Module 1 K2: Dinamika van Markte

Question 1

Mark def:

Answer 1

• Kopers en verkopers wat die prys van n goed of diens beinvloed
• n instelling of meganisme wat kopers en verkopers van n goed of diens bymekaar bring
• ontstaan agv die interaksie tussen kopers (vraag) en verkopers (aanbod) – markmeganisme
• enige plek/omstandighede waar k en vk ontmoet
• met die doel om:
  o inligting oor die koop en verkoop van g/d uit te ruil
  o Om pryse van g/d vas te stel
  o Om te bepaal watter hoeveelheid gekoop en verkoop gaan word

Question 2

Markgedrag:

Answer 2

• dit is die dinge wat besighede doen
• in hul rol as verskaffers en kopers
• en hou verband met:
  o hul doelstellings
  o hul metodes van mededinging ten einde hul doelstellings te bereik
  o hul onderlinge gedrag in die mark

Question 3

Absolute prys:

Answer 3

• dit is die prys wat vir die p/d betaal word
• word uitgedruk in terme van Rand en sent
• VB: prys van brood pp winkelrak

Question 4

Relatiewe / Reële Prys:

Answer 4

• die prys van een produk in terme van ‘n ander

Question 5

voorbeeld van reële pryse / relatiewe prys

Answer 5

• VB: indien jy ‘n hemp wil koop sal jy die prys van die hemp vergelyk met ‘n T-hemp
• Dit word ‘n verhouding/ratio genoem
• Die hemp kos R30 en die T-hemp kos R10
• R30/R10 = 3
• Die relatiewe/reële pryse van die hemp is 3 maal die prys van die T-hemp
• Hemp kos 3 keer duurder as die T-hemp
• 1:3 beteken 1 hemp vir 3 T-hemde

Question 6

Substitute:

Answer 6

• Enige g/d wat kopers as ekonomies uitruilbaar beskou omdat dit dieselfde behoefte bevredig
• Margarien en botter
• Daar is n direkte verhouding tussen die prys van die een artikel en die hoeveelheid gevra van die substituut-artikel
• Bv as die prys van botter styg, sal die vraag na margarien toeneem, hamburger worsrolletjie, koffie tee, koeldrank vrugtesap

Question 7

Komplementêre goedere:

Answer 7

• g/d wat saam gebruik word
• behoefte kan nie bevredig word indien dit nie saam gebruik word nie
• verandering in die prys van een artikel, lei tot n verandering in die vraag na die ander artikel
• bv indien die prys van brood styg, sal die vraag na botter afneem

Question 8

Vraagverhouding van substituutgoedere: grafiek verduideliking

Answer 8

• die prys van varsmel styf vanaf R5 na R7
• agv van n daling in aanbod van varsmelk
• die aanbodkurwe skuif links (AA na A1A1)
• dit lei tot n daling in die hoeveelheid gevra vanaf 700 tot 500 eenhede
• die hoeveelheid gevra van die substituut produk (poeiermelk) neem toe
• vraag skuif regs (VV na V1V1)
• die hoeveelheid gevra skuif van 300 tot 500 eenhede
• omdat daar n toename is in vraag
• styg die prys ook vanaf R4 na R6

Question 9

Vraagverhouding van substituutgoedere: Dit impliseer vir substituutprodukte dat:

Answer 9

• ‘n toename in die prys van een produk sal lei tot n toename in die vraag na die substituutproduk
• N daling in die prys van een produk sal lei tot n daling in die vraag na die substituutproduk

Question 10

Faktormarkte:

Answer 10

• Markte vir produksiefaktore
• Elke produksiefaktor word in n ander mark verkoop
• Prys van elke pf word bepaal deur die interaksie tussen vraag en aanbod
• As die aanbod of een pf verander, beïnvloed dit die res van die faktormark sowel as die produktemark
• Arbeidsmark, kapitaalmark, grondmark, mark vir ondernemerstalent

