyfikowanie problemu i poszukanie sposobów jego rozwiązania.
📝Cel: ułatwienie klientowi refleksji nad sobą i swoimi problemami, pomoc w zidentyfikowaniu problemu i wypracowaniu planu działania
👤Adresaci: osoby zdrowe przeżywające kryzysy rozwojowe i trudności przystosowawcze
❓Specyfika:
- popularna forma pomocy
- konsultacja psychologiczna
- psychoterapia krótkoterminowa skoncentrowana wokół jednego problemu
- coaching
4 fazy poradnictwa:
- Diagnoza problemu - zidentyfikowanie trudności
- Określenie czynników podtrzymujących istnienie problemu, trudności związanych z jego rozwiązaniem
- Poszukiwanie nowych sposobów rozwiązania trudności - określenie planu działania
- Wzmocnienie klienta w realizowanych przez niego zmianach i (ewentualnie) weryfikacja wcześniejszego planu działania
Interwencja kryzysowa
ma charakter pomocy psychologicznej, medycznej, socjalnej lub prawnej i służy wsparciu emocjonalnemu osoby w kryzysie.
→ Podstawą interwencji kryzysowej jest często szybka diagnoza sytuacji kryzysowej – ocena poziomu zagrożenia życia i zdrowia osoby, konieczności oddzielenia jej od źródła zagrożenia.
→ Interwencja kryzysowa wymaga od psychologa umiejętności komunikacyjnych, elastyczności postępowania, aktywnej postawy, dostosowania pomocy do natury kryzysu oraz potrzeb osoby w kryzysie.
📝Cel: odzyskanie zdolności do samodzielnego rozwiązania kryzysu
👤Adresaci: osoby zdrowe doświadczające głębokiego kryzysu
❓Specyfika:
- oferowana w sytuacjach dużego napięcia emocjonalnego, przerażenia, poczucia utraty kontroli, bezradności, dezorganizacji zachowania, objawów somatycznych
- oferowana w interdyscyplinarnych zespołach
Przykładem interwencji są telefony zaufania.
Terapia grupowa/formy grupowe
Terapia grupowa wynika z przekonania, że problemy psychiczne mają źródło w relacjach z ludźmi i w tych relacjach się przejawiają. Indywidualne trudności każdego z uczestników będą więc widoczne i odczuwane również w grupie terapeutycznej.
→ Grupa ma zapewnić bezpieczną przestrzeń do przeżywania tych trudności, poddawania ich refleksji i rozumieniu.
💁🏼♀️Rola terapeuty: Psychoterapeuta wraz z grupą pomagają w rozpoznawaniu nieświadomych konfliktów i patogennych założeń, które leżą u podstaw nieadaptacyjnych wzorców relacyjnych.
📝Cel: jest zależny od problemu osób
👤Adresaci: osoby w trudnych relacjach, osoby z trudnościami emocjonalnymi, ofiary/sprawcy przemocy, osoby uzależnione, współuzależnione bądź DDA…
❓Specyfika:
- Istotną rolę odgrywa grupa, dzięki której możliwe staje się zidentyfikowanie i skorygowanie własnych wzorców, głównie relacyjnych.
- Zwykle prowadzona przez dwoje psychoterapeutów.
- Może być krótko, średnio, długoterminowa. Są też grupy półotwarte, które nie mają odgórnie wyznaczonego terminu zakończenia.
- Mogą to być spotkania regularne albo kilkudniowe wyjazdy grup terapeutycznych.
Rehabilitacja psychologiczna
Dotyczy niepełnosprawności wynikającej z defektów ciała, ze skutków urazów bądź choroby, polegającej na fizycznej lub/i psychicznej dysfunkcjonalności w zaspokajaniu potrzeb i spełnianiu wymagań społecznych.
📝Cel: przystosowanie do życia społecznego i do niepełnosprawności
👤Adresaci: niepełnosprawni fizycznie/psychicznie
❓Specyfika:
- działanie na wielu płaszczyznach zespołach interdyscyplinarnych, uzależnione od rodzaju niepełnosprawności. Wymaga różnorodności zadań, uwzględniania sfery psychicznej, fizycznej, społecznej.
Psychoterapia
Polega na świadomym, celowym i programowanym oddziaływaniu psychologicznym
→ Wymaga od terapeuty pracy nad sobą i superwizji, a także stosowania zasad etyki.
📝Cel: leczenie zaburzeń psychicznych rozumianych jako określone zespoły objawów, usunięcie lub zmniejszenie zaburzeń funkcjonowania psychicznego, społecznego lub somatycznego.
👤Adresaci: osoby z przejawami zaburzeń psychicznych
❓Specyfika:
- wymagane specjalistyczne przygotowanie
- różny okres trwania - nawet kilka lat
- prowadzenie tylko przez osoby uprawnione
czynniki leczące w procesie pomagania
Czynniki SPECYFICZNE
Ściśle związane z leżącymi u podstaw konkretnego systemu psychoterapeutycznego założeniami
Czynniki NIESPECYFICZNE (wspólne)
Pozostają w związku z konstytuowaną w procesie terapii relacją terapeutyczną
1. ze strony pacjenta
2. ze strony terapeuty
Pomoc psychologiczna – założenia;
wymagania dotyczące
osoby udzielającej pomocy profesjonalnej
→ Efektywna komunikacja jest podstawą każdej relacji nastawionej na niesienie pomocy.
→ Celem pomocy jest wspieranie klienta w podnoszeniu samooceny, osiąganiu kontroli nad zachowaniem i decyzjami oraz przyjęcie za nie odpowiedzialności.
→ W przypadku każdego klienta można stosować więcej niż jedną strategię.
→ Aby pomoc była skuteczna, konieczna jest stała ocena siebie i relacji.
→ Osoba pomagająca musi być świadoma swoich uczuć, wartości, poglądów, uprzedzeń, by być w stanie zaakceptować klienta/pacjenta, a nie kierować się własnymi potrzebami
→ Osoba pomagająca musi być świadoma wartości, poglądów, zachowań klienta uwarunkowanych przez płeć i kulturę.
