Mæðravernd -RIB, 13. apríl Flashcards
Á hvaða tímabili er burðarmálsdauði (perinatal mortality) skilgreindur?
Eftir 22 viku meðgöngu og fram yfir viku eftir fæðingu.
WHO skilgreinir: „dauða sem á sér stað seint á meðgöngu (22 vikur eða yfir), í fæðingu og allt að viku eftir fæðingu“.
Hvaða tímabil er puerperium?
Frá fæðingu og næstu 6 vikurnar. Einnig kallað postpartum period eða postnatal period.
Þrjú markmið mæðraverndar?
Draga úr burðarmálsdauða
Koma í veg fyrir mæðradauða
Minnka morbiditet
Konur eru flokkaðar í liti eftir hve áhættusöm meðgangan er, hvaða litir eru þetta og hvert fer hver litur?
Grænar, gular og rauðar (eða I, II og III).
Grænum og gulum konum er fylgt eftir á heilsugæslu hjá heilsugæslulækni og ljósmóður
Rauðum konum og sumum gulum er fylgt eftir í áhættumæðravernd á kvennadeild LSH.
Við hvaða klínísku leiðbeiningar er stuðst við fyrir mæðravernd?
NICE leiðbeiningar (National institute for clinical excellence)
Mæðravernd er ókeypis að undanskildu….?
- Snemmómun með hnakkaþykkt og lífefnavísum (SÞL).
- Ýmsar beiðnir og vottorð
Hver er tilgangur mæðraeftirlits hjá low risk konum (grænum)?
- SKIMUN. Viljum finna einkennalausa sjúkdóma
- Veita meðferð við kvillum og krankleika
- Ráðgjöf, upplýsing, stuðningur
Við leitum að GDM (Gestational diabetes mellitus) hjá áhættuhópum, hverjar eru í aukinni áhættufyrir GDM?
(7 atriði)
- Fyrri saga um sykursýki eða skert sykurþol
- Aldur yfir 40 ár
- BMI yfir 30
- Ættarssaga (1° ættingjar)
- Kynþáttur annar en hvítur
- Fætt þungbura (yfir 4500g)
- (PCO)
Hvenær á meðgöngunni er fyrsta skimun fyrir GDM (hjá konum sem falla undir áhættuhóp) ?
Á 12 viku, mælum fastandi blóðsykur
Eeeeen ef fastandi blóðsykur á 12 viku meðgöngu er eðlilegur (blóðsykur undir 5,1mmol/L)? Þá bara ok og fylgjumst ekkert meira með bs?
Nein, enn þá möguleiki á að hún þrói með sér GDM síðar á meðgöngunni þ.a. við mælum aftur við 24-26 viku og gerum þá sykurþolspróf.
Hvað er það helsta sem skimað er fyrir í mæðravernd? (7 atriði)
- Anemiu
- Háþrýstingi (fyrirverandi háþrýstingi, meðgöngu háþrýstingi og preeclampsiu)
- Sýkingum
- GDM
- Þyngd
- Rauðkornamótefnum
- Fósturvexti
Hvernig sýkingum skimum við eftir í mæðravernd?
Einkennalaus sýklamiga
Rubella
Syfilis
Hepatitis B
HIV
Það kemur til þín kona í kjörþyngd og hún spyr þig “Hvað er hæfileg þyngdaraukning á meðgöngu fyrir mig?” og þú segir?
Konur sem eru í eða undir kjörþyngd: 12-18 kg!
Næst á eftir kemur til þín kona sem er yfir kjörþyngd (BMI yfir 25) og hún spyr líka “hvað er hæfileg þyngdaraukning fyrir mig á meðgöngunni?” og það stendur ekki á þér! og þú segir..?
Fyrir konur sem eru yfir kjörþyngd (BMI > 25) þá er hæfileg þyngdaraukning 7-12 kg!
(Nýjar rannsóknir sýna að konur í mikilli yfirþyngd t.d. 40 BMI geta fætt eðlilegt barn án þess að þyngjast á meðgöngunni. -RIB)
Hvaða áhættuþættir eru skoðaðir þegar er verið að ákveða hvort kona er græn, gul eða rauð? (nokkuð margir)
Fyrri meðganga og fæðingar (BOH) Ættarsaga (BÞ, preeclampsia, DM, GDM) Sjúkdómar LÞS Lyf, fæðubótarefni Aðgerðir (legháls og leg) Endurteknar þvagfærasýkingar Geðsaga, tilhneiging til þunglyndis og kvíða Reykingar Lyfja- og áfengismisnotkun
(og fleiri þættir hægt að nálgast lengri lista inn á heimasíðu landlæknisembættis, bæklingi um meðgönguvernd)
http://www.landlaeknir.is/servlet/file/store93/item2548/4407.pdf
Hvaða breytingar verður á kreatinini á meðgöngu?