Question 11

Produktemarkte:

Answer 11

• Mark vir goedere en dienste
• Verdeel in dienste mark, kapitaalgoedere mark, verbruiksgoedere mark
• As vraag na produk/diens toeneem, sal die vraag na die produksiefaktore in faktormark ook toeneem
• N verandering in die produktemark beïnvloed die vraag in ander markte
• In hierdie mark word hoofsaaklik verbruiksgoedere wat hul eindbestemming in die produksieproses bereik het en gereed is om in die onmiddellike behoeftes van die verbruiker te voorsien, verkoop

Question 12

Goedere:

Answer 12

• ‘n produk of goed is n tasbare kommoditeit of produk

- Eienaarskap word vanaf die verkoper na die koper oorgedra

Question 13

Dienste:

Answer 13

• Ontasbaar

- Diens word verskaf deur een persoon (bv dokter) op aanvraag van n ander persoon (pasiënt)

Question 14

Nie-duursame goedere:
Half-duursame goedere en dienste:
Duursame goedere:
Dienste:

Answer 14

Vars groente, vrugte, kruideniersware
Klere, glasware
Motors, meubels, televisies
Mediese dienste, huurmotordienste, onderwysdienste, finansiële dienste

Question 15

Markstruktuur:

Answer 15

• Beskryf die verskillende grade en vorme van mededinging

- Verwys na hoofkenmerke van die mark waarin ondernemings hul produkte verkoop

Question 16

Volmaakte mark:

Answer 16

• ‘n markstruktuur met n groot aantal deelnemers
• Wat almal prysnemers is
• Daar is geen toetrede en uittrede struikelblokke oor die langtermyn nie
• Alle inligting is beskikbaar vir beide kopers/verkopers
• ‘n homogene produk word verkoop

Question 17

Volmaakte mark vb

Answer 17

• Aandelebeurs
• Buitelandse valutamarkte
• Wolmark
• Graanbeurs
• Landbouprodukte-mark

Question 18

eienskappe van volmaakte mark

Answer 18

• baie kopers en verkopers
• homogene produk
• vryheid van toetrede of uittrede
• volle inligting
• geen voorkeurbehandeling of diskriminasie nie
• geen samespanning
  doeltreffende vervoer en kommunikasie
• beweeglikheid van produksiefaktore

Question 19

Onvolmaakte mark:

Answer 19

• Enige mark wat nie aan al die voorwaardes van n volmaakte mark voldoen nie
• Onvolmaakte mededinging
• Monopolie, oligopolie, monopolistiese mededinging

Question 20

Monopolie:

Answer 20

• ‘n markstruktuur met slegs een verkoper van ‘n g/d
• Met geen naby substitute nie
• Toegang tot mark is volkome geblokkeer
• BV Eskom

Question 21

monopolie kenmerke

Answer 21

• slegs een verskaffer
• unieke produk
• beheer oor pryse
• hulle besluit op produksievlakke
• gekonfronteer deur markkragte
• meeste het naby-substitute
• uitbtuiting van vebruikers
• almal het otegang tot inligting
• relatiewe markaandeel
• tegnologiese superioriteit
• helling van kurwe
• vryheid van toetrede tot mark

Question 22

Natuurlike monopolie:

Answer 22

• Word gevorm as oprigting of instandhoudingskostes te hoog is om die mark te betree, bv Eskom
• Deur staat besit of reguleer
• Groot en duur proses, biljoene rande
• Enkele onderneming in nywerheid kan hele vraag voorsien
• Hulle kan dit doen teen n prys wat laer is as 2/meer ondernemings saam

Question 23

Kunsmatige monopolie:

Answer 23

• Word gevorm wanneer n patentreg vir lisensie voorkom dat ander bes mark betree
• Hindernisse tot mark is nie ekonomies van aard
• Mag gunstige omstandighede geniet
• Soms geniet dit in sekere geografiese gebiede
• Bv een verskaffer van melk in n dorp, of hardeware winke of hotel
• Eksklusiewe eienaarskap van gronstowwe – De Beers Consolidated Mines – diamante
• Patent, wetlike reg waarvolgens patenthouer eksklusiewe reg tot vervaardiging van daai produk het – Kreepy Krauly
• Lisensiëring, ander vorm van hoe kunsmatige m tot stand kan kom – SABC/Cell C/Vodacom/MTN
• Wetlike beperkings, waar wette hulle beskerm – Poskantoor
• Tegnologiese superioriteit, waar n besigheid se tegnologiese kennis enige ander potensiële mededinger ver in die skadu stel – Microsoft
• Doelbewuste skep van toetree hindernisse, bv begin nuwe duur regsaksies teen nuwe toetreders

Question 24

Oligopolie

Answer 24

• Die mark word beheer deur n paar verkopers en baie koper
• 2-5/2-8
• Een verkoper beinvloed nie die ander nie, maar neem mekaar se gedrag in ag
• Identiese goedere (homogene produkte) staal, sement, suiker
• Hoogs identifiseerde produkte, koerante, lugrederye, motors
• Slegs 2 = duopolie

Question 25

Eienskappe van oligopolie:

Answer 25

• Daar is slegs n paar verkopers en baie kopers in die mark
• Die produk is homogeen (suiwer oligopolie) of gedifferensieerd (gedifferensieerde oligopolie)
• Nuwe produsente het vryelik toetrede tot die mark, maar dit is nie maklik nie omdat daar slegs paar besighede in die mark is
• Produsente het aansienlike beheer oor die prys van hul produkte, maar nie so veel as monopolis nie (prysmededinging is onwettig)
• Die bes beinvloed deur ande rbes se optrede, besighede is onderling afhanklik, daarom reageer mededingers teenoor prys veranderings

Question 26

Kartelle:

Answer 26

• Samespanning vind op doelbewuste formele manier plaas
• Onwettig in Suid-Afrika (Wet op Mededinging)
• Doel van kartel is om kollektiewe monopolie te vorm
• Probleem van kartel: wanneer een van die lede oneerlik is wanneer dit kom tot pryse en winste, lei dit tot prysoorloe

Question 27

Prysleierskappe:

Answer 27

• Wettig
• Formele samespanning word meestal nie toegelaat nie
• Oligopoliste sal dit op stilswyende wyse doen
• PRYSSEINE vorm n belangrike element van stilswyende-samespanning
• Bv een onderneming stel die prys (prysleier) en die ander volg (prysvolger)
• Prysleier is gewoonlik grootste onderneming in bedryf (Coke en Twizza)

Question 28

Monopolistiese mededinging:

Answer 28

• Markstruktuur met baie verkopers en kopers
• Toetrede tot mark is redelik maklik
• Produk is gedifferensieerd
• Kombineer sekere eienskappe van monopolie en volmaakte mededinging

Question 29

Voorbeelde van monopolistiese mededinging:

Answer 29

• Kitskos voorsieners: KFC, Steers, Burger King, Chicken Licken, Nando’s, McDonals
• Klere winkels: Woolworths, Factorie, Edgars, H&M, Pep, Jet, Ackerman’s, Cotton On

Question 30

Eienskappe van monopolistiese mededinging:

Answer 30

• Groot aantal besighede, mededingers verskil van mekaar en groot aantal kopers
• Produkte is dieselfde, maar nie identies nie, gedifferensieerd, heterogeen, bevredig dieselfde behoeftes, skoene, klere
• Ondernemings kan vrylik mark toetree en verlaat
• Inligting aan koper en verkoper is onvolledig
• Plaaslik, kleinhandel of dienstesektor, klerasie, kos, meubels
• Hibriede struktuur, kombinasie van kenmerke van monopolie en volmaakte mark