Mæðravernd -RIB, 13. apríl

Question 1

Á hvaða tímabili er burðarmálsdauði (perinatal mortality) skilgreindur?

Answer 1

Eftir 22 viku meðgöngu og fram yfir viku eftir fæðingu.

WHO skilgreinir: „dauða sem á sér stað seint á meðgöngu (22 vikur eða yfir), í fæðingu og allt að viku eftir fæðingu“.

Question 2

Hvaða tímabil er puerperium?

Answer 2

Frá fæðingu og næstu 6 vikurnar. Einnig kallað postpartum period eða postnatal period.

Question 3

Þrjú markmið mæðraverndar?

Answer 3

Draga úr burðarmálsdauða
Koma í veg fyrir mæðradauða
Minnka morbiditet

Question 4

Konur eru flokkaðar í liti eftir hve áhættusöm meðgangan er, hvaða litir eru þetta og hvert fer hver litur?

Answer 4

Grænar, gular og rauðar (eða I, II og III).

Grænum og gulum konum er fylgt eftir á heilsugæslu hjá heilsugæslulækni og ljósmóður

Rauðum konum og sumum gulum er fylgt eftir í áhættumæðravernd á kvennadeild LSH.

Question 5

Við hvaða klínísku leiðbeiningar er stuðst við fyrir mæðravernd?

Answer 5

NICE leiðbeiningar (National institute for clinical excellence)

Question 6

Mæðravernd er ókeypis að undanskildu….?

Answer 6

• Snemmómun með hnakkaþykkt og lífefnavísum (SÞL).

- Ýmsar beiðnir og vottorð

Question 7

Hver er tilgangur mæðraeftirlits hjá low risk konum (grænum)?

Answer 7

• SKIMUN. Viljum finna einkennalausa sjúkdóma
• Veita meðferð við kvillum og krankleika
• Ráðgjöf, upplýsing, stuðningur

Question 8

Við leitum að GDM (Gestational diabetes mellitus) hjá áhættuhópum, hverjar eru í aukinni áhættufyrir GDM?
(7 atriði)

Answer 8

• Fyrri saga um sykursýki eða skert sykurþol
• Aldur yfir 40 ár
• BMI yfir 30
• Ættarssaga (1° ættingjar)
• Kynþáttur annar en hvítur
• Fætt þungbura (yfir 4500g)
• (PCO)

Question 9

Hvenær á meðgöngunni er fyrsta skimun fyrir GDM (hjá konum sem falla undir áhættuhóp) ?

Answer 9

Á 12 viku, mælum fastandi blóðsykur

Question 10

Eeeeen ef fastandi blóðsykur á 12 viku meðgöngu er eðlilegur (blóðsykur undir 5,1mmol/L)? Þá bara ok og fylgjumst ekkert meira með bs?

Answer 10

Nein, enn þá möguleiki á að hún þrói með sér GDM síðar á meðgöngunni þ.a. við mælum aftur við 24-26 viku og gerum þá sykurþolspróf.

Question 11

Hvað er það helsta sem skimað er fyrir í mæðravernd? (7 atriði)

Answer 11

• Anemiu
• Háþrýstingi (fyrirverandi háþrýstingi, meðgöngu háþrýstingi og preeclampsiu)
• Sýkingum
• GDM
• Þyngd
• Rauðkornamótefnum
• Fósturvexti

Question 12

Hvernig sýkingum skimum við eftir í mæðravernd?

Answer 12

Einkennalaus sýklamiga

Rubella
Syfilis
Hepatitis B
HIV

Question 13

Það kemur til þín kona í kjörþyngd og hún spyr þig “Hvað er hæfileg þyngdaraukning á meðgöngu fyrir mig?” og þú segir?

Answer 13

Konur sem eru í eða undir kjörþyngd: 12-18 kg!

Question 14

Næst á eftir kemur til þín kona sem er yfir kjörþyngd (BMI yfir 25) og hún spyr líka “hvað er hæfileg þyngdaraukning fyrir mig á meðgöngunni?” og það stendur ekki á þér! og þú segir..?

Answer 14

Fyrir konur sem eru yfir kjörþyngd (BMI > 25) þá er hæfileg þyngdaraukning 7-12 kg!

(Nýjar rannsóknir sýna að konur í mikilli yfirþyngd t.d. 40 BMI geta fætt eðlilegt barn án þess að þyngjast á meðgöngunni. -RIB)

Question 15

Hvaða áhættuþættir eru skoðaðir þegar er verið að ákveða hvort kona er græn, gul eða rauð? (nokkuð margir)

Answer 15

Fyrri meðganga og fæðingar (BOH)
Ættarsaga (BÞ, preeclampsia, DM, GDM)
Sjúkdómar
LÞS
Lyf, fæðubótarefni
Aðgerðir (legháls og leg)
Endurteknar þvagfærasýkingar
Geðsaga, tilhneiging til þunglyndis og kvíða
Reykingar
Lyfja- og áfengismisnotkun

(og fleiri þættir hægt að nálgast lengri lista inn á heimasíðu landlæknisembættis, bæklingi um meðgönguvernd)
http://www.landlaeknir.is/servlet/file/store93/item2548/4407.pdf

Question 16

Hvaða breytingar verður á kreatinini á meðgöngu?

Answer 16

Það lækkar. Kreatinin yfir 80 er óeðlilegt.

GFR eykst, þær fá OFUR nýru 8-)

Question 17

En sökk og CRP? hvaða breytingar verða á því á meðgöngu?

Answer 17

Sökk hækkar! CRP helst óbreytt.

Question 18

En hbk, hvaða breytingar verða á þeim á meðgöngu?

Answer 18

Hækka örlítið, algengt á bilinu 10-13.

Question 19

En B-12, breytist það eitthvað á meðgöngu?

Answer 19

Jaaahá! Það lækkar mjög mikið

Question 20

En járnbindigeta og D-dimer? HVaða breytingar verða á því á meðgöngu?

Answer 20

Hækkar bæði!

Ólétt kona, með grun um DVT á meðgöngu, segir þér ekki mikið að fara að mæla D-dimer, allar líkur á að það sé hátt!

Question 21

En hvað með elektrólítana Na og K, verður einhver breyting á þeim?

Answer 21

lækka aðeins.

Question 22

Hvenær hófst mæðravernd í hinum vestræna heimi?

Answer 22

Fyrir um 100 árum síðan, Upphaflega fyrir fátækar konur.
Notað til að fylgjast með meðgöngueitrun.
Í pre-eclampsiu getur konan fengið HELP, DIC, krampa, heilablæðingar.

Preeclampsia er ein aðalástæða mæðraverndar í heiminum.

Question 23

Dauði út frá preeclampsiu, getur bæði verið direct og indirect, hvernig þá?

Answer 23

direct( hún fær DIC og blæðir út) og indirect (hjartasjúkdómar, sykursýki, flogaveiki ofl).

Með mæðravernd viljum við koma í veg fyrir sjúkdómsbyrði hjá móður t.d. að hún endi ekki með nýrnaskerðingu

Question 24

Afhverju er mæðravernd mikilvæg?

Answer 24

Við viljum koma í veg fyrir mæðradauða. Á Íslandi erum með lægsta móður og barnadauða í heiminum og það er ekki heppni. Við erum með vel skipulagða mæðravernd og gott hátæknisjúkrahús með mikilli samvinnu stétta.

Með mæðravernd viljum við líka koma í veg fyrir sjúkdómsbyrði hjá móður t.d. að hún endi ekki með nýrnaskerðingu

USA er er ekki ókeypis mæðravernd, Þar er hár mæðradauði => svipað og moldavía eða í hlutum Kína.

Question 25

Afhverju er mikilvægt að skima fyrir einkennalausri sýklamigu hjá óléttum konum?

Answer 25

Kona með blöðrubólgu er miklu líklegri til að fá ascenderandi sýkingu og pyelonephrit vegna víkkaðra þvagleiðara. => slíkt getur endað með fyrirburafæðingu eða fósturmissi.

Question 26

Við skimum fyrir sýfilis hjá óléttum konum, afhverju? er þetta nokkuð að greinast?

Answer 26

Jú þetta er sjaldgjæft en hafa greinst tvær sl ár.

Getur valdið mjög alvarlegum fósturgöllum.

Question 27

Skimum við fyrir rauðkornamótefnum hjá öllum óléttum konum?

Answer 27

Si, öllum konum í byrjun meðgöngu.

Question 28

En hypothyroidisma, þarf að skima fyrir því hjá öllum eða bara sumum?

Answer 28

Bara skimað fyrir því hjá áhættuhópum. Talið að ca 20% kvenna hafi þörf á skimun. Ekki mælt með almennri skimun hjá öllum óléttum konum.

Langur listi af ábendingum fyrir skimun svo sem:
Saga um vanstarfsemi skjaldkirtils/ofstarfsemi
 Saga um skjaldkirtilsbólgu/sjúkdóm eftir fyrri fæðingu
 Saga um brottnám hluta skjaldkirtils eða geislun
 Saga um mótefni gegn skjaldkirtli
 Saga um ófrjósemi
 Saga um fyrirburafæðingu
 Saga um endurtekin fósturlát
 Saga um sjálfsofnæmissjúkdóma t.d. DM týpu 1, B12 skort,

Ef of lítil virkni þá hefur það áhrif á þroska taugakerfis barnsins og getur valdið skertri greind.

Question 29

Þú mælir konu með bs yfir 5,1mmol/L í fastandi blóðsykri og það með flokkast hún undir að vera með meðgöngusykursýki, hvað er næsta skref?

Answer 29

Segjum henni að mæla sig, hreyfa sig meira og gefum ráðleggingar um mataræði.
Ef of há eftir þetta þá metformín eða insúlín.