Lipidler/Yağ asitleri Flashcards
Kolesterol’ün atılımı
Kolesterol’ün halka yapısı insanlarda CO2 ve H2O’ya kadar yıkılamaz
üç formdan biri ile KC’den uzaklaştırılır:
safra kolesterolü
safra asitleri & safra tuzları
kolesterol esterleri
Primer Safra Asitleri
Kolik asit
Kenodeoksilik asit
hem polar hem nonpolar yüzey, barsakta emülsifiye edici ajan
kolesterol’e göre daha amfipatik
Safra asitlerinin biyosentezinde ilk ve hız kısıtlayıcı basamak mikrozomal bir enzim olan ____ basamağıdır.
• Oluşan safra asitleri __ ve __ ile peroksizomlarda konjuge olur.
• Oluşan bu konjugatlar _______ olarak adlandırılır.
Safra asitlerinin biyosentezinde ilk ve hız kısıtlayıcı basamak mikrozomal bir enzim olan 7α-hidroksilaz basamağıdır.
• Oluşan safra asitleri glisin ve taurin ile peroksizomlarda konjuge olur.
• Oluşan bu konjugatlar primer safra tuzları olarak adlandırılır.
Safra asitleri sentezinde oluşan Safra Tuzları
glikolik asit
glikokenodeoksilik asit
taurokolik asit
taurokendeoksilik asit
Steroidler hakkında bilinmesi gerekenler
Fosfolipaz A2
Fosfolipaz A2 uyaranlara yanıt olarak zar fosfolipitlerine saldırır ve gliserolün ortadaki karbon atomundan araşidonatı (20:4, Δ5,8,11,14) koparır
Fosfolipaz A2 kortizol tarafından inhibe edilir
Kolesterol & İzoprenoid sentezinde öncül ____
Asetil KoA
Hücre zar akışkanlığını etkileyen faktörler
- Kolestrol miktarı ile ters orantılı
- Yağ asidi zincir uzunluğu ile ters orantılı
- Yağ asidi doymamışlık derecesi ile doğru orantılı
- Sıcaklık ile doğru orantılı
Pirimidin hangi öncüllerden yapılmaktadır?
- Aspartat (karbon iskeleti)
- CO2
- Glutamine amid azotu
Pirimidin yıkılım ürünleri
- β-Alanin
- β-aminoizobütirat
- Amonyak (NH3)
- Karbondioksit (CO2)
Lipidler
tanım&sınıflandırma
Nonpolar olup organik çözücülerde çözünebilen maddeler
Sınıflandırma
1. Yağ asidleri
2. Gliserol türevleri
Trigliserid
Gliserofosfolipidler
3. Sifingolipidler
4. Sterol türevleri
Kolesterol, steroid h., D vit.
5. Terpenler (izoprenoidler)
A, E ve K vit.
Ubiqinon
Dolikol
KDH küresel 1. ölüm nedeni, KDH ölümlerinin %75-80’i ____ ile ilişkili
Atheroskleroz- Lipid etkili
Amfipatik lipid örn.
Fosfatidil kolin (Lesitin)
Fosfolipidler
Yağ asitleri
Doğal olarak bulunan YA’ların çoğu çift karbon sayılıdır (en çok
12-24).
