Les 7: Sociaal constructionisme Flashcards
Wat is sociaal constructionisme?
Het sociaal constructivisme is een stroming die het leerproces ziet als een actief proces van kennisverwerving, waarbij de kennis ontstaat en gedeeld wordt met anderen
Kritisch denken verwijst naar het oud Griekse woord voor onderscheiden. We gaan concepten bespreken die onderscheid aanbrengen en daardoor heel wat informatie geven over de verschillende strekkingen binnen de wereld van de systeemtherapie en gezinstherapie in verband met onderzoek. Situeren van het sociaal constructionisme binnen:
1. Het brede veld van de systeem- en gezinstherapieën: epistemologie
2. Historisch
3. Filosofisch (postmodernisme)
Geef de Drie ‘epistemologieën in de systeemtherapie en gezinstherapie di eprobleemgedrag in stand houden.
Situering van het sociaal constructionisme in het brede veld van de gezins- en systeemtherapie: Carr (2012) onderscheidt drie grote categorieën:
* Gebaseerd op gedragspatronen (die problemen in stand houden)
* Gebaseerd op belief systems (overtuigen) (die probleemgedrag in stand houden)
* Gebaseerd op constitutionele dispositionele factoren (context die probleemgedrag in stand houd)
Die probleemgedrag in stand houden.
Wat omvatten de stromingen gebaseerd op beliefsystems.
- De Milanese school
- sociaal-constructionistische benaderingen
- oplossingsgerichte en narratieve therapievormen.
=> Deze verwerpen het positivisme als epistemologie, en hangen een alternatieve epistemologie aan.
Geef de 3 verschillende betekenissen van Epistemologie.
- Filosofische discipline
- Wetenschappelijke discipline
- Gezinstherapeuten/systeemtherapeuten in navolging van Bateson
=> Enkel laatse 2 gebruiken wij
Leg kort de filosofische discipline uit
kennisleer – bestudeert fundering, beperkingen, validiteit en
methoden van menselijke kennis.
Leg kort de wetenschappelijke discipline uit.
Experimentele epistemologie (positieve wetenschappen) bestudeert de wijzen waarop organismen of groepen van organismen kennen/kennis verwerven, denken en beslissen.
Leg kort de Gezinstherapeuten/systeemtherapeuten in navolging van Bateson uit.
(Geef de verschillende vormen van epistemologien)
‘de’ of ‘een’ epistemologie namelijk een een paradigma, een ‘model’, een kentheorie of wereldbeeld. Dat ze gebruiken in hun kring; een bepaalde kring van mensen gaan een bepaalde kennistheorie bepalen. Maken onderscheid tussen positivisme, constructivisme en sociaal-constructionisme. (verschillende vormen van epistemologien)
Wat is positivisme?
- Wordt niet gevolgd door sociaal constructionisten
- Stelt dat onze waarnemingen van de wereld weerspiegelen de wereld zoals die is (dit accepteert het sociaal constructionisme niet, onze sociale constructen bepalen hoe de werkelijkheid eruit ziet). Er is één ware werkelijkheid, die direct kan waargenomen worden.
- Toepassen binnen Gezinstherapie/systeemtherapie
- Is verwant met andere posities
Wat als je positivisme gaat toepassen binnen Gezinstherapie/systeemtherapie?
- er is één ware definitie van het probleem die ontdekt kan worden d.m.v. rigoureus diagnostisch assessment en het probleem kan opgelost worden door het toepassen van technieken die na wetenschappelijk onderzoek als effectief werden beschouwd - -
- als er discussies zijn over wat het probleem is, kunnen die beslecht worden door therapeuten die expertise hebben over de ware aard van het probleem
- vooral gedragsmatige gezinstherapieën en psycho-educatie zijn gebaseerd op positivisme
Met welke andere posities is Positivisme verwant?
- Het empirisme stelt dat ware kennis door de zintuigen komt, in plaats van dat deze aangeboren is.
- Het representationalisme stelt dat percepties afbeeldingen of voorstellingen van de wereld zijn (in onze geest), eerder dan persoonlijke of sociale constructies.
- Het essentialisme stelt dat elk object of elke gebeurtenis een essentieel karakter heeft dat kan worden ontdekt, in tegenstelling tot de opvatting dat er meerdere betekenissen kunnen worden gegeven aan objecten en gebeurtenissen door individuen en gemeenschappen.
- Het realisme stelt dat er één echte wereld is, die we kunnen kennen, in plaats van meerdere persoonlijke of sociale constructies.
Wat is Constructivisme?
- individuen construeren hun eigen voorstellingen van de wereld
- deze representaties zijn deels bepaald door de aard van hun zintuigen, zenuwstelsel, mogelijkheden om informatie te verwerken en overtuigingen (belief systems) en deels door voorwerpen en gebeurtenissen in de wereld.
- elk individu bouwt actief representaties, in plaats van ze passief te ‘ontvangen’
- onderscheid tussen radicaal en gematigd constructivisme, afhankelijk van de mate waarin persoonlijke/individuele factoren de doorslag geven in de constructie van de representaties van de werkelijkheid: Maturana (volg Carr) versus Kelly!
Leg het radicaal constructivisme uit dat Carr aan Humberto Maturana (neurobioloog) toeschrijft: .
Radicaal constructivisme is een problematische positie [voor gezinstherapeuten] om in te
nemen. Het brengt de opvatting met zich mee dat ieders kennis van de wereld hoofdzakelijk bepaald wordt door zijn of haar persoonlijke kenmerken en dat de omgeving (inclusief ontmoetingen met andere mensen) van verwaarloosbaar belang is. Als dit het geval zou zijn, zouden zinvolle communicatie en gecoördineerde samenwerking, het kenmerk van de menselijke samenleving en ook van gezinstherapie, onmogelijk zijn.
Kennis van wereld vooral bepaald door persoonlijke eigenschappen, veel minder door
omgeving. Maar via persoonlijk constructionisme meer moeite om samen te leven.
Leg gematigd constructivisme uit.
- van George Kelly (psycholoog), leidde tot de personal construct
psychology en daarop gebaseerde gezinstherapie, maar had ook invloed binnen de cognitieve gedragstherapie. - Constructief alternativisme, een standpunt dat werd verdedigd door George Kelly, de
grondlegger van de persoonlijke constructpsychologie is misschien een nuttiger standpunt
voor gezinstherapeuten om in te nemen. Constructieve alternativisten stellen dat iemands kijk op de wereld gelijk is aan die van anderen voor zover die beïnvloed wordt door een
gemeenschappelijke omgeving, maar verschilt van die van anderen voor zover iemands
interpretatie van gebeurtenissen beïnvloed wordt door zijn of haar unieke perspectief en door zijn of haar waardering van die gebeurtenissen. Neemt een tussenpositie in.
Gemeenschappelijke omgeving, dus stuk gedeeld, maar met nog steeds een eigen inbreng - De wereld is een opvatting vanuit een persoonlijke ervaring en achtergrond
Wat stelt sociaal constructionisme?
- de waarheid is niet ontdekt, maar geconstrueerd; maar niet geconstrueerd door geïsoleerde
- individuen, maar door gemeenschappen van mensen die in conversatie zijn met elkaar
de kennis die het individu heeft van de wereld is geconstrueerd binnen een sociale
gemeenschap door middel van taal - (constructivisme) waarnemingen van objecten en gebeurtenissen zijn deels bepaald
Door wat zijn (constructivisme) waarnemingen van objecten en gebeurtenissen deels bepaald?
- de objecten en gebeurtenissen zelf
- deels door de fysiologische constitutie van de persoon
- psychologische opmaak
- maar ze beklemtonen dat de overtuigingen (belief systems) van een persoon sterk beïnvloed zijn door de sociale interactie binnen de gemeenschap.
Welke stroming volgt het Westen?
Wij westerlingen hangen nog vast aan positivistische, empirische, representationistische opvattingen van kennis. Wij denken dat waarheid ietsis dat moet overeenstemmen met de werkelijkheid. Opvatting dat vrouwen aan de haard thuishoren en dat mannen moeten jagen, is een geconstrueerde waarheid over mannen en vrouwen in onze cultuur, die door de empirische feiten wordt tegengesproken. Als je het op die manier gaat bekijken merk je dat er veel gedeelde sociale waarheden zijn die helemaal niet overeenstemmen met de empirie maar die we toch als waarheid blijven accepteren omdat er soort van consensus van bestaat binnen de gemeenschap.
Leg het verschil tussen Sociaal constructionisme, Positivisme en Constructivisme uit a.d.h.v een voorbeeld.
- Sociaal constructionisme: ik ‘maak’ mijn werkelijkheid zelf, maar de sjablonen zijn mij aangereikt door mijn gemeenschap, en deze wijzigen in de continue conversaties van mijn gemeenschap.
- Positivisme: ik heb toegang tot de ene kenbare werkelijkheid (of niet)
- Constructivisme: ik ‘maak’ mijn werkelijkheid zelf (radicale versie en gematigde versie)
Door wat wordt het Sociaal constructionisme onderschreven?
- (Milanese team), (refecting team), de oplossingsgerichte traditie met, en door de narratieve therapietraditie opgestart door Michael White en David Epston.
- gezins- en systeemtherapie: sociaal-constructionisten co-construeren met hun cliënten meer bruikbare wijzen om hun problematische situaties te beschrijven. Dat opent de weg naar betere manieren om hun problemen op te lossen.
Wat zegt Carr over deze stromingen?
- Sociaal constructionisme is naar mijn mening de meest coherente epistemologie voor
gezinstherapeuten. Het is ook een coherente positie die onderzoekers in de gezinstherapie
kunnen innemen, omdat men kan stellen dat de resultaten van onderzoek niet objectief waar zijn, maar eerder nuttige sociale constructies zijn, ontwikkeld door gemeenschappen van onderzoekers die met elkaar in gesprek zijn. Dergelijke wetenschappelijke gesprekken vinden doorgaans plaats via het gedrukte woord in peer-reviewed tijdschriftartikelen en via het gesproken woord in conferentiepresentaties en workshops. - Is opvallend dat Carr zich heel neutraal opstelt in gans zijn en zelden of nooit stellingen
inneemt, maar als het over sociaal constructionisme gaat dan zegt hij: volgens mij is dat de
meest coherente epistemologie voor systeem en gezinstherapeuten. Het is coherente positie ook voor onderzoekers. De resultaten van onderzoek zijn niet noodzakelijk objectief waar maar zijn bruikbare sociale constructies die ontwikkeld worden in gemeenschappen van onderzoekers die in conversatie zijn met elkaar. Dergelijke conversaties doen zich typisch voor via artikels, maar ook op congressen.
Geef een kort historisch overzicht.
- Cybernetica van de eerste orde en systeemtheorie
- Constructivisme en tweede orde cybernetica
- Sociaal constructionisme/hermeneutische wending (taal)/poststructuralisme
Geef de Folosofie positionering van postmodernisme
- Filosofisch positioneren we het sociaal constructionisme bij het postmodernisme; hoe Carr hetziet.
- Positivisme als kentheorie past binnen een brede beweging bekend als modernisme.
- Constructivisme en sociaal constructionisme passen binnen het postmodernisme.
- Modernisme
Wat is Modernisme?
= het brede denken sinds de Verlichting
* beloofde bevrijding van tirannie, bijgeloof, religie d.m.v. wetenschap en rede.
* gaat ervan uit dat de wereld kenbaar is en universele wetten volgt, die door middel van
systematisch empirisch onderzoek konden ontdekt worden (cf. William James, eerste les).
* geloof dat rigoureus onderzoek zal leiden tot een geleidelijke accumulatie van waardenvrije kennis.
* geloof dat taal een representationeel karakter heeft en dat wetenschappelijke verslagen een accurate weergave zijn van de werkelijkheid
* onderschrijft het idee van een rationeel individu.
* Hoopte dat het zou leiden tot een betere wereld.
Waarom is het Project van het modernisme mislukt?
- De hooggespannen verwachtingen werden niet ingelost: wetenschappelijke vooruitgang leidde tot de ontwikkeling van de atoombom, met nucleaire dreiging, ecologische rampen, opwarming van de aarde, toenemende economische ongelijkheid en politieke onrechtvaardigheid. De ‘betere wereld’ blijft vooralsnog een verre droom.
- Kuhn toonde aan dat wetenschap(pers) niet rationeel zijn, maar bijvoorbeeld geneigd zijn om wat niet in hun theorieën/wereldbeeld/paradigma past te negeren. Wetenschap is niet waardenvrij en rationeel, maar sterk beïnvloed door de waarden van wetenschappers, emoties en andere nietrationele factoren. Kuhn wees erop dat er zich paradigmashifts voordoen als en slechts als een voldoende grote en invloedrijke groep wetenschappers met een nieuw model komt waarbinnen tot dan toe onderdrukte wetenschappelijke ontdekkingen een plaats vinden
Waarom werd Postmodernisme gezien als antwoord
- PM verwerpt de idee dat een enkelvoudige en rationele uitleg of verklaring van de wereld mogelijk is.
- PM accepteert dat de wereld (op zichzelf) bestaat maar niet dat hij accuraat gekend kan worden.
- PM gelooft dat de wereld sociaal geconstrueerd is in taal en door sociale gemeenschappen.
Wat zijn de Gevolgen van PM voor de praktijk binnen gezinstherapie/systeemtherapie?
- PM therapie verwerpt het idee van ware of juiste diagnoses, het idee dat de definitie van
probleem of oplossing van 1 gezinslid (lid van het systeem) meer geldig zou zijn dan die van
andere gezinsleden, of dat de visie van de therapeut te verkiezen zou zijn boven die van de
gezinsleden (systeemleden). Gaat ervan uit dat elk lid van het gezin een waardevolle bijbreng kan hebben. - PM therapie geeft de voorkeur aan het verkennen van meerdere visies op probleem en
oplossing. - PM therapie stelt dat wijzen om naar het probleem te kijken altijd voorlopig zijn, gesitueerd in de tijd, en tentatief. Hetzijn pogingen om de werkelijkheid te ordenen op een helpende manier.
- PM therapie geeft de voorkeur aan een collaboratieve benadering van de therapeut-
cliënt(systeem) relatie. Dat therapeut en client evenwaardig zijn maar wel met eigen
interpuncties, expertises, achtergrond… dat therapeutzijn expertise heeft maar cliënt ook. - PM therapie onderschrijft de idee dat alle pogingen om cliënten te helpen om hun problemen te omschrijven (definiëren) op een nuttige, bruikbare manier, en om oplossingen te zoeken, ethische praktijken zijn i.p.v. waardenvrije praktijken. Gaat ervan uit dat wat een psycholoog doet niet waardenvrij is, dat er altijd ethische aspecten zijn.
Hoe werkt Postmodernisme (postmodern thinking) in de systeem- en gezinstherapie?
- Lax heeft geprobeerd om dat postmoderne denken te vertalen naar de praktijk van de gezins- en systeemtherapie.
- Gezinstherapie (systeemtherapie) erkent dat het individu als ‘in-een-context’ dient opgevat te worden en niet als een intrapsychische eenheid. Alle systeemtherapeuten zijn het daar mee eens.
- Er bestaan twee grote perspectieven: een ‘modern’ en een ‘postmodern’.
- Gezinnen zijn homeostatisch
geef het verschil tussen de Modernistische en postmoderne opvatting.
**Modernistische opvatting - **
* Waltzawick et al - - - -
* Haley
* Bowen
* Minuchin
* (Vroege) milanese school
**Postmoderne opvatting - **
* (latere) milanese school - - - - -
* Tom andersen
* Harold goolishian en halene anderson
* Lynn hoffman
* Michael w
Waarom komen postmodernistische opvattinge ook neer op poststructuralistische
opvatting?
Psychotherapie = kind van het modernisme, gegroeid binnen een modernistische structuralistische traditie.
Modernistische traditie = wetenschap gericht op “the empirical elucidation of essences” de empirische verheldering van essenties, van dat wat wezenlijk is.
Modernisme =
1. achter de manifeste, zichtbare dingen ligt een diepere latente structuur, die de échte betekenis van de dingen herbergt.
2. deze diepere, echte betekenis moet worden ontdekt door een juiste interpretatie van de manifeste verschijnselen.
3. er is een elite van specialisten nodig die vanuit een wetenschappelijke theorie de juiste interpretatieregels kennen om die interpretatie te maken, om het wezenlijke achter de verschijningsvorm te verhelderen
Geef een voorbeeld
(geef het verschil tussen structurele gezinstherapie, de Milanese gezinstherapie en de contextuele gezinstherapie)
De structurele gezinstherapie, de Milanese gezinstherapie, de contextuele gezinstherapie is
gezinstherapeutische benaderingen waarvan gezegd wordt dat de ‘echte’ werkelijkheid schuil gaat
achter de uiterlijke verschijningsvorm, waar cliënten zelf geen idee van hebben. De therapeut is een
expert die beter dan de cliënt weet wat de betekenis is van wat de cliënt vertelt of ervaart.
Echte werkelijkheid die schuilgaat achter de fenomenen:
1. Structurele gezinstherapie = de gezinsstructuur
2. Milanese gezinstherapie (Selvini) = de family games
3. ontextuele therapie = het intergenerationele spel van geven en nemen
Gezinsstructuurtherapie
Wat is Gezinsstructuurtherapie?
Gezinsstructuurtherapie is een actietherapie. Het doel van de interventies is het gezinssysteem. De therapeut sluit aan bij het systeem en daardootransformeert hij het.
Transformatie van de structuur zal op zijn minst één mogelijkheid voor verdere verandering tot gevolg hebben. Het gezin heeft zelfbestendigende eigenschappen. De processen die door hem (therapeut)in het gezin in gang worden gezet, worden in zijn afwezigheid gehandhaafd door de zelfregulerende mechanismen van het
gezinssysteem. Als er eenmaal een gezinsverandering bereikt is, dan zal het gezin die in
stand houden en daarmee een ander patroon verschaffen voor de feed-back die continu de ervaring van de gezinsleden kwalificeert en valideert. Deze concepten over de structuur vormen de grondslag van gezinstherapie.
Wat wordt bedoeld met Niet centraal en beïnvloed?
Dit is ook een positiebepaling in die zin dat de positie van de therapeut door dit onderzoek duidelijk wordt gedefinieerd. Dit is een decentreerde positie in die zin dat de therapeut niet de acteur is van de standpunten van mensen over de problemen in hachelijke situaties in hun leven. Maar het is ook een invloedrijke positie, omdat de therapeut door de introductie van deze onderzoekscategorieën mensne de mogelijkheid biedt om hun eigen positie ten opzichte van hun problemen te bepalen en om stem te geven aan wat deze positie inhoudt.
