MRL - Voortplanting Flashcards
1
Q
Wat is de functie van GnRH bij mannen en bij vrouwen
Gonadotropine Releasing Hormone
A
Bij mannen en vrouwen is de functie het zelfde. Het stimuleert de hypofysevoorkwab om LH en FSH te maken
2
Q
Wat is de functie van LH bij mannen en bij vrouwen
Luteinizerend Hormoon
A
Vrouwen: ovulatie en het in stand houden van het gele lichaam
Mannen: Productie van testosteron in Leydigcellen
3
Q
Wat is de functie van FSH bij mannen en bij vrouwen
Follikel Stimulerend Hormoon
A
Vrouwen: groei en rijping follikels
Mannen: aanmaak en rijping van zaadcellen door Sertollicellen
4
Q
Waardoor wordt ed productie van LH en FSH geremd
A
Door oestrogeen en Inhibine B
5
Q
Menarche
A
Het tijdstip waarop bij meisjes de eerste menstruatie plaatsvindt. Eerste jaren hierna zal de menstruatie onregelmatig zijn en hevig. Tussen de twintigste en veertigste levensjaar is de menstruatie gewoonlijk regelmatig. Acht tot tien jaar voor de menopauze zal de menstruatie opnieuw onregelmatig zijn. Eerst zit er een korte pauze tussen de cycli vervolgens langere.
6
Q
In welke fases kan de menstruatiecyclus worden opgedeeld
A
- Folliculaire fase
- ovulatie
- luteale fase
7
Q
De folliculaire fase
A
Hierin wordt er in de hypothalamus een GnRH-impuls afgegeven. Deze stimuleert de hypofysevoorkrab om FSH en LH af te geven an de gonaden
8
Q
Waar zorgt de dalende FSH-concentratie voor
A
Het zorgt voor een verdere groei van de dominante follikel
9
Q
Wat doen thecacellen
A
Onder invloed van LH vindt er hierin vorming van androgenen
10
Q
Wat doen Granulosacellen
A
11
Q
Wat gebeurt er in het ovarium tijdens de folliculaire fase
A
12
Q
Inhibine B
A
Geproduceerd in granulocellen onder invloed van FSH. Inhibine B geeft negatieve feedback op FSH-release. Daling FSH en einde folliculaire fase
13
Q
Wat gebeurt er tijdens de ovulatie
A
De hypothalamus stuurt een GnRH-impuls uit met grote amplitude onder invloed van toegenomen oestrogeen. Hierdoor zal de hyposfyse snel en veel LH afgeven. Na de LH piek (36-42 u) vindt de ovulatie plaats
14
Q
Wat gebeurt er door de LH-piek
A
De voltooiing van de meiose I in de oöcyt vindt plaats ter behoeve van fertilisatie. Er vindt ook reptuur van het follikel plaats, waardoor de oöcyt vrijkomt
15
Q
Bevruchting van oöcyt
A
Tijdens de follikelrijping remmen factoren in het follikelvocht de meiose - oöcyt blijft in profase. De oöcyt is dan in metafase II van de meiotische deling. De meiose wordt voltooid na bevruchting voltooid en het tweede poollichaampje wordt gevormd
16
Q
Oöcyt en meiose
A
Tijdens de follikelrijping remmen factoren in het follikelvocht de meiose - oöcyt blijft in profase. De oöcyt is dan in metafase II van de meiotische deling. De meiose wordt voltooid na bevruchting voltooid en het tweede poollichaampje wordt gevormd
17
Q
Wat zijn de onderdelen van de lutuele fase
A
- begin: ovarium zorgt voor vorming corpus luteum en productie progesteron
- midden: corpus luteum zal oestrogeen en progesteron produceren, waardoor er geen follikelrijping plaats zal vinden
- einde: corpus luteum sterft af en er is activatie van en nieuw cohort van follikels. De progesteron productie daalt, het baarmoederslijmvlies wordt afgebroken
18
Q
Wat gebeurt er aan het einde van de luttele fase
A
- Frequentie en amplituse van GnRH zullen stijfen door lagere concentratie progesteron
