polskie tradycje demokratyczne Flashcards
Początki demokracji szlacheckiej
Doktryna polityczna Kazimierza Wielkiego: Corona Regni Poloniae
1374 Przywilej Koszycki - Ludwik Węgierski (cel: korona dla córki); zwolnienie szlachty z paradlnego
RP Szlachecka
1454 - pierwszy sejm (określenie składu i kompetencji)
200 lat złotej demokracji RP
1652 Władysław Siciński: liberum veto
Czym było electio viritim?
Osobistym udziałem szlachty w wyborze króla
Czym były prerogatywy?
Szczególnymi prawami wynikającymi z zajmowanego stanowiska
Kiedy wydano przywilej cerekwicko-nieszawski?
1454, Kazimierz Jagiellończyk, król nie może zwołać pospolitego ruszenia i nakładać nowych podatków bez zgody sejmików ziemskich
Jaką konstytucję uchwalono w 1505?
Nihil novi, na sejmie w Radomiu; nie można uchwalać żadnych praw bez zgody izby senatorskiej i poselskiej
Czym były artykuły henrykowskie?
Sformułowane w 1573, zatwierdzał je każdy nowo wybrany władca
- potwierdzenie przywilejów szlacheckich
- król nie może zwołać pospolitego ruszenia bez zgody sejmu
- obowiązek zwoływania sejmu
- prawo do buntu
Co było najważniejszą instytucją demokracji szlacheckiej?
Dwuizbowy sejm walny; był organem ustawodawczym, do jego kompetencji należało m.in.:
- prawo do wypowiadania wojny i zawierania pokoju
- prawo łaski i udzielana nobilitacji
- prawo zwoływania pospolitego ruszenia i nakładania podatków
- prawo zawierania układów międzynarodowych
Na czym polegało tzw. ucieranie głosów?
Na znajdowaniu jednomyślnie zaakceptowanego rozwiązania w izbie poselskiej
Scharakteryzuj Konstytucję 3 maja
3 V 1791, efekt obrad sejmu 4-letniego
- zniesiono liberum veto
- ustrój monarchii konstytucyjnej
- trójpodział władzy: bikameralizm, niezawisłe sądy, permanentny (zawsze gotowy)
- straż praw = król i 5 ministrów
Jakie konstytucje powstały w XIX w.?
- Konstytucja Księstwa Warszawskiego (22 VII 1807) Napoleon
- Konstytucja Królestwa Polskiego (27 XI 1815) Aleksander I
Czym jest konstytucja oktrojowana?
Konstytucją nadaną przez panujacego z pominięciem organu przedstawicielskiego
Kiedy powstała konstytucja marcowa?
17 III 1921,
- odwołanie do konstytucji 3 maja
- cel: bezpieczeństwo i niepodległość
- wolność religijna (ale katolicyzm nadrzędny)
- zasady demokracji parlamentarnej, prezydenta wybiera Zgromadzenie Narodowe
Kiedy powstała konstytucja kwietniowa?
23 IV 1935
- wprowadzona po zamachu majowym w 1926
- wprowadza rządy autorytarne
- prezydent odpowiada przed “Bogiem i historią”
- prezydent może wydawać dekret z mocą ustawy
Na czym polegało referendum z 1946?
Sondaż nastrojów społecznych przed wyborami, sfałszowane przez komunistów, “3x na tak”