IX. Elementy transplantologii Flashcards

1
Q

Typowanie tkankowe

A
  • > oznaczanie antygenów HLA
  • test mikrocytotoksyczny (mikrolimfocytotoksyczny)
  • badania molekularne
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Test mikrocytotoksyczny

A
  • wykorzystuje reakcję wiązania przeciwciał anty-HLA obecnych w surowicy osób immunizowanych (np. wieloródek) z antygenami HLA obecnymi na powierzchni limfocytów
  • powstały kompleks aktywuje kaskadę dopełniacza -> reakcja cytolityczna (uwidaczniana barwnikiem)
  • wada: liczba zdefiniowanych specyficzności serologicznych jest niewielka w stosunku do istniejących znanych alleli HLA -> badania molekularne wyparły
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Badania molekularne

A
  • amplifikacja DNA metodą PCR

- możliwe oznaczenie HLA pacjentów z niską leukocytozą, zmienioną ekspresją białek powierzchniowych itp.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Najpopularniejsze metody molekularne

A
  • PCR-SSP
  • PCR-SSO
  • sekwencjonowanie SBT
  • sekwencjonowanie nowej generacji NGS
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

PCR-SSP

A
  • dobieramy wiele par starterów tak, aby reakcja zachodziła tylko w wypadku określonych alleli HLA
  • produkty następnie są rozdzielane elektroforetycznie i poddawane analizie
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

PCR-SSO

A
  • amplifikacja długiego fragmentu genu HLA -> określanie obecności konkretnych alleli przez hybrydyzację ze specyficznymi sondami
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Sekwencjonowanie SBT

A
  • typowanie wysokiej rozdzielczości
  • poszukiwanie nowych alleli
  • używane są normalne nukleotydy i znakowane fluorescencyjnie zmodyfikowane dideoksynukleotydy (ddNTP) -> ich włączenie powoduje zakończenie ttworzenia nici
  • produkty są rozdzielane i identyfikowane przez fluorescencję
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Sekwencjonowanie nowej generacji NGS

A
  • zastępuje SBT w oznaczaniu HLA
  • izolacja, tworzenie bibliotek DNA
  • amplifikacja matrycy i równoległe sekwencjonowanie milionów krótkich sekwencji DNA w każdym pomiarze
  • zaleta: analiza sekwencji całego regionu HLA, ogromna przepustowość
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Typowanie niskiej rozdzielczości

A
  • ustalenie obecności grupy alleli o zbliżonej sekwencji
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Typowanie wysokiej rozdzielczości

A
  • jednoznaczna identyfikacja allelu HLA kodującego konkretny antygen HLA
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Rodzaje przeszczepów

A
  • autologiczny/autoprzeszczep
  • izogeniczny/syngeniczny
  • allogeniczny/alloprzeszczep
  • ksenogeniczny/heterologiczny
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Przeszczep autologiczny/autoprzeszczep

A
  • dawca i biorca to ta sama osoba

- nie oznaczamy HLA (w pozostałych rodzajach to standard)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Przeszczep izogeniczny/syngeniczny

A
  • dawca i biorca są innymi osobami, ale identycznymi pod względem genetycznym (bliźnięta jednojajowe)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Przeszczep allogeniczny/alloprzeszczep

A
  • dawca i biorca są osobnikami tego samego gatunku, ale odmiennymi genetycznie
  • rodzaje: przeszczepy od dawców rodzinnych i dawców niespokrewnionych; przeszczepy od dawców żywych i zmarłych
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Przeszczep ksenogeniczny/heterologiczny

A
  • pomiędzy osobnikami różnych gatunków
  • rodzaje: przeszczepy zgodne (osobnik bliski filogenetycznie, np mysz i szczur) i niezgodne (duża odległość filogenetyczna, np. świnia i pawian)
  • liczne przeszkody, np. reakcja nadostrego przeszczepiania, brak indukcji tolerancji immunologicznej, ryzyko przeniesienia wirusów
  • nie wychodzi poza fazę eksperymentalną
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Przeszczepianie komórek krwiotwórczych