- Stijging van productie en afgifte LH en FSH hypofysevoorkwam
- In het endometrium de secretoire fase plaast onder invloed van progesteron (en oestrogeen)
19
Q
Wanneer kan er sprake zijn van amenorroe of oligomenorroe
A
- bevalling, zwamgerschap, curettage
- stress, topsport, eetstoornissen, gewichtsreductie
- acne, toegenomen beharing, lichaamsgewicht
- galactorroe
- chronische ziekten, medicatie, drugs
20
Q
Welke onderzoeken worden er gedaan bij (verdenking op) cyclusstoornissen
A
- Algemeen lichamelijk onderzoek - lengte, gewicht, secundaire geslachtskenmerken, beharingspatroon, galactorroe, stigmata syndromen
- Specieel onderzoek - genitalia externa, aanleg inwendige genitaliën, echoscopie
- Laboratoriumonderzoek
- Zwangerschapstest - hormoonprofiel basaal, uitgebrieid hormoonprofiel op indicatie, progesteronbelastingstest
21
Q
Wat zijn de verschillende niveaus en problemen daarop, waardoor primaire amenorroe kan ontstaan
A
- Hypothalamus/hypofyse: hypoplasie/agenesie, tumor, bestraling
- Gonade/chromosomen: bestraling, stoornis geslachtschromosomen
- Baarmoeder/vagina: verkeerd of niet aangelegd, afsluiting
22
Q
Primaire amenorroe
A
Hierbij is er op 16-jarige leeftijd nog geen menses aanwezig
23
Q
Wat kunnen de oorzaken zijn van secundaire amenorroe
A
- fysiologisch: zwangerschap, lactatie, postmenopauze
- organisch: hypothalamus/hypofyse (bestraling, infectie, bloeding), ovarium (PCOS, POI, ovariumtumor, operatie), uterus (Syndoom van Asherman)
- Functioneel: topsport, extreem ondergewicht, extreme stress
24
Q
Secundaire amenorroe
A
De menses is langer dan 6 maanden afwezig
25
Oligomenorroe
Er is een interval van menses van meer dan 42 dagen
26
Wat zijn de vier groepen van anovulatie
* WHO I: Hypogonadotroop, fyto-oestrogeen
* WHO II: Normogonadotroop, normo-oestrogeen
* WHO III: Hypergonadotroop, hypo-oestrogeen
* WHO IV: Hyperprolactinemie
27
Hypogonadotroop, fyto-oestrogeen
* Oorzaak: centraal
* Kliniek: Laag FSH, laag Oestrogeen
* Voorbeeld: stress, anorexia, extreem sporten
28
Normogonadotroop, normo-oestrogeen
* Oorzaak: disbalans, hypofyse-ovarium as
* Kliniek: normaal FSH, LH en oestrogeen
* Voorbeeld: PCOS
29
Hypergonadotroop, hypo-oestrogeen
* Oorzaak: ovariaal
* Kliniek: Hoog FSH, laag oestrogeen
* Voorbeeld: POI
30
Hyperprolactinemie
* Oorzaak: medicatie, tumor, hyperthyreoïdie
* Kliniek: hoog prolactine, laag FSH en oestrogeen
31
Waar kan een langdurige lage oestrogeenspiegel tot leiden
* osteopenie
* osteoporose
* verhoogde kans op hart- en vaatziekten
* vroegtijdige cognitieve stoornissen
32
Waar kan een langdurige hoge oestrogeenspiegel tot leiden
remming van de werking van de hypofyse en hypothalamus
33
Behandeling WHO I
* Toediening GnRH en de hypofyse gestimuleerd worden als het probleem bij de hypothalamus zit (65-85% kans op zwangerschap)
* FSH en LH toediening die een directe werking op de eierstokken hebben (50% kans op zwangerschap). De ovulatie kan opgewekt worden door hCG te geven
* Kijkoperatie follikels verwijderen en hopen dat andere follikels wel gaan springen
* Dopamine agonist om prolactine afgifte te remmen (65% kans op zwangerschap)
34
Luteonale ondersteuning
Als er geen goed corpus luteum komt, wordt er extra progesteron toegediend
35
Behandeling WHO II
* anti-oestrogenen toedienen. de hypofyse gaat meer FSH maken, waardoor de follikel gestimuleerd wordt (30-40% kans op zwangerschap)