Vücutta bulunan YA’ların hemen hepsi düz zincirlidir
örn. gösterim
Linoleik asit(ω6, 18:2, ∆^9,12)
Vücutta Bulunan Doymamış Yağ Asidleri
“___” Bağı İçerir
Vücutta Bulunan Doymamış Yağ Asidleri
“Cis” Bağı İçerir
\/
(Satüre [Doymuş] YA çift bağ içermez-sağlıksız)
Vücutta 9.C’den sonra çift bağ yapılamadığından; 9.C’den sonra çift bağ içeren YA’leri esansiyeldir:
Poliansatüre- iki veya daha fazla çift bağ:
Linoleik, linolenik ve araşidonik asid
YA Erime noktası
Zincir uzunluğu ↑ ⇒
Çift bağ sayısı ↑ ⇒
Zincir uzunluğu ↑ ⇒ erime noktası ↑
Çift bağ sayısı ↑ ⇒ erime noktası ↓
YA Doymamışlığı arttıkça İyot baglama ___
YA Doymamışlığı arttıkça İyot baglama artar
Yağ Asidlerinin Reaksiyonları
-Hidrojenlenme
Doymamış bağlardan
Çift bağlar doyurulur, Erime noktası yükselir; “Cis” bağlar “Trans”a çevrilir, Trans yağlar LDL-K düzeyini ve KDH riskini artırır
-Halojenlenme
Doymamış bağlardan
-Tuz oluşumu
Sabun: Organik asidlerin Na ve K tuzları
-Esterleşme
Gliserol ile esterleşme
-Saponifikasyon
Alkaliler ile TG’ler den YA’leri ayrılır
-Oksidasyon
Beta oksidasyon
YA’leri _____’dan başlar
Mikrozomal _____ çift bağ eklenebilir
Asetil KoA’lardan başlar
• Asetil KoA kaynağı mitokondridir
Mikrozomal desaturazlarca çift bağlar eklenebilir
YA plazmada taşınması
1.Kısa ve orta zincirli yağ asidleri “Albumine”bağlanarak
2. “Gliserole” veya “kolesterole” bağlı olarak “lipoproteinlerin” içinde
Dolaşımda yağ asidlerinin %90’dan fazlası esterleşmiş
şekilde bulunur
Eikozanoidler Yağ Asidi Türevleridir
_____’den köken alırlar
Araşidonik asidden (20 C) köken alırlar
1. Siklooksijenaz yolu
-Prostanoidler
-Prostaglandin
-Tromboksan
-Prostasiklin
2. Lipoksijenaz yolu
-Lökotrienler
-Lipoksinler (anti-inflamatuar)
Eikazanoik Asidlerin Kaynağı
- Diyetle alınan Linoleik ve Linolenik asit
Linoleik asid → eikoza
trienoik ve tetraenoik asid
(araşidonik asit) - Membran fosfolipitleri
Fosfolipaz A2 (kortizon ile inhibe; anti-inflamatuar etki) ile kırılarak
araşidonik asid elde edilir
Glirserol Türevleri
Triçilgliserol (trigliserit) TAG
Gliserolün YA esterleridir
Adipositlerde yağ damlacıkları şeklinde depolanırlar “depo yağ”- gerektiğinde “hormon sensitif lipaz” tarafından hidroliz edilip dolaşıma verilir
Hidrofob, kanda lipoproteinlerle taşınır
TAG sentezi
YA’lerinin kaynağı Açil-KoA
Gliserolkinaz ile başlar (yalnızca KC’de [temel TAG sentezleyici doku]bulunur)
“Açiltransferaz ile Fosfatidik asit oluşur”-TAG ve gliserofosfolipid sentezinde ortak öncül
Fosfataz ile Diaçilgliserol (DAG) oluşur; 3.C’a açil transferi ile TAG oluşur
Gliserol Türevleri
Gliserofosfolipidler
Fosfotidik asit türevleri
Fosfatidik asidde “H” yerine yan gruplar
gelerek
• Fosfatidilkolin (lesitin)
• Fosfatidiletanolamin
• Fosfatidilserin
• Fosfatidilinozitol
• Fosfatidilfosfatidilgliserol
(Difosfatidilgliserol= kardiyolipin) oluşur
• Plazmalojenler
• Platelet Aktive Edici Faktör (PAF)
Gliserol Türevleri
Gliserofosfolipidler
Kardiyolipin (Difosfatidilgliserol)
Mitokondriyal membranın
temel lipidi
Gliserole bağlı iki adet
fosfatidik asid bulunur
İnsanda antijenik özellikteki
