Odra, świnka, różyczka Flashcards
1
Q
Odra - epidemiologia
A
Szczyt zapadalności: 5-9r.ż., wiosna
Obowiązek szczepienia od 1975r.
Obecnie rzadko występuje
2
Q
Odra - czynnik etiologiczny
A
Wirus odry (r. Paramyxoviridae) (RNA)
3
Q
Wirus odry - rezerwuar
A
tylko człowiek
4
Q
Wirus odry - zakażenie drogą…
A
kropelkową
kontaktu z zainfekowanymi wydzielinami
5
Q
Wirus odry - gdzie wnika do organizmu i gdzie sobie wędruje
A
- Wnika przez GDO lub spojówki
- Namnaża się w ww. chłonnych i kom. nabłonkowych ukł. oddechowego
- Dostaje się do układu krwionośnego - pierwsza wiremia
- Zajmuje komórki ukł. siateczkowo-śródbłonkowego (wątroba, śledziona) i tam dochodzi do jego replikacji
- Druga wiremia - dostaje się do spojówek, DO, skóry - początek okresu prodromalnego
6
Q
Odra - jakie miejsca zajmuje zakażenie?
A
Drogi oddechowe
Spojówki
Skórę
7
Q
Odra - jaka zakaźność?
A
Wysoka
Pacjent zakaźny dla otoczenia na 5 dni przed osutką i do 4 dni od jej pojawienia się
8
Q
Okres wylęgania wirusa odry
A
Od zakażenia do objawów prodromalnych: 8-12 dni
Od zakażenia do wysypki: 7-18dni
9
Q
Odra - objawy po kolei
A
- Prodromalne (trwają kilka dni)
- Plamki Koplika-Fiłatowa
- Wysypka (trwa 2-4 dni)
- Zdrowienie
10
Q
Objawy prodromalne odry
A
Trwają kilka dni
Po 8-12 dniach od zakażenia
-gorączka (nawet 40C) (1-7 dni)
-katar o dużym nasileniu
-suchy kaszel (zap. tchawicy i oskrzeli) (1-2tyg.)
-zapalenie spojówek + światłowstręt, łzawienie
-pod koniec - plamki Koplika
11
Q
Plamki Koplika-Fiłatowa
A
- objaw patognomoniczny odry
- spowodowane martwicą nabłonka, surowiczym wysiękiem oraz naciekiem komórek olbrzymich
- drobne białe/szarobiałe grudki na bł. śluzowej policzków umiejscowione na wysokości zębów przedtrzonowych dolnych, otoczone czerwoną zapalną obwódką
- pojawiają się 1-2 dni przed osutką i zanikają 1-2 dni po jej pojawieniu się
12
Q
Wysypka w odrze
A
Trwa 2-4 dni
- osutka plamisto-grudkowa, ciemnoczerwona-fioletowa
- zstępująca: najpierw głowa(za uszami, ale nie obejmuje skóry owłosionej głowy!)(1.d.), potem tułów i kończyny górne (2.d.), potem całe ciało (3.d.)
- zmiany zlewają się ze sobą
- towarzyszą objawy nieżytowe i wysoka T
- blednie i ustępuje w tej samej kolejności, po ok. 3-7 dniach z drobnootrębiastym łuszczeniem naskórka i pozostawianiem brunatnych przebarwień
13
Q
Objawy odry, ale nie te charakterystyczne i główne
A
- uogólniona limfadenopatia
- jadłowstręt
- biegunka
- ból brzucha
14
Q
Powikłania odry - podział na grupy
A
Zapalenie ucha środkowego (najczęstsze)
Powikłania ze strony ukł. oddechowego (zap. płuc - najczęstsza przyczyna zgonu)
Powikł. neurologiczne
Powikł. hematologiczne
Zapalenia różne
Drgawki gorączkowe
15
Q
Zapalenie ucha środkowego w odrze - jak częste?
A
Najczęstsze powikłanie odry (7-9% chorych)
16
Q
Powikłania ze strony ukł. oddechowego w odrze
A
- zap. płuc
- zap. krtani, tchawicy, oskrzelików
17
Q
Powikł. neurologiczne w odrze
A
- ostre zap. mózgu
- podostre stwardniające zap. mózgu
- poprzeczne i wstępujące zap. RK
- z. Guillaina-Barrego
18
Q
Powikłania hematologiczne w odrze
A
małopłytkowość
19
Q
Powikłania w odrze - zapalenia różne
A
Zapalenie:
- zatok
- wyrostka robaczkowego
- wątroby
- wyrostka sutkowatego
- m. sercowego
- pozagałkowe zap. n. wzrokowego (ślepota)
20
Q
Diagnostyka odry
A
Podejrzewamy na podstawie objawów, ale potwierdzamy w badaniach laboratoryjnych:
- serologiczne (swoiste p/c, ELISA)
- izolacja wirusa (hodowla)
Zgłosić do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (zabezpiecz zamrożone próbki moczu celem wykonania badań wirusologicznych)
21
Q
Odra - morfologia krwi
A
↓ leukopenia z limfopenią
czasem ↑ aminotransferaz
22
Q
Leczenie odry
A
Objawowe:
- p/gorączkowe (paracetamol)
- odpoczynek, nawodnienie, odżywienie
- ochrona przed światłem (bo światłowstręt)
- suplementacja wit. A (2x200tys IU w 1. i 2. dniu)
Powikłana odra: hospitalizacja i leczenie powikłania:
- zap. mózgu - p/obrzękowe, p/drgawkowe
- zap. krtani - wziewne GKS
- nadkażenia bakteryjne - antybio
- infekcja wirusowa - rybawiryna
23
Q
Profilaktyka odry (pierwotna i poekspozycyjna)
A
Szczepienia (MMR, 13-15m-c, 6r.ż.)
Po kontakcie z chorym, osobom niezaszczepionym daje się:
- w ciągu 6 dni od ekspozycji: immunoglobulinę (nieszczepione ciężarne (+zaszczepić po porodzie), osoby z ciężkim upośledzeniem odporności)
- w ciągu 72h od ekspozycji: szczepienie MMR
24
Q
Izolacja w odrze
A
Chorzy - izolować 4 dni od wystąpienia osutki (pacjentów z niedoborem odporności izolować cały czas trwania choroby)
Osoby po kontakcie z chorym a nieszczepione - izolacja przez cały okres wylęgania choroby
25
Odra - rokowanie, grupa ryzyka ciężkiego przebiegu, u kogo większe ryzyko
Rokowanie w niepowikłanej odrze - dobre
Powikłania neurologiczne lub pulmonologiczne -> znacznie pogarszają rokowanie
Trwała odporność po zachorowaniu
Duże ryzyko ciężkiego przebiegu i powikłań u:
- pacjentów z niedoborami odporności komórkowej
- małych dzieci (szczeg. z niedoborem wit. A)
- niedożywionych
- niemowlęta i osoby starsze
(generalnie u niemowląt i dorosłych)
26
Różyczka - charakterystyczne objawy
Łagodne objawy infekcji DO
Bladoróżowa osutka
Bolesne powiększenie ww. chłonnych
27
Różyczka - epidemiologia
Szczyt zapadalności: okres zimowy i wczesnowiosenny
Generalnie bardzo mało przypadków bo są obowiązkowe szczepienia
Nie chorują niemowlęta do 6m.ż. (jeśli matka przebyła chorobę/szczepienie)
28
Zakaźność różyczki, okres wylęgania
Okres wylęgania: 12-23 dni
| Pacjent zakaźny na 7 dni przed i do 6 dni po wystąpieniu wysypki
29
Różyczka - czynnik etiologiczny
Wirus różyczki należący do rodzaju Rubivirus i rodziny Togaviridae
(RNA wirus)
Człowiek jest jedynym rezerwuarem
30
Wirus różyczki przenosi się...