* gonadotrofinen (FSH) toedienen. De LH piek moet worden nagebootsr door hCG
36
Behandeling WHO III
Er is geen behandeling er kan alleen gebruik gemaakt worden van preventieve maatregelen voor het lage oestrogeengehalte. Oestrogenen zijn nodig om de botten stevig te hiouden, bloedvaten gezond en voor een goede conditie
37
Behandeling WHO IV
Er kan gekozen worden voor een dopamine-agonist bij een kinderwens, macroprolactinoom of hinderlijke galactorroe
38
PCOS (plycsteus Ovarium Syndroom)
Veel gestelde diagnose bij vrouwen met anovulatie en een kinderwens. De gevolgen zijn dat door LH-stimulatie op het thecacellen er een stijging is van de androgeenproductie. Follikelgroei wordt hierdoor geremd. Verstoorde insuline regulatie heeft ook metabole gevolgen
39
Wat zijn klachten van PCOS
- overbeharing
- acne
- overgewicht
- onregelmatige cyclus
40
Welke kenmerken moeten er aanwezig zijn voor de diagnose PCOS (in ieder geval twee)
- oligo- of amenerroe
- hyperandrogenisme (klinisch of biologisch)
- polycysteuze ovaria - PCOM
41
Wat zijn de verschillende fenotypen van PCOS
1. Te veel androgeen, ovulatoire disfunctie, polycysteuze ovaria morfologie
2. ovulatoire disfunctie, polycysteuze ovaria morfologie
3. Te veel androgeen, ovulatoire disfunctie
4. Te veel androgeen, polycysteuze ovaria morfiologie
42
Wat zijn risico’s bij PCOS
- insulineresistentie
- hart- en vaatziekten
- DM2
43
PCOS en Testosteron
Testosteron gaat bij PCOS omhoog. Mannelijk hormoon dat geproduceerd wordt in de bijnieren en voor een deel in de ovaria. Evenwicht en uitrijping van follikels niet goed aangestuurd en de verhoging van testosteron kan daardoor uit balans zijn
44
PCOS en anticonceptiepil
Het endometrium staat nog onder invloed van oestrogenen, waardoor het endometrium wel nog dikker wordt. De pil zorgt ervoor dat er ontrekkingsbloedingen komen, waardoor het endometrium niet te dik wordt.
Je voorkomt hiermee hyperplasie, atopie en endometriumcarcinoom
45
POI
Is een uitval van de ovariële functie voor veertig jaar met een zeer hoge FSH (40 IU/I). Spontane zwangerschapskans is 5%. Er kan gestart worden met hormonale suppletietherapie (HST).
De ovariële reserve is laag, dus oestrogeen afgifte zal dalen. De negatieve terugkoppeling zal veranderen, waardoor FSH zal dalen
46
Wat zijn de verschillende oorzaken van POI
- genetisch: cytogenetisch (XO), genmutaties (fragiele X)
- auto-immuun
- iatrogeen: chirurgie, bestraling, chemotherapie
- idiopatisch
- overig: infectie, enzymdeficiënties (galactosemie)
47
Klachten bij POI
- onregelmatige menstruatie
- typische overgangsklachten
- seksuele klachten
- stemmingswisselingen
- slaapproblemen
48
Waar bestaat ovulatie-inductie bij WHO-I uit
- Pulsatie van GnRH
- Gonadotrofinen (FSH en LH)
49
Ovulatie-inductie bij WHO-II
- leefstijl interventie
- anti-oestrogeen/aromataseremmers
- gronatrofinen (FSH)
- chirurgie
- dopamine agonist in het geval van hyperprolactinemie
50
Ovulatie-inductie bij WHO-III
- geen behandelindicatie
- bespreken preventiemaatregelen
51
Anticonceptiepil
Onderdrukt FSH en LH. Hierdoor wordt de follikelrijping geremd en de ovulatie zal niet plaatsvinden. Daarnaast wordt uitrijping van het endometrium geremd, waardoor de innesteling minder goed kan plaatsvinden. Cervixslijm wordt ook beïnvloed.