tek gliserofosfolipid
Gliserol Türevleri
Gliserofosfolipidler
Plazmalojenler
Gliserofosfolipidin 1. karbonundaki doymamış yağ asidi ETER bağı yapar
FosfotiDAL Etanolamin (sinir doku)
FosfotiDAL Kolin (kalp doku)
Gliserol Türevleri
Gliserofosfolipidler
Gliserofosfolipid Türevi
PAF (Trombosit Aktivasyon Faktörü)
Hücre yüzey reseptörlerine bağlanır- trombotik ve akut
enflamatuvar olay tetikler
Vazodilatör etkisi vardır
Sfingozin Türevleri
Sifingozin 18C’lu amino alkol= Palmitik asid & serinden oluşur
• Sifingozine Amid bağı ile YA bağlanır= Seramid
ER’de sentezlenir
• Seramid’e Yan grupların bağlanmasıyla sifingozin türevleri oluşur
Sfingozin türevleri:
• Sifingomiyelin
• Glikosfingolipid
-Serebrozid & Globozit (nötral lipid)
GlukoSerebrozid
GalaktoSerebrozid
• Gangliozid
Oligosakkarit ve SiyalikAsit içerirler
Sterol Türevleri
KOLESTROL
Safra tuzları, Steroid hormonlar, D vitamini metabolik yolaklarının başlangıç noktası
Steroid çekirdek (steran halka) + hidrokarbon yan zincir (C17)
Hormon öncülüdür
Lipoproteinlerin içinde bulunur
Sterol türevleri
Safra asitleri
Safra Asidi Sentezi 7-α Hidroksilaz ile başlar (hız kısıtlayıcı basamak)
Primer safra asidleri KC’de sentezlenir; Sekonder safra asidleri barsakta
Konjugasyon: Glisin, Taurin
Sterol Türevleri
D vit
Deride 7-dehidrokolesterol
B halkası non-enzimatik açılarak provitamin kolekalsiferole (D3) dönüşür, dolaşıma salınır
KC’de hidroksillenir= 25-OH-kolekalsiferol (depo formu) oluşur
Böbrekte (aktif vit D3) oluşur
İzoprenoidler
- A vitamini
- E vitamini
- K vitamini
- Ubiqinon (e- taşıyıcı)
- Dolikol (oligosakkarit taşıyıcı)
Biyolojik bakımdan önemli stereoidler
-D vitaminleri
-Adrenal korteks hormonları
-Cinsiyet hormonları
-Safra asitleri
Steroid nedir
4 halkadan oluşan bir karbon iskeletine sahip lipitlerdir
İzopren türevi lipid
4 halkalı yapı (A,B,C- siklohekzan & D siklopentan halkası)- halkaların hepsine birden steran halkası denir
Vücutta en çok bulunan stereoid ve yapısı
Kolestrol
Steroid çekirdeğe;
metil grupları(CH3),
alkil zincir,
-OH grubu bağlıdır
Kolestrol vücutta;
insanlarda SERBEST halde veya uzun zincirli YA ile ESTER yapmış halde - kolestrol esteri
Hücre membranı esansiyel komponentlerinden
Plazma lipoproteinlerin dış katmanında
Kolestrol esterleri, kolesterolün
dokudaki depo hali (esterleşen kolestrol daha hidrofobik hale gelir)
Kolestrol birçok metabolik yolun başlangıç noktası;
- Hormonların (adrenal korteks ve cinsiyet hormonları)
- D vitamini
- Safra tuzlarının yapısındadır veya oluşumuma katılır
Kolestrol çok sayıda steroid hormonun öncüsüdür;
- Gonadal Steroidler
Androjen (testesteron)
Östrojen (östradiol) - Adrenokortikal Hormonlar [böbrek üstü bezi]
Glukokortikoidler (kortizol)
Mineralokortikoidler (aldosteron) - Progestinler (progesteron)
stres faktörleri durumunda ____ olan ______ , _____ salgılanır
Katelokolaminler
Mineralokortikoid
Glukokortikoid
Vücutta Kolesterolün yarıya yakını sentezle
(____), diğer kısmı ise diyetle (____)
Çekirdekli hücrelerin hemen hepsi kolesterol
sentezleyebilir ve sentez ____ ve ____ gerçekleşir.