- przez kontakt bezpośredni z zakaźnym materiałem (wydzielinia DO, krew, mocz, kał)
- drogą kropelkową
- przez łożysko od matki do płodu
31
Wrota zakażenia w różyczce nabytej
Jama nosowo-gardłowa -> tam w komórkach nabłonkowych układu oddechowego i węzłach chłonnych wirus się namnaża -> idzie do krwi (wiremia)
32
Różyczka wrodzona - wrota zakażenia, kiedy największe ryzyko zakażenia płodu
Zakażenie płodu przez pierwotną infekcję u matki
Transmisja wirusa do płodu - w okresie wiremii u matki
Ryzyko zakażenia płodu jest największe w I trymestrze ciąży=pierwsze 12tc. (85-100%), potem spada i po 22 tc. zakażenie nie stwarza zagrożenia dla płodu
33
Objawy różyczki nabytej
Około 1/2 - bezobjawowa
Reszta: objawy pojawiają się sukcesywnie:
-okres zwiastunowy, kilka dni przed innymi objawami: niewielki ↑T, bóle mięśniowo stawowe, bóle głowy, zap. spojówek (bez światłowstrętu), objawy infekcji GDO
-powiększenie i bolesność ww. chłonnych (karkowe, szyjne tylne, zauszne, potyliczne) na dzień przed osutką
-bladoróżowa lub czerwona wysypka (zstępuje) (u młodszych dzieci to od niej zaczyna się choroba)
-świąd zmian skórnych
34
Zmiany skórne w różyczce
Bladoróżowa/czerwona wysypka występująca po okresie zwiastunowym
Zstępuje:
1. Twarz - tam się zlewa (wysypka gruboplamista odropodobna) i tułów
2. w ciągu 24h całe ciało (po 1-2 dniach na kończynach)
Poza twarzą wysypka ma charakter drobnoplamisty, przypominający osutkę w przebiegu płonicy
Ustępuje po 2-3 dniach bez pozostawienia śladu
35
Rzadsze objawy w różyczce
Splenomegalia
Zap. wątroby
Pojawienie się czerwonych plamek na podniebieniu miękkim (plamki Forschheimera)
36
Z. różyczki wrodzonej - objawy (wady wrodzone i uszkodzenia narządów wczesne)
Zbiór wad wrodzonych i uszkodzeń narządów w różyczce wrodzonej to z. Gregga:
- wady serca (PDA, ubytki przegród, zwężenie pnia płucnego)
- głuchota
- małogłowie
- ch. narz. wzroku (zaćma, wrodzona jaskra, małoocze, retinopatia)
- małopłytkowość
- upośledzenie rozwoju psychoruchowego
- zap. mózgu i ZOMR
- hepatosplenomegalia
- żółtaczka
37
Triada Gregga
Zespół wad w różyczce wrodzonej:
- wady narządu wzroku (zaćma, jaskra, małoocze, retinopatia)
- głuchota
- wady serca (PDA, zwęż. t. płucnej, ubytki przegród)
38
Późne objawy różyczki wrodzonej
Cukrzyca, niedoczynność tarczycy, głuchota, zab. mowy, niedobór GH, postępujące podostre zapalenie mózgu
39
Rozpoznanie różyczki
W oparciu o obraz kliniczny i wywiad epidemiologiczny
Zgłosić do PSSE (podejrzenie lub rozpoznanie różyczki lub z. różyczki wrodzonej)
40
U kogo są przydatne badania umożliwiające wykrycie wirusa różyczki? + jakie to badania
U kobiet w ciąży i w przypadku podejrzenia zakażenia wrodzonego
- serologiczne (ELISA, test wiązania dopełniacza): IgM (obecne od 2-3 dnia choroby przez miesiąc) lub 4x↑IgG w 2-4tyg.
- hodowla wirusa
- wykrycie RNA wirusa w PCR (najlepiej: mocz, PMR, wymaz z gardła; można też popłuczyny z nosogardła, krew, kał)
41
Morfologia krwi w różyczce
↓Leukopenia z ↑limfocytozą
Czasem ↑odsetka plazmocytów(one produkują p/c) i małopłytkowość
42
Leczenie różyczki
Objawowe
Gdy zapalenie stawów - NLPZ
Gdy powikłania ukł. nerwowego i krwiotwórczego - hospitalizacja, leczenie powikłania
Gdy małopłytkowość - prednizon, KKP
Gdy zap. mózgu - leki ↓ICP, GKS, leki p/drgawkowe
43
Rokowanie w różyczce
```
Nabyta - łagodna
Najczęstsze powikłanie to zap. stawów (drobne ręki i nadgarstka, kolanowe)
Ciężkie powikłania są rzadkie:
-małopłytkowość
-zap. mózgu
-zap. m. sercowego
-aplazja szpiku
-zap. nerwu wzrokowego
-z. Guillaina-Barrego
```
Wrodzona - poważne rokowanie, zależy od zaawansowania wad
Przechorowanie pozostawia trwałą odporność
44
Świnka = nagminne zapalenie przyusznic - definicja
Ostra wirusowa choroba zakaźna, w której przebiegu dochodzi do rozwoju procesu zapalnego w obrębie ślinianek przyusznych lub (rzadziej) podjęzykowych czy też podżuchwowych
45
Epidemiologia świnki
Brak sezonowości
| Szczepienie obowiązkowe od 2004r. - spadek zachorowań
46
Rezerwuar wirusa świnki
tylko człowiek
47
Wirus świnki przenosi się...
przez bezpośredni lub pośredni kontakt z zakażonym materiałem oraz drogą kropelkową
48
Świnka - zakaźność, okres wylęgania
Chory zaraża na 7 dni przed obrzękiem ślinianek do 9 dni po jego wystąpieniu
Okres wylęgania - 12-25 dni
49
Czynnik etiologiczny świnki
RNA wirus z rodzaju Rubulavirus i rodziny Paramyxoviridae
50
Wirus świnki - gdzie się dostaje, gdzie wędruje
Dostaje się do DO -> zajmuje komórki nabłonka oddechowego -> namnaża się -> wiremia, zajęcie wielu tkanek i narządów - ślinianki, OUN np. (komórki ulegają martwicy, śródmiąższony obrzęk, wysięk surowiczy i nacieki z limfocytów i makrofagów)
51
Objawy świnki
Bezobjawowe (20-30%)
Objawowe - z nagłym początkiem i ostrym przebiegiem(?)
Objawy zwiastunowe
Zap. ślinianek
Gorączka (38-39C, pojawia się razem z obrzękiem i utrzymuje 3-4 dni)
Złe samopoczucie, osłabienie, utrata łaknienia, wymioty, bóle głowy
Zap. jądra i najądrza, jajnika
Zap. mózgu
Zap. trzustki itd
52
Objawy zwiastunowe świnki
- od 1 do 7 dni przed pojawieniem się obrzęku gruczołów ślinowych
- ↑T
- bóle mięśniowe
- ból głowy
- złe samopoczucie
- częściej u dorosłych
53
Zap. ślinianek w śwince
- obrzęk i ból ślinianek, najczęściej obustronny, największy w 2-3 dniu
- napięta, ucieplona skóra, zwykle o niezmienionym kolorze
- ślinianki mają "ciastowatą" spoistość
- stopniowo obrzęk zajmuje okolice skroni, łuku jarzmowego, wyrostka sutkowatego i szyję
- zaczerwienienie i obrzęk ujścia przewodu ślinianki przyusznej
- ↓wydz. śliny, suchość w j. ustnej, utrudnione żucie i połykanie
- ↓apetytu
- nadwrażliwość na smak kwaśny
- towarzyszą: gorączka, osłabienie, ból głowy, wymioty
- objawy ustępują po ok. tygodniu
54
Zajęcie OUN w śwince
ZOMR - objawowe u 5-10% pacjentów, częściej u dorosłych (i chłopców?)
- objawy oponowe, ból głowy, gorączka, wymioty
- ustępuje w ciągu tygodnia
ZOMR i zapalenie mózgu o ciężkim przebiegu - rzadko
Zmiany w PMR typowe dla ZOMR są u >50% chorych....
55
OZT w śwince
- <10% chorych
- zwykle w późniejszym okresie choroby, najczęściej łagodny przebieg
- ostry ból w nadbrzuszu, nudności, wymioty, biegunka, ↑T, dreszcze
- ↑aktywn. amylazy i lipazy we krwi
56
Zap. jajnika w śwince
- jedno lub obustronne
- u ok. 5-7% chorych kobiet po okresie dojrzewania
- tkliwość, ból w podbrzuszu, NIE prowadzi do niepłodności
57
Zap. jądra i najądrza w śwince
- jedno- lub obustronne
- u ok. 30-40% chorych chłopców po okresie dojrzewania i młodych mężczyzn
- początek zwykle pod koniec 1 tyg. choroby
- obrzęk, zaczerwienienie, ucieplenie jądra, ból promieniujący do krocza, gorączka, dreszcze, ból podbrzusza, ból głowy, wymioty, nudności
- może prowadzić do NIEPŁODNOŚCI(choć rzadko, częściej doprowadzi do jednostronnej atrofii)
58
Rozpoznanie świnki
W przypadkach ogniskowych/epidemicznych: na podstawie wywiadu epidemiologicznego i obrazu klinicznego
W przypadkach sporadycznych: konieczne potwierdzenie serologią
59
Czym można zidentyfikować wirusa świnki?