A
  • zgodność HLA musi być wysoka
  • konsekwencja różnic: GvHD (przeszczep przeciwko gospodarzowi), GvL (przeszczep przeciwko białaczce)
  • rzadkie odrzucanie przeszczepu (immunosupresja w okresie okołoprzeszczepowym)
    1. zaczynamy szukać od rodzeństwa (dawca optymalny), badamy HLA-A, -B, -DRB1 - > zgodność: badanie potwierdzające z niezależnej próbki krwi
  • w poszukiwaniu dawcy rodzinnego istotne jest analiza haplotypów
    2. dawca niespokrewniony: zgodnośćć w zakresie HLA-A, -B, -C, -DRB, -DQB
    3. Dawca alternatywny:
  • haploidentyczny dawca rodzinny (zgodność w co najmniej jednym haplotypie)
  • krew pępowinowa (zgodna/częściowo niezgodna)
  • częściowi niezgodni dawcy niespokrewnieni
17
Q

Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD) -> rodzaje

A
  • ostra, klasyczna (w ciągu 100 dni od przeszczepu)
  • ostra, opóźniona (po 100 dniach, brak cech przewlekłej)
  • przewlekła klasyczna (czas dowolny, dysfukncja ukł. immunologicznego w późniejszym terminie)
  • overlap syndrom (cechy zarównej ostrej jak i przewlekłej formy)
18
Q

Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD) -> etapy

A
  1. Aktywacja APC (prezentujące antygen) przez DAMP, PAMP (uwalniane przez uszkodzone tkanki biorcy)
  2. Aktywacja allogenicznych limfocytów T przez APC w węzłach chłonnych -> różnicowanie się na Th1, Th17 -> migrowanie do tkanek
  3. Destrukcja tkanek (limocyty cytotoksyczne i NK, makrofagi, czynniki zapalne)
19
Q

Ostra GvHD

A
  • główne komórki podstawne naskórka, komórki nabłonkowe pp, komórki wątroby
  • skóra: rumień plamisto-grudkowy, gł. dłonie, stopy, ale może się rozprzestrzeniać
  • jelita: ból, wymioty, biegunki
  • wątroba: żółtaczka, wzrost aminotransferaz, alkalicznej fosfatazy we krwi
20
Q

Przewlekła GvHD

A
  • zaburzenia mechanizmów tolerancji centralnej (kondycjonowanie/wcześniejszy rozwój aGvHD) -> zniszczenie grasicy
  • zaburzenie różnicowania Treg i równowaga Th1/Th2
  • aktywacja lim B, wzrost poziomu autoprzeciwciał i czynnika BAFF (aktywuje lim B)
21
Q

Przeszczep przeciwko białaczce (GvL)

A
  • zmniejsza szanse nawrotu choroby pierwotnej
  • gł. lim T CD8+ i CD4+, też NK
  • tylko licencjonowane NK wykazują silną reakcję przeciw komórkom nowotworu
  • wzmocnienie GvL - transfuzje limfocytów dawcy
  • optymalny dobór dawcy i biorcy nie sprzyja GvL
22
Q

Przeszczep narządu unaczynionego

A

Ograniczenia czasowe:

  • serce 4h
  • wątroba 8h
  • płuca, jelita 6h
  • nerki do 40h
  • w przeszczepie serca, wątroby, płuc, jelit nie uwzględniamy HLA bo za mało czasu
23
Q