Sentezin çoğu _____, ____ ve _____ de kolesterol sentezler
_______ vücudun kolesterol dengesinin
düzenlenmesinde merkezi
Vücutta Kolesterolün yarıya yakını sentezle
(endojen) diğer kısmı ise diyetle (eksojen)
Çekirdekli hücrelerin hemen hepsi kolesterol
sentezleyebilir ve sentez ER ve sitozolde gerçekleşir
Sentezin çoğu KC’de, ama deri ve böbrek de kolesterol sentezler
KC vücudun kolesterol dengesi düzeninde merkezi
İzoprenoidlerin ve kolesterolün sentezindeki öncül madde,
aktive edilmiş _____ olan _____
Kolestroldeki tüm karbonlar ____’tan gelir
İzoprenoidlerin ve kolesterolün sentezindeki öncül madde,
aktive edilmiş asetik asit olan asetil-KoA
Kolestroldeki tüm karbonlar asetat’tan gelir
Kolestrol sentezinde hız kısıtlayıcı basamak ve inhibitörleri
ilk halkalı yapı
HMG-KoA redüktaz
(DER enzimidir)
inhibitörleri,
Kolestrol,
Mevalonat
Lanosterol kolestrol sentezinde ilk halkalı yapı
HMG-KoA redüktaz enzimi ___, ____, ____ ve ____ başta
olmak üzere kolesterol sentezleme yeteneği olan tüm hücrelerin _____’da bulunur
HMG-KoA redüktaz enzimi
KC, ince barsak, adrenaller ve gonadlar başta olmak üzere kolesterol sentezleme yeteneği olan tüm hücrelerin ENDOPLAZMİK RETIKULUM’unda bulunur
Kolestrol’ün atılımı
Kolestrol halka yapısı insanda CO2 ve H2O’ya kadar yıkılamaz
KC’de endojen kolestrol’ün bir kısmı hepatosit membranına yerleşir, geri kalan atılır:
safra kolestrolü,
safra asitleri,
kolestrol esteri
Safra içine kolesterol atılmak için salgılanır
Barsaklara geçen safrada bulunan kolesterolün bir kısmı atılmadan barsaktaki bakterilerce değiştirilir ve kolesterolün indirgenmiş türevleri oluşur:
______ ve _____ oluşur
Kolesterolün indirgenmiş türevleri:
Koprostanol ve Kolestanol
Kolestrol türevi
Safra asitleri yapısı
Steroid çekirdeğe bağlı hidroksil ve karboksil grupları içeren Amfipatik yapı
Primer Safra asitleri
KC’de Kolestrol’den sentezlenir
- Kolik asit
- Kenodeoksilik asit
Barsakta emülsifiye edici ajanlar
Primer safra asitlerinin Sekonder safra asitlerine dönüşümü
ileumda barsak bakterileri ile olur
Safra asitleri ____ ve _____ ile ______’da konjuge olur, oluşan konjugatlara _______ denir
Safra asitleri glisin ve taurin ile peroksizomlarda konjuge olur, oluşan konjugatlar primer safra tuzları
Safra tuzları:
(safra asitlerinin glisin ve taurin ile peroksizomlarda konjigasyonu sonucu oluşan konjugatlardır)
Glikokolik asit
Glikokenodeoksilik asit
Taurokolik asit
Taurokenodeoksilik asit
(safra asitlerine göre daha etkili deterjanlardır)
Safra tuzları aktif transport ile ileumdan emilir, ____’e bağlı olarak KC gelir ve bir kısmı dışkı ile atılır
Safra tuzları aktif transport ile ileumdan emilir, albümin’e bağlı olarak KC gelir ve bir kısmı dışkı ile atılır
KOLESTROL’ün önemli bir ATILIM yolu
Kolestrol türevi vitamin
(Cholecalciferol) D vitamini
Fitosteroller
bitkilerde en çok bulunan steroller: _______, _______, ________, _______
Sterollerin doymuş haline _______ denir
(bitki sterolleri)
steroid alkol
bitkilerde en çok bulunan steroller: Ergosterol, Betasitosterol, Stigmasterol, Kampestrol
Sterollerin doymuş haline Stanol denir
Memeli hücresinde bulunan Fosfolipaz A2
Kortizol (steroid hormon- Glukokortikoid) tarafından inhibe edilir
hormonlara ve uyaranlara yanıt olarak membran fosfolipidlerine saldırır -> gliserolün ortadaki C’undan ARAŞİDONAT’ı koparır
Kolestrol’ün işlevi