Dit alles zorgt ervoor dat de doorgankelijkheid van spermatozoa verminderd.
Het verhoogd ook de SHBG-concentratie, wat androgeenconcentraties verlaagd
52
Astma en zwangerschapscomplicaties
- spontane miskraam
- pre-eclampsie
- intra-uteriene groeivertraging
- laag geboortegewicht
- prematuriteit
- zwangerschapshypertensie
Medicatie moet doorgebruikt worden, i.v.m. Voorkomen van exacerbaties. Het liefst kortwerkende beta-sympathicomimetica
53
Roken en zwangerschapscomplicaties
- laag geboortegewicht
- vroeggeboorte
- placentaproblemen
- perinatala sterfte
- wiegendood
Passief roken heeft ook een nadelig effect
54
Obesitas en zwangerschapsproblemen
- miskraam
- diabetes gravidarum
- hypertensieve aandoeningen
- vroeggeboorte
- macrosomie/groeirestrictie
- congenitale afwijkingen
- keizersnede
- trombose
- infectie
- schouderdystocie en flucus
Kind heeft vergrootte kans op ontwikkeling obesitas.
10% gewichtsreductie in 6 maanden voor de zwangerschap. Geen vet afbreken tijdens zwangerschap, hier zitten schadelijke stoffen die bij foetus komen
55
Foliumzuur en zwangerschap
Kans op een kind met een neuraalbuisdefect kan gereduceerd worden door het slikken van foliumzuur. Foliumzuur is vitamine B11 en zit in groenten en volkoren producten.
56
Hypertensie en zwangerschapscomplicaties
- vroeggeboorte
- groeivertraging
- pre-eclampsie
57
Welke medicatie moet er niet tijdens de zwangerschap gebruikt worden
- ACE-remmers
- angiotensine receptorblokkers (ARB’s)
- directe renine remmers
- orale antidiabetica (metformine, glibenclamids)
58
Diabetes en zwangerschapcomplicaties
- miskraam
- congenitale afwijkingen
- foetale macrosomie
- groeirestrictie
- intra-uteriene sterfte
- hypertensieve aandoeningen
- vroeggeboorte
- schildklierproblomen
Nefrotisch syndroom kan ontstaan door slecht ingestelde diabetes. Er is sprake van proteïnurie, hypoalbuminemie, oedeem, lipidurie en hyperlipidemie
Retinopathie kan ook ontstaan.
59
Wat is van belang bij controles van depressie tijdens de zwangerschap
- dezelfde persoon voert steeds de controles uit
- er wordt aan het begin van de zwangerschap een bevalplan en postpartumplan
- de sociale situatie wordt in kaart gebracht
- controles worden gedaan in samenwerking met de gynaecoloog en psychiater en indien mogelijk op de POP-poli
60
Infertiliteit
Wanneer het een paar niet lukt om binnen één jaar zwanger te worden
61
Oorzaken infertiliteit man
- verminderde zaadkwaliteit
- afgesloten zaadleiders
- ejaculatiestoornissen
- leefstijlfactoren
62
Wat zijn de oorzaken van infertiliteit bij een vrouw
- leefstijlfactoren + leeftijd
- endometriose
- tubapathologie
- cyclusstoornissen
63
Tubapathologie
De tuba vervoert zaadcellen van de uterus naar de ampulla. De uiteinden van de tuba vervoeren de eicel naar de ampulla. Hier vindt de bevruchting plaats.
64
Endometriose
Hierbij is het endometrium aanwezig buiten de uterus. Adhesies en cysten die hierbij ontstaan spelen een rol bij verminderde fertiliteit bij een vrouw
65
Oorzaken van tubapatholgie
- salpingitis (infectie van tuba)
- pelvic inflammatory disease (infectie kleine bekken)
- adhesies vanwege buikoperatie
- adhesies vanwege endometriose
- chlamydia infectie
66
Waartoe kan endometriose leiden
- dysmenorroe
- pijn bij geslachtsgemeenschap
- pijn bij plassen of ontlasting
67
Anamnese vrouw bij OFO
- cyclusanamnese en dysmenorroe
- coïtusfrequentie en timing
- seksuele diagnostiek
- leefstijlfactoren
- voorgeschiedenis
- medicatie en allergieën
- familie-anamnese
68
Lichamelijk onderzoek bij vrouwen OFO
- BMI-meting
- beoordeling van secundaire geslachtskenmerken en/of beharingspatroon
- inspectie van de genitalia externa en interna middels echografie, speculumonderzoek of vaginaal toucher
69
Behandeling infertiliteit van OFO
* Geen behandeling
* hormoonbehandeling
* operatie
* therapie
* leefstijl aanpassingen
* kunstmatige voortplanting
70
Kunstmatie vormen van voortplanting
* Ovulatie-inductie (OI)
* Inta-uteriene inseminatie (IOI)
* In-vitro fertilisatie (IVF)
* Intra cytoplasmatische sperma-injectie (ICSI)
71
Uit welke stappen bestaat een IVF en ICSI-behandeling
1. Hormonale stimulatie om meer follikels te laten groeien
2. Follikels aanprikken om eicellen te verkrijgen
3. Fertilisatie in het lab
4. Terugplaatsen van de embryo's
72
OHSS syndroom
| (Ovarieel HyperStimulatie Syndroom)
Kan een complicatie zijn bij IVF of ICSI-behandelijk door overmatige hormonale stimulatie. De ovaria worden vergtoor door overmatige follikelgroei. Er ontstaat neovascularisatie
73
OI
Eisprong stimulatie door middel van hormooninjecties.
bij:
* Overklaarde subfertiliteit
* PCOS
* Amenorroe/oligomenorroe
complicaties:
* Hoofdpijn
* moeheid
* gewichtstoename
* meerling
74
IUI
IUI met milde hyperstimulatie; IUI in spontante cyclus
Bij:
* Onverklaarde subfertiliteit
* mannelijke subfertiliteit
complicaties:
* infectie
* meerling
* OHSS
75
IVF
Fertilisatie in lab
bij:
* afgesloten tubae
* eileider factor
* endometriose
* mannelijke factoren
* onbegrepen stoornis, waarbij IUI niet hielp
complicaties:
* meerling
* bloediung
* infectie
* OHSS
76
ICSI
Fertilisatie in lab
bij:
* Ernstige OAT
* Azoöspermie
* IFV hielp niet
complicaties:
* meerling
* bloediung
* infectie
* OHSS
77
Hoe kan de hormonale cyclus onderdrukt worden
* Orale Anticonceptiepil
* GnRH agonist (onderdrukken FSH en LH)
* GnRH antagonist (direct op hypofyse)
78
Mannelijke factor subfertiliteit
Wanneer er een afwijkend semen wordt gevonden. Hierbij wordt er gekeken naar volume, concentratie, aantal zaadcellen, progressieve beweeglijkheid, totale mobiliteit en normale morfologie
79
Normozoöspenie
Normale zaadkwaliteit
80
Azoöspermie
Geen zaadcellen in ejaculaat aanwezig
81
Oligospermie
Te laag aantal zaadcellen in ejaculaat aanwezig
82
Asthenospermie
Verminderde beweeglijkheid van zaadcellen
83
OAT
Combinatie van Oligospermie, Asthenospermie en Teratospermie
84
Teratospermie
Weinig normaal gevormde zaadcellen
85
Teratospermie
Weinig normaal gevormde zaadcellen
86
Afwijkende semenanalyse
Er wordt na twee of drie maanden nog een semenanalyse uitgevoerd. De periode is nodig om een nieuw cohort zaadcellen aan te maken.