Transplantacja nerek

A
  1. Jak najmniejsza liczba niezgodności (ważniejsze niż zgodności, szczególnie w loci DG i B
  2. Inne kryteria w wybiorze biorcy:
    - brak dostępu do dializ
    - wiek
    - łączny czas dializ
    - poziom PRA (preformowanych przeciwciał)
    - utrata wcześniejszego rpzezszczepu
    - równoczesna transplantacja innego organu
  3. Poziom PRA - stopień immunizacji, badanie rutynowe, gdy PRA > 80% -> znacznie mniejsze szanse na przeszczep
  4. Oznaczenie DSA ( obecność u biorcy swoistych przeciwciał anty-HLA dawcy) -> zdefiniowanie akceptowalnych niezgodności
  5. Wirtualna próba krzyżowa
  6. Biologiczna próba krzyżowa - sprawdzenie czy w aktualnej surowicy biory są obecne przeciwciała przeciwko limfocytom tego konkretnego dawcy -> unikanie nadostrego odrzucenia przeszczepu

Jeśli dawca jest żywy robimy próbę krzyżową metodą cytometrii prepływowej

24
Q

Odpowiedź immunologiczna na przeszczepiony narząd

A
- następuje w 25%
Rodzaje;
- nadostre
- ostre
- ostre przyśpieszone
- przewlekłe
25
Q

Nadostre odrzucanie przeszczepu

A
  • przeciwciała anty-HLA, antygen grupowy krwi, antygen śródbłonka dawcy aktywujące dopełniacz
  • zmiany zatorowe w drobnych naczyniach przeszczepionego narządu -> martwica
  • Przeciwdziałanie: próba krzyżowa (limfocyty dawcy vs surowica biorcy), dobór zgodnie z grupą krwi (wyjątkowo może być niezgodna grupa, ale wtedy plazmafereza najpierw)
26
Q

Odrzucanie ostre przyśpieszone

A
  • jeśli odrzucanie zacznie się później w ciągu 24h
  • zmiany zatorowe w większych tętnicach
  • przyczyna: przeciwciała DSA, występujące w mianach niewykrywanych testem CDC (poziom PRA), a wystarczających by aktywować dopełniacz
  • obecne też limfocyty T pamięci swoiście uczulone na antygen dawcy
27
Q

Ostre odrzucanie przeszczepu

A
  • po kilku dniach, czasem miesiącach od przeszczepu

- dwa mechanizmy: zależny od limfocytów T oraz od przeciwciał

28
Q

Ostre odrzucanie przeszczepu - mechanizm zależny od limfocytów T (tzw. komórkowe)

A
  • naciek leukocytów w tkance śródmiąższowej nerki
  • w nacieku gł. lim Tc CD 8+ i makrofagi
  • najważniejsza rola: lim Th CD 4+
  • DAMP -> aktywacja APC -> prezentacja bezpośrednia -> lim Th CD 4+ -> aktywują Tc -> nadwrażliwość typu późnego
  • brak sygnału II (kostymulacji) wywołującego anergię limfocytu
29
Q

Ostre odrzucanie przeszczepu - mechanizm zależny od przeciwciał (humoralne)

A
  • rzadsze, poważne powikłanie
  • złogi fragmentu dopełniacza (C4d) w przeszczepionym narządzie, nacieki lim B i kom plazmatycznych
  • alloprzeciwciała -> klasyczna droga aktywacji dopełniacza + aktywacja układu krzepnięcia -> ADCC
  • kliniczne dziłanie: usuwanie przeciwciał, podawanie IVIg (dożylne preparaty immunoglobulinowe), eliminacja lim B i kom plazmatycznych przez stosowanie przeciwciał anty CD20
30
Q

Odrzucanie przewlekłe przeszczepu

A
  • po 3 miesiącach od przeszczepu
  • leukocyty biorcy w narządzie zastępują leukcyty dawcy -> prezentacja pośrednia
  • czynnik ryzyka: niezgodność HLA
  • mechanizmy komórkowe i humoralne
  • rozplem błony wewnętrznej naczyń tętniczych, prroliferacja komórek w błonie środkowej -> zwężenie światła naczynia -> niedokrwienie
  • inne czynniki: immunosupresja (jej nefrotoksyczność), płeć, wiek dawcy, status wirusologiczny (gł. CMV)
  • obecnie główna przyczyna utraty narządu