Innkirtla Flashcards
1
Q
hvað er anti TRAb?
A
anti TSH receptor antibody
2
Q
orsakir Thyrotoxicosis? (6)
A
1) graves 80%
2) toxic goiter 15%
3) Thyroid adenoma
4) cordarone
5) hashimoto í byrjun
6) thyoiditar
3
Q
bumby og óreglulega stækkaður skjaldkirtill gæti verið?
A
toxic goiter
4
Q
einkenni Thyrotoxicosis? (12)
A
1) kvíði
2) svefnleysi
3) skjálfti
4) ofvirkni
5) sviti
6) hitakóf
7) þyngdartap
8) niðurgangur