late middeleeuwen - 1000-1453 Flashcards
situatie
graven en hertogen spelen koning en spelen rol in openbare orde
Verschil en verandering in tijdsgeest?
eerst = god als middelpunt
nu = geocentrisch; men kijkt naar de wereld om zich heen. Men wil die wereld verklaren en begrijpen
Nieuw strafproces vanaf 1200?
inquisitoire strafprocedure + rationele bewijsmiddelen
verschil in hoe ze kijken naar het doel van werking strafrecht?
openbare tenuitvoerlegging van dood- en lijfstraffen. zij willen tevens niet alleen het gepleegde delict bestraffen, maar ze willen ook zorgen dat er zo min mogelijk nieuwe delicten worden gepleegd.
preventie + repressie
Inquisitoire strafprocedure
hoe wordt proces gestart / klacht ingediend?
er wordt vervolgd namens de overheid door speciaal daartoe aangestelde personen / gerechtsofficieren
rol van Gerechtsofficier in proces?
had niet alleen meer de taak om het proces te instrueren bij de rechtbank. Maar hij moet zelf nu ook strafbare feiten opsporen en vervolgen. Zo’n gerechtsofficier kun je het beste zien als een kruising van een commissaris van politie en officier van justitie. Hij is uit hoofde van zijn gezag verplicht delinquenten op te sporen en te vervolgen.
Inquisitoire strafprocedure
positie van partijen?
ongelijk - gerechtsofficier is sterke partij en stelt onderzoek in
Inquisitoire strafprocedure
rol van rechter?
actieve rol - vertegenwoordigers van de hertog of graaf - verzamelen bewijsmateriaal en verhoren verdachten
welke rationele bewijsmiddelen waren er? (kort)
- bekentenis
met gebruik van marteling
is marteling dan wel rationeel?
- Men ging ervanuit dat iemand die pijn werd gedaan of gedreigd dat ze hem pijn gaan doen, dat die eerder geneigd is om de waarheid te spreken dan mensen die daar geen last van hebben.
- Als jij op de pijnbank een bekentenis had afgelegd, werd je eraf gehaald en teruggebracht naar een wachtkamertje. Dan werd er gevraagd of je bij je bekentenis blijft. Als je dan ja zegt, mocht je daar je handtekening neerzeggen en gold het als een vrijwillige bekentenis. Als je dan nee zei, ging je terug naar de pijnbank.
Wat is materiele waarheid?
het is datgene wat er werkelijk is gebeurd in de overtuiging van de rechter. De rechter wil tot de kern van de zaak doordringen.
De twee fases binnen materiele waarheid
- geheim vooronderzoek
- openbare terechtzitting
2 manieren: - je leert niet het bewijs (stille waarheid)
- je leert wel het bewijs (openlijke waarheid)
reynaert
rol van koning in het proces?
gedacht dat deze in oude zin
MAAR: zegt dat hij ergens niet mee eens is in het vonnis van de vazallen –> dus rechter in nieuwe zin?
reynaert
bewijs??
verweer door aangeklaagde en pleidooi door familie lid
MAAR wel ook middels een eed op een heilige steen
reynaert
waarom zie je elementen van beide processen?
(1) Een overwegend accusatoir proces, aangezien hij werd aangeklaagd door
de dieren die hij iets zou hebben aangedaan
(2) Het proces kende evenwel ook inquisitoire kenmerken, omdat delicten die
waren gepleegd tijdens de koningsvrede publiek van aard waren, aangezien zij
een schending van het koninklijke gezag inhielden
Canonieke competentie
3
Bevoegdheid uit hoofde van de persoon
Bevoegdheid uit hoofde van de zaak
.
Bevoegdheid uit hoofde van de zonde
canonieke competentie
Bevoegdheid uit hoofde van de persoon
(competentio ratione personae)
> privilegium fori
> personae miserabiles
notabelen, wezen en studenten vielen onder het kerkelijke recht.
canonieke competentie
Bevoegdheid uit hoofde van de zaak
(competentio ratione materiae)
zaak met het plegen van delicten is gemoeid met de geestelijke sfeer.
**
canonieke competentie
Bevoegdheid uit hoofde van de zonde
(competentio ratione peccati)
Innocencius 3e zei= Ieder misdrijf is tevens een zonde tegen de kerk, maar de wereldlijke overheid heeft dit niet toegestaan (deze oprekking van de jurisdictie).
wat zeiden de legisten over toepassing van het recht? En over privaatrecht?
theorie is niet gelijk aan de praktijk.
Legisten werken
nog met privaat strafrecht en de canonisten niet.
corpus iuris canonici
menselijke optekening, leerboek kerkelijke
regels). Werd een rechtsboek in 1234.
Liber extra extra boek ter aanvulling en later Liber Sextus
waardoor was er een omslag van accusatoir naar inquisitoir proces binnen de kerk?
Onder invloed van ketterij
Bij de kerk was er een grote onvrede met formalistisch
bewijs, ook niet godsoordelen. Kerk zegt= Het is niet aan de mens om god op de proef te
stellen → verzet tegen bewijskracht van een godsoordeel.
Infamatie-proces?
gerucht dat een geestelijke van het rechte pad was afgedwaald.
Vierde Consilie van Lateranen (1215)
waar de bisschoppelijke inquisitie werd ingesteld om arbitraire vervolging tegen te gaan
inquisitio in het proces bij ketterij vervolging?
De kerkelijke rechter moest zelf op
onderzoek uitgaan. In kerkelijke strafprocessen mogen geen -godsoordelen meer plaatsvinden.
–> Verplichting tot ambtshalve onderzoek
Innocentius III en kruistocht?
wilde de ketterij in de Languedoc de kop indrukken ⇒ riep in 1208 op tot een kruistocht tegen de Katharen na de moord op zijn gezant, Pierre de Castelnau, wat de directe aanleiding was.
Paus Gregorius IX
In 1233 werd de pauselijke Inquisitie formeel ingesteld door hem
Val van Montsegur
Ongeveer 220 Katharen die weigerden hun geloof af te zweren, werden levend verbrand op een grote brandstapel aan de voet van de berg.
–> Dit markeerde het einde van de georganiseerde Kathaarse beweging en versterkte de katholieke controle in de regio.
Bernardo Gui
was een prominente inquisiteur en Dominicaner monnik die bekend stond om zijn strenge aanpak van ketterij en zijn uitgebreide handboek voor de Inquisitie. Zijn werk had een aanzienlijke invloed op de methoden en procedures van de middeleeuwse Inquisitie
waarom kon de kerk hierover bepalen?
Omnia crimina publica esse (13e eeuw) = ‘Alle delicten zijn publiek van aard’ → waar de kerk over rechtspreekt
Thomas van Aquino over vergeving van de zonden?
morele verplichting om een reine ziel te krijgen
Thomas van Aquino over ketters?
In zijn optiek (zienswijze) was de scheiding van staat en kerk niet mogelijk. De staat moet bijvoorbeeld de doodstraf uitvoeren voor mensen die door de kerk wegens ketterij zijn veroordeeld
essay vraag
Wat is de betekenis geweest van Thomas van Aquino voor de ontwikkeling van het strafrecht?
moraaltheologie –> relatie tussen natuur en genade
–> overgang plaats van daadstrafrecht naar schuldstrafrecht. ==> en dus ontoerekeningsvatbaarheid en schulduitsluitingsgronden
restitutieleer: de dader van een strafbaar feit moest teruggeven datgene wat hij had weggenomen, anders, schadevergoeding ==> morele verplichting
ketterij: algemeen
De uitdrukking gaat terug op de strijd en vervolging tegen de Katharen (Een dualistische sekte die als ketters werd beschouwd door de katholieke kerk)
aan wie was de De inquisitie was sinds 1231 (met het verschijnen van de pauselijke bul Ille humane generis) officieel toevertrouwd?
de dominicanen - orde om ketterij te bestrijden
handboek om heksen op te sporen?
Malleus Maleficarum
- institutoris & sprenger
proeven om hekserij te ondervinden?
- waterproef
- prikproef
- weegproef
wie waren de bokkerrijders en hoe was de reactie van de autoriteiten
criminele bende - zuid nederland
–> “pact met de duivel gesloten”
wrede en onrechtvaardigde processen
