Dysmenorrhea, PMS, PMDD

Question 1

Hvað er dysmenorrhea?

Answer 1

Menstrual cramps/túrverkir/tíðaþrautir

Sársauki tengdur blæðingum.

Question 2

Hvernig lýsir dysmenorrhea sér?

Answer 2

Sársauki tengdur tíðablæðingum.
Verkur í mjaðmagrind og neðri hluta kviðar.
Varir yfirleitt í 1-3 daga
(Bakverkur, niðurgangur og ógleði getur einnig fylgt)

Question 3

Við skiptum dysmenorrheu í tvo flokka, hvaða flokkar eru það?

Answer 3

-Primary dysmenorrhea: Án undirliggjandi pathalogiu.

-Secondary dysmenorrhea: 
Orsökin er undirliggjandi pathalogia svo sem:
Endometriosis
Adenomyosis
Fibroids

Question 4

Hver er pathalogian á bak við dysmenorrheu?

Answer 4

Prostaglandin eykst
=> veldur samdrættir í legi
=> samdrátturinn eykur þrýsting í legi (150-180mmHg)
=> Þrýstingur fer upp fyrir systoluþrýsting í slagæðlingum svo það lokast fyrir þá
=> Ishcemia
=> Anaerobisk boðefni safnast upp
=> Örva týpu C sársaukataugar

Question 5

HVernig er dysmenorrheu verkurinn?

Answer 5

Krampakendur verkur, lotukenndur, missterkur en getur líka verið samfelldur vægur verkur.

Question 6

Að hve miklu leyti hafa túrverkir (dysmenorrhea) áhrif á daglegt líf?

Answer 6

Kanadísk rannsókn á 934 konum sýndi að:

• 60% þeirra lýstu verknum sem miðlungs til alvarlegum
• 50% sögðu hann hamla þeirra virkni
• 17% sögðust missa úr skóla eða vinnu vegna verks.

Question 7

Það kemur til þín ung kona og lýsir miklum túrverkjum, út á hvað gengur greiningin?

Answer 7

-Taka góða sögu.
-Meta alvarleika einkenna og áhrif þeirra á daglegt líf.
Í primary dysmenorrheu er ekkert markverkt er að finna við líkamsskoðun eða í blóðprufum.

-Útiloka secondary amenorrheu (s.s endometriosis) útfrá sögutöku og skoðun.

Question 8

Hvert er markmið dysmenorrheu meðferðar?

Answer 8

Veita nægjanlega verkjastillingu svo viðhalda megi daglegri virkni að sem mestu leyti.

Question 9

Hver er meðferðin við dysmenorrheu?

Answer 9

• Almennar ráðleggingar: Hitapoki á kvið, hreyfing og slökunartækni.
• NSAIDs
• Getnaðarvarnarpillan (estrógen og prógesterón)

Question 10

Hvernig virkar p-pillan gegn dysmenorrheu?

Answer 10

Hún minnkar prostaglandin:

• Synthetískt progestin hamlar egglosi
• Endometrium þynnist smám saman
• Magn archidonic acid í endometrium minnkar en prostaglandin myndast út frá arachidonic acid.
• Minna magn prostaglandina => minni samdráttur í legi => minni þrýstingur => minni ischemia => minni túrverkir.

Question 11

Hvað er PMS?

Answer 11

Premenstrual syndrome (PMS) einkennis af líkamlegum og andlegum einkennum sem endurtekið koma fram á seinni hluta tíðarhrings (gulbúsfasa) og hafa áhrif á daglegt líf konunnar.

Flestar konur finna fyrir mildum andlegum eða líkamlegum einkennum 1-2 dögum fyrirtíðablæðingar. Þessi einkenni svo sem eymsli í brjóstum, eru væg og valda ekki alvarlegu stressi eða virkniskerðingu og teljast ekki til PMS

Question 12

Hvað PMDD?

Answer 12

American Psychiatric Association (APA) skilgreining premenstrual dysphoric disorder (PMDD) sem alvarlegt form af PMS þar sem einkenni eins og reiði, pirringur og innri spenna eru áberandi.

PMDD = extreme PMS = þunglyndi, sjálfsvígshugsanir etc.

Question 13

Andleg einkenni PMS?

Answer 13

Skapsveiflur
Reiði pirringur og innri spenna
Depurð eða lækkað geðslag

Question 14

Líkamleg einkenni PMS?

Answer 14

Abdominal bloating
Extreme þreytutilfinning
Brjóstaeymsli
Höfuðverkur
Hitaköst
Svimi
Aukin matarlyst

Question 15

Meðferð PMDD?

Answer 15

SSRI (first line)
getnaðarvarnarpillan (second line)
GnRH (second/third line) (hamla cycliskum breytingum tíðahringsins á kynhormónum með því að hamla hypothalamic-pituitary gland- ovaries-axis.

Oophorectomy => alltaf successful. PMS hverfur alveg eftir tíðarhvörf og til skamms tíma á meðgöngu og annarri truflun á egglosi.

Question 16

Hver er orsök PMDD?

Answer 16

Tilgáta um að kynhormónin hafi áhrif á styrk taugaboðefna í heila.
Það skýrir samt ekki nærri því öll einkenni PMDD

Question 17

Hvert er algengi PS, PMS og PMDD?

Answer 17

Premenstrual symptoms = 75% kvenna
Premenstrual syndrome = 3-8% kvenna
Premenstrual dysphoric disorder = 2%

Question 18

Kemur til þín ung kona sem lýsir versnun á túrverkjum, hvað ber að hafa í huga?

Answer 18

Hugsa sýkingar s.s klamýdía, einnig þvafærasýkingar.

Er hún nýhætt á pillunni => þá fara eggjastokkarnir aftur í gang og e.t.v. er hún með undirliggjandi endometriosu eða PCOS sem vaknar þá úr dvala þegar hún hættir á pillunni.

Question 19

Túrverkir geta skánað tímabundið í kjölfar barneigna, hvers vegna er það?

Answer 19

Legið stækkar svo mikið að það teygist á týpu C taugaþráðunum og þeir slitna => minni túrverkir.

En desværre þá vaxa þeir aftur og gróa.

Question 20

Hvað var gert áður fyrr til að minnka dysmenorrheu?

Answer 20

Fram til 1980 var verið að víkka leg hérna á LSH til að ná fram þessum slitnu taugaþráðum.
Úff!