IX. Elementy transplantologii Flashcards
1
Q
Typowanie tkankowe
A
- > oznaczanie antygenów HLA
- test mikrocytotoksyczny (mikrolimfocytotoksyczny)
- badania molekularne
2
Q
Test mikrocytotoksyczny
A
- wykorzystuje reakcję wiązania przeciwciał anty-HLA obecnych w surowicy osób immunizowanych (np. wieloródek) z antygenami HLA obecnymi na powierzchni limfocytów
- powstały kompleks aktywuje kaskadę dopełniacza -> reakcja cytolityczna (uwidaczniana barwnikiem)
- wada: liczba zdefiniowanych specyficzności serologicznych jest niewielka w stosunku do istniejących znanych alleli HLA -> badania molekularne wyparły
3
Q
Badania molekularne
A
- amplifikacja DNA metodą PCR
- możliwe oznaczenie HLA pacjentów z niską leukocytozą, zmienioną ekspresją białek powierzchniowych itp.
4
Q
Najpopularniejsze metody molekularne
A
- PCR-SSP
- PCR-SSO
- sekwencjonowanie SBT
- sekwencjonowanie nowej generacji NGS
5
Q
PCR-SSP
A
- dobieramy wiele par starterów tak, aby reakcja zachodziła tylko w wypadku określonych alleli HLA
- produkty następnie są rozdzielane elektroforetycznie i poddawane analizie
6
Q
PCR-SSO
A
- amplifikacja długiego fragmentu genu HLA -> określanie obecności konkretnych alleli przez hybrydyzację ze specyficznymi sondami
7
Q
Sekwencjonowanie SBT
A
- typowanie wysokiej rozdzielczości
- poszukiwanie nowych alleli
- używane są normalne nukleotydy i znakowane fluorescencyjnie zmodyfikowane dideoksynukleotydy (ddNTP) -> ich włączenie powoduje zakończenie ttworzenia nici
- produkty są rozdzielane i identyfikowane przez fluorescencję
8
Q
Sekwencjonowanie nowej generacji NGS
A
- zastępuje SBT w oznaczaniu HLA
- izolacja, tworzenie bibliotek DNA
- amplifikacja matrycy i równoległe sekwencjonowanie milionów krótkich sekwencji DNA w każdym pomiarze
- zaleta: analiza sekwencji całego regionu HLA, ogromna przepustowość
9
Q
Typowanie niskiej rozdzielczości
A
- ustalenie obecności grupy alleli o zbliżonej sekwencji
10
Q
Typowanie wysokiej rozdzielczości
A
- jednoznaczna identyfikacja allelu HLA kodującego konkretny antygen HLA
11
Q
Rodzaje przeszczepów
A
- autologiczny/autoprzeszczep
- izogeniczny/syngeniczny
- allogeniczny/alloprzeszczep
- ksenogeniczny/heterologiczny
12
Q
Przeszczep autologiczny/autoprzeszczep
A
- dawca i biorca to ta sama osoba
- nie oznaczamy HLA (w pozostałych rodzajach to standard)
13
Q
Przeszczep izogeniczny/syngeniczny
A
- dawca i biorca są innymi osobami, ale identycznymi pod względem genetycznym (bliźnięta jednojajowe)
14
Q
Przeszczep allogeniczny/alloprzeszczep
A
- dawca i biorca są osobnikami tego samego gatunku, ale odmiennymi genetycznie
- rodzaje: przeszczepy od dawców rodzinnych i dawców niespokrewnionych; przeszczepy od dawców żywych i zmarłych
15
Q
Przeszczep ksenogeniczny/heterologiczny
A
- pomiędzy osobnikami różnych gatunków
- rodzaje: przeszczepy zgodne (osobnik bliski filogenetycznie, np mysz i szczur) i niezgodne (duża odległość filogenetyczna, np. świnia i pawian)
- liczne przeszkody, np. reakcja nadostrego przeszczepiania, brak indukcji tolerancji immunologicznej, ryzyko przeniesienia wirusów
- nie wychodzi poza fazę eksperymentalną
16
Q
Przeszczepianie komórek krwiotwórczych
A
- zgodność HLA musi być wysoka
- konsekwencja różnic: GvHD (przeszczep przeciwko gospodarzowi), GvL (przeszczep przeciwko białaczce)
- rzadkie odrzucanie przeszczepu (immunosupresja w okresie okołoprzeszczepowym)
1. zaczynamy szukać od rodzeństwa (dawca optymalny), badamy HLA-A, -B, -DRB1 - > zgodność: badanie potwierdzające z niezależnej próbki krwi - w poszukiwaniu dawcy rodzinnego istotne jest analiza haplotypów
2. dawca niespokrewniony: zgodnośćć w zakresie HLA-A, -B, -C, -DRB, -DQB
3. Dawca alternatywny: - haploidentyczny dawca rodzinny (zgodność w co najmniej jednym haplotypie)
- krew pępowinowa (zgodna/częściowo niezgodna)
- częściowi niezgodni dawcy niespokrewnieni
17
Q
Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD) -> rodzaje
A
- ostra, klasyczna (w ciągu 100 dni od przeszczepu)
- ostra, opóźniona (po 100 dniach, brak cech przewlekłej)
- przewlekła klasyczna (czas dowolny, dysfukncja ukł. immunologicznego w późniejszym terminie)
- overlap syndrom (cechy zarównej ostrej jak i przewlekłej formy)
18
Q
Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD) -> etapy
A
- Aktywacja APC (prezentujące antygen) przez DAMP, PAMP (uwalniane przez uszkodzone tkanki biorcy)
- Aktywacja allogenicznych limfocytów T przez APC w węzłach chłonnych -> różnicowanie się na Th1, Th17 -> migrowanie do tkanek
- Destrukcja tkanek (limocyty cytotoksyczne i NK, makrofagi, czynniki zapalne)
19
Q
Ostra GvHD
A
- główne komórki podstawne naskórka, komórki nabłonkowe pp, komórki wątroby
- skóra: rumień plamisto-grudkowy, gł. dłonie, stopy, ale może się rozprzestrzeniać
- jelita: ból, wymioty, biegunki
- wątroba: żółtaczka, wzrost aminotransferaz, alkalicznej fosfatazy we krwi
20
Q
Przewlekła GvHD
A
- zaburzenia mechanizmów tolerancji centralnej (kondycjonowanie/wcześniejszy rozwój aGvHD) -> zniszczenie grasicy
- zaburzenie różnicowania Treg i równowaga Th1/Th2
- aktywacja lim B, wzrost poziomu autoprzeciwciał i czynnika BAFF (aktywuje lim B)
21
Q
Przeszczep przeciwko białaczce (GvL)
A
- zmniejsza szanse nawrotu choroby pierwotnej
- gł. lim T CD8+ i CD4+, też NK
- tylko licencjonowane NK wykazują silną reakcję przeciw komórkom nowotworu
- wzmocnienie GvL - transfuzje limfocytów dawcy
- optymalny dobór dawcy i biorcy nie sprzyja GvL
22
Q
Przeszczep narządu unaczynionego
A
Ograniczenia czasowe:
- serce 4h
- wątroba 8h
- płuca, jelita 6h
- nerki do 40h
- w przeszczepie serca, wątroby, płuc, jelit nie uwzględniamy HLA bo za mało czasu
23
Q
Transplantacja nerek
A
- Jak najmniejsza liczba niezgodności (ważniejsze niż zgodności, szczególnie w loci DG i B
- Inne kryteria w wybiorze biorcy:
- brak dostępu do dializ
- wiek
- łączny czas dializ
- poziom PRA (preformowanych przeciwciał)
- utrata wcześniejszego rpzezszczepu