Bad. serologiczne w surowicy (ELISA):
- swoiste IgM
- co najmniej 4x↑ swoistych IgG w odstępie 2-4 tygodni
Izolacja wirusa (z krwi, moczu, PMR, śliny) i jego hodowla lub wykrycie materiału genetycznego (RT-PCR) (w moczu pozostaje do 2 tyg. po wyst. obrzęku ślinianek)
60
Badania laboratoryjne w śwince
Gdy zapalenie gruczołów ślinowych - ↑aktywności amylazy we krwi i moczu
61
Leczenie świnki
Objawowe
- p/bólowe, p/gorączkowe (ibuprofen, paracetamol, czasem opio - w OZT lub zap. jądra i najądrza)
- nawodnienie, płukanie j. ustnej, unikanie pokarmów nasilających ból ślinianek (głównie kwaśne)
Gdy zapalenie jądra i najądrza:
- opaska mosznowa (suspensorium) lub obcisła bielizna
- leżenie
Gdy zajęcie OUN:
-p/obrzękowe
62
Powikłania świnki
W sumie to głuchota, wodogłowie, niedowłady, zapalenie m.sercowego, zap. stawów, zap. spojówek
(niesłusznie mówi się o objawach świnki z innych narządów jako o powikłaniach...)
- ZOMR i zap. mózgu (-> głuchota, porażenia, padaczka, wodogłowie mogą być trwałe)
- głuchota!! wyst. nagle, jest jednostronna i TRWAŁA
63
Rokowanie w śwince
Zwykle dobre
Niektóre powikłania mogą pozostawić trwały uszczerbek na zdrowiu (głuchota, niepłodność) lub stanowić zagrożenie dla życia (zap. mózgu)
Zachorowanie na ogół pozostawia trwałą odporność
64
Zakażenie wirusem świnki w ciąży a płód
Nie zwiększa ryzyka wystąpienia wad wrodzonych
Zachorowanie w I trymestrze może być przyczyną poronienia
Może być przyczyną porodu przedwczesnego
65
Badania serologiczne w odrze
IgM
- pojawiają się 2-3 dni po wyst. osutki
- max. >7 dnia od wyst. osutki (wtedy pobrać krew na badania)
- utrzymują się 4-5 tyg.
IgG
-pojawiają się później, ze szczytem w 3-4tyg.
Rozpoznanie potwierdza:
↑IgM lub 4x↑IgG w ciągu 4tyg.
66
Podejrzewasz odrę, co robisz?
1. zgłaszasz do PSSE
2. robisz serologię!! (chyba że ktoś zachorował po kontakcie z osobą potwierdzoną laboratoryjnie) (pobrana >7 dnia od początku osutki)
3. zamrażasz próbkę moczu na badanie wirusologiczne (pobrana w ciągu 1-4 dni od początku osutki)
67
Odra a ciąża
↑ryzyka poronienia i porodu przedwczesnego
| nie jest teratogenna
68
Co będzie w PMR przy zajęciu OUN w odrze?
- PCR - RNA wirusa
| - wewnątrzoponowa produkcja IgG
69
Czy izolować osobę chorą na różyczkę?
Tak, chorych na nabytą postać do 7 dni po wyst. osutki (w przypadku ryzyka kontaktu z kobietami w wieku prokreacyjnym)
Chorych na postać wrodzoną - do ukończenia 12 m.ż. LUB uzyskania 2x ujemnego wyniku izolacji RUV z nosogardła i moczu po 3 m.ż.
70
Badanie przesiewowe na różyczkę - u kogo?
Młode kobiety bez dokumentacji szczepień - serologia, jak nie ma IgG to pilnie zaszczepić
71
Czy izolować osobę chorą na świnkę?
Tak, przez 9 dni od wyst. obrzęku ślinianek
72
Nawracające zap. ślinianek (świnki) - czemu, co robić?
Najczęściej przez zwężenie dróg odprowadzających - zalecana sialografia
Może towarzyszyć zab. odporności (CMV, HIV)