- Membran yapısında (aşırı akışkanlığı ve fosfolipidler arası kristalleşmeyi önler)
- Öncül madde
- Safra Asitleri
- Hormonlar
- D vitamini
- Lipoprotein
KC kolesterolü
______
______
______
yaparak elimine etmeye çalışır
-safraya atılarak,
-dokulara giden plazma lipoproteinlerin parçası olarak,
-barsak lümenine salgılanan safra tuzları olarak
kolesterol KC tarafından elimine edilmeye çalışılır
Fosfolipidler ve Glikolipidler _____ lipidleridir
Fosfolipidler ve Glikolipidler membran lipidleridir
GliSeroFosfolipidler
özellik ve örnekleri
Amfipatik,
Safranın esansiyel bileşimi
Tümü FOSFOTİDİK asit içerir veya türevidir
Hücre alışkanlığını fosfolipidlerin YA içeriği belirler
Fosfatidil KOLİN= Lesitin (Sürfaktan bileşiminde)
Fosfatidil Serin,
Fosfatidil Kolin (Lesitin)-Sürfaktan yapımı,
Fosfatidil Etanolamin (Sefalin),
Fosfatidil İnozitol,
Fosfatidil Gliserol- Kardiyolipin öncülü
GliSeroFosfolipidler ______ hariç tüm hücrelerin DÜZ ER’da sentezlenir
Gliserofosfolipidler olgun eritrositler hariç tüm hücrelerin DÜZ ER’da sentezlenir
GliSeroFosfolipid Sentez
L-Gliserol 3-fosfat
|
|
açil-KoA sentetaz, YA sentezledi x2
açil transferaz x2
|
|
Fosfatidik Asit
Gliserofosfolipid sentezinde yağ asidi sentezleyen enzim
açil-KoA sentetaz
Gliserofosfolipid sentez adımları
Gliserol 3-Fosfat
|
(açil KoA sentetaz YA sentezledi x2)
(açil transferaz x2)
|
Fosfatidik Asit
|
Diaçilgliserol
|
CDP-Diaçilgliserol + Inozitol/Gliserol
veya
Diaçilgliserol + CDP-Kolin/Etanolamin
|
Gliserofosfolipid
CDP-Diaçilgliserol +____/____
veya
Diaçilgliserol +
CDP-____/_____
CDP-Diaçilgliserol +
Inozitol/Gliserol
veya
Diaçilgliserol +
CDP-Kolin/Etanolamin
Gliserofosfolipidler
SADECE KC’DE
FosfatidilEtanolamin<->FosfatidilSerin’e
“Fosfatidil etanolamin-serin transferaz” ile
FosfatidilEtanolamin<->FosfatidilKolin’e
“Metiltransferaz” ile
Yani elimizde ___ varsa ___ elde edebiliriz
SADECE KC’DE
FosfatidilEtanolamin->Serin’e
“Fosfatidil etanolamin-serin transferaz” ile
FosfatidilEtanolamin->Kolin’e
“Metiltransferaz” ile
Yani elimizde Kolin varsa Serin elde edebiliriz
Serebrozit
pH 7’de Yüksüz= NÖTRAL LİPİD
Seramide bağlı TEK ŞEKER GRUBU
Globozit
Nötral Lipid
İki veya daha fazla şeker içerir
Globozit
Nötral Lipid
İki veya daha fazla şeker içerir
GliSeroFosfolipidler Lizozomlarda ____ tarafından yıkılır
Fosfolipaz
Fosfatidilinozitol Bifosfat (PIP2)
Hücre içi sinyal iletimi,
İkincil habercilerin öncülü,
Araşidonik asit deposu
Fosfatidilinozitol Bifosfat (PIP2)
|
(IP3) Inositol Trifosfat
|
(fosfolipaz)
|
(DAG) Diaçilgliserol
Lipoproteinlerin görevleri
Suda çözünmeyen yağların kanda taşınması
Bazı enzimler için gerekli kofaktörlerin taşınması
Lipoproteinler dansite sırasına göre
Şilomikron- sentez barsak, B-48
VLDL- sentez KC, B-100
IDL- (VLDL-LDL) metabolizması, B-100
LDL- (VLDL-LDL) metabolizması, B-100
HDL- sentez KC ve barsak, A
Lipidlerin biyolojik fonk.
Dehidratasyon önleyici
Membran yapısında
Konsantre enerji deposu
Hücresel aktivite regulasyonu (hormon)
Steroid yapıdaki lipidler hem hormon hem yapısal materyal
Sfingolipidler
Gliserol iskeleti yoktur, _____ iskeletine sahiptir
Sfingozin=___+___
Sfingozin+YA=seramid
________ membran yapısının ana bileşenidirler.
Sfingolipidler
Gliserol iskeleti yoktur, Sfingozin iskeletine sahiptir
Sfingozin=Serin+ Palmitik asit
Sinir sistemi membran yapısının ana bileşenidirler.