- równoczesna transplantacja innego organu - Poziom PRA - stopień immunizacji, badanie rutynowe, gdy PRA > 80% -> znacznie mniejsze szanse na przeszczep
- Oznaczenie DSA ( obecność u biorcy swoistych przeciwciał anty-HLA dawcy) -> zdefiniowanie akceptowalnych niezgodności
- Wirtualna próba krzyżowa
- Biologiczna próba krzyżowa - sprawdzenie czy w aktualnej surowicy biory są obecne przeciwciała przeciwko limfocytom tego konkretnego dawcy -> unikanie nadostrego odrzucenia przeszczepu
Jeśli dawca jest żywy robimy próbę krzyżową metodą cytometrii prepływowej
24
Q
Odpowiedź immunologiczna na przeszczepiony narząd
A
- następuje w 25% Rodzaje; - nadostre - ostre - ostre przyśpieszone - przewlekłe
25
Q
Nadostre odrzucanie przeszczepu
A
- przeciwciała anty-HLA, antygen grupowy krwi, antygen śródbłonka dawcy aktywujące dopełniacz
- zmiany zatorowe w drobnych naczyniach przeszczepionego narządu -> martwica
- Przeciwdziałanie: próba krzyżowa (limfocyty dawcy vs surowica biorcy), dobór zgodnie z grupą krwi (wyjątkowo może być niezgodna grupa, ale wtedy plazmafereza najpierw)
26
Q
Odrzucanie ostre przyśpieszone
A
- jeśli odrzucanie zacznie się później w ciągu 24h
- zmiany zatorowe w większych tętnicach
- przyczyna: przeciwciała DSA, występujące w mianach niewykrywanych testem CDC (poziom PRA), a wystarczających by aktywować dopełniacz
- obecne też limfocyty T pamięci swoiście uczulone na antygen dawcy
27
Q
Ostre odrzucanie przeszczepu
A
- po kilku dniach, czasem miesiącach od przeszczepu
- dwa mechanizmy: zależny od limfocytów T oraz od przeciwciał
28
Q
Ostre odrzucanie przeszczepu - mechanizm zależny od limfocytów T (tzw. komórkowe)
A
- naciek leukocytów w tkance śródmiąższowej nerki
- w nacieku gł. lim Tc CD 8+ i makrofagi
- najważniejsza rola: lim Th CD 4+
- DAMP -> aktywacja APC -> prezentacja bezpośrednia -> lim Th CD 4+ -> aktywują Tc -> nadwrażliwość typu późnego
- brak sygnału II (kostymulacji) wywołującego anergię limfocytu
29
Q
Ostre odrzucanie przeszczepu - mechanizm zależny od przeciwciał (humoralne)
A
- rzadsze, poważne powikłanie
- złogi fragmentu dopełniacza (C4d) w przeszczepionym narządzie, nacieki lim B i kom plazmatycznych
- alloprzeciwciała -> klasyczna droga aktywacji dopełniacza + aktywacja układu krzepnięcia -> ADCC
- kliniczne dziłanie: usuwanie przeciwciał, podawanie IVIg (dożylne preparaty immunoglobulinowe), eliminacja lim B i kom plazmatycznych przez stosowanie przeciwciał anty CD20
30
Q
Odrzucanie przewlekłe przeszczepu
A
- po 3 miesiącach od przeszczepu
- leukocyty biorcy w narządzie zastępują leukcyty dawcy -> prezentacja pośrednia
- czynnik ryzyka: niezgodność HLA
- mechanizmy komórkowe i humoralne
- rozplem błony wewnętrznej naczyń tętniczych, prroliferacja komórek w błonie środkowej -> zwężenie światła naczynia -> niedokrwienie
- inne czynniki: immunosupresja (jej nefrotoksyczność), płeć, wiek dawcy, status wirusologiczny (gł. CMV)
- obecnie główna przyczyna utraty narządu