Það lækkar. Kreatinin yfir 80 er óeðlilegt.
GFR eykst, þær fá OFUR nýru 8-)
En sökk og CRP? hvaða breytingar verða á því á meðgöngu?
Sökk hækkar! CRP helst óbreytt.
En hbk, hvaða breytingar verða á þeim á meðgöngu?
Hækka örlítið, algengt á bilinu 10-13.
En B-12, breytist það eitthvað á meðgöngu?
Jaaahá! Það lækkar mjög mikið
En járnbindigeta og D-dimer? HVaða breytingar verða á því á meðgöngu?
Hækkar bæði!
Ólétt kona, með grun um DVT á meðgöngu, segir þér ekki mikið að fara að mæla D-dimer, allar líkur á að það sé hátt!
En hvað með elektrólítana Na og K, verður einhver breyting á þeim?
lækka aðeins.
Hvenær hófst mæðravernd í hinum vestræna heimi?
Fyrir um 100 árum síðan, Upphaflega fyrir fátækar konur.
Notað til að fylgjast með meðgöngueitrun.
Í pre-eclampsiu getur konan fengið HELP, DIC, krampa, heilablæðingar.
Preeclampsia er ein aðalástæða mæðraverndar í heiminum.
Dauði út frá preeclampsiu, getur bæði verið direct og indirect, hvernig þá?
direct( hún fær DIC og blæðir út) og indirect (hjartasjúkdómar, sykursýki, flogaveiki ofl).
Með mæðravernd viljum við koma í veg fyrir sjúkdómsbyrði hjá móður t.d. að hún endi ekki með nýrnaskerðingu
Afhverju er mæðravernd mikilvæg?
Við viljum koma í veg fyrir mæðradauða. Á Íslandi erum með lægsta móður og barnadauða í heiminum og það er ekki heppni. Við erum með vel skipulagða mæðravernd og gott hátæknisjúkrahús með mikilli samvinnu stétta.
Með mæðravernd viljum við líka koma í veg fyrir sjúkdómsbyrði hjá móður t.d. að hún endi ekki með nýrnaskerðingu
USA er er ekki ókeypis mæðravernd, Þar er hár mæðradauði => svipað og moldavía eða í hlutum Kína.
Afhverju er mikilvægt að skima fyrir einkennalausri sýklamigu hjá óléttum konum?
Kona með blöðrubólgu er miklu líklegri til að fá ascenderandi sýkingu og pyelonephrit vegna víkkaðra þvagleiðara. => slíkt getur endað með fyrirburafæðingu eða fósturmissi.
Við skimum fyrir sýfilis hjá óléttum konum, afhverju? er þetta nokkuð að greinast?
Jú þetta er sjaldgjæft en hafa greinst tvær sl ár.
Getur valdið mjög alvarlegum fósturgöllum.
Skimum við fyrir rauðkornamótefnum hjá öllum óléttum konum?
Si, öllum konum í byrjun meðgöngu.
En hypothyroidisma, þarf að skima fyrir því hjá öllum eða bara sumum?
Bara skimað fyrir því hjá áhættuhópum. Talið að ca 20% kvenna hafi þörf á skimun. Ekki mælt með almennri skimun hjá öllum óléttum konum.
Langur listi af ábendingum fyrir skimun svo sem:
Saga um vanstarfsemi skjaldkirtils/ofstarfsemi
Saga um skjaldkirtilsbólgu/sjúkdóm eftir fyrri fæðingu
Saga um brottnám hluta skjaldkirtils eða geislun
Saga um mótefni gegn skjaldkirtli
Saga um ófrjósemi
Saga um fyrirburafæðingu
Saga um endurtekin fósturlát
Saga um sjálfsofnæmissjúkdóma t.d. DM týpu 1, B12 skort,
Ef of lítil virkni þá hefur það áhrif á þroska taugakerfis barnsins og getur valdið skertri greind.
Þú mælir konu með bs yfir 5,1mmol/L í fastandi blóðsykri og það með flokkast hún undir að vera með meðgöngusykursýki, hvað er næsta skref?
Segjum henni að mæla sig, hreyfa sig meira og gefum ráðleggingar um mataræði.
Ef of há eftir þetta þá metformín eða insúlín.