Kan het gevolg zijn van:
* koorts
* medicatiegebruik
* hormoongebruik
* intoxicaties
* operaties, chemo, radio-actieve stof, chemische stoffen
* onbegrepen
87
VCM
vcm = volume x concentratie x percentage beweeglijkheid / 100
* afkapwaarde: >10: normozoöspernie, geen behandeling
* afkapwaarde: 3-10: milde OAT, expectatief beleid of IUI
* afkapwaarde: 1-3: Matige OAT, IUI
* afkapwaarde: <1: ernstige OAT, IVF of ICSI
* afkapwaarde: - : Azoöspermie, PESA of TESA
88
PESA
| (Percutane Epididymale Sperma Aspiratie)
Wordt uitgevoerd wanneer er sprake is van obstructie of afwezigheid van Vasa deferens. Er wordt vocht uit de bijbal geaspireerd. De aanwezige zaadcellen kunnen of direct gebruikt worden of gecryoperserveerd
89
TESE
| (Testiculaire Sperma Extractie
Wordt uitgevoed wanneer er sprake is van een aanmaakstoornis van zaadcellen of als er helemaal geen zaad is gevonden bij PESA. Bij deze behandeling wordt er een biopt van de testes afgenomen. De aanwezige zaadcellen kunnen of direct gebruikt worden of gecryoperserveerd
90
Prognostische factoren om de kans op zwangerschap te voorspellen
* Hoe hoger de leeftijd van de vrouw, hoe kleiner de kans op zwngerschap
* Hoe langer de kinderwens bestaat, hoe kleiner de kans op zwangerschap
* De aanwezigheid van primaire subfertiliteit leidt ook tot een kleinere kans op zwangerschap
* Wanneer er bij OFO een afwijking gevonden wordt, is de kans op zwangerschap kleiner
91
Model van Hunault gegevens
* Leeftijd van de vrouw
* Duur van de infertiliteit
* Primaire of secundaire infertiliteit
* Percentage bewegende zaadcellen
92
Wanneer kan het model van Hunault niet gebruikt worden
* Duur van de infertiliteit is korter dan één jaar
* Ovulatiestoornis
* ernstige mannelijke factor (VCM < 3)
* Verdenking op bilaterale tuba-pathologie
* Leeftijd boven de 38 jaar
93
Behandelinhg model van Hunault
* Hunault < 30% --> behandelen (IUI of IVFO)
* Hunault > 30% --> expectatief beleid
94
Overgewicht
* Man: leiden tot suboptimale zaadkwaliteit
* Vrouw: hormonale veranderingen en ovulatiestoornissen
* Zwangerschap: zwangerschapsdiabetes en hypertensie
95
Ondergewicht
* Vrouw: leiden tot een hypogonadotrope amenorroe.
* Zwangerschap: groeirestricties
96
Zwangerschap op hogere leeftijd
* Spontane abortus
* hypertensie
* DM
* Cervixinsufficiëntie
* Post-portum
* Meerlingen
* Mamma-carcinoom
97
Typische overgangsklachten
* Onregelmatige cyclus
* Opvliegers
* (Nacht)zweten
* Vaginale droogheid
* Urogenitale klachten
98
Hormoonspiegels postmenopauze
* LH hoog
* FSH hoog
* Oestrogeen laag
* Inhibine B laag
99
Roken
* Vrouw: eicelvoorraad aantasten (verlaagde ovariële reserve en vroege menopauze)
* Zwangerschap: miskraam en groeirestrictie
* Man: zaadkwaliteit aantasten
100
Alcoholgebruik
* Vrouw: vermindering (spontane) zwangerschap
* Effect embryo
* Man: verminderde fertiliteit
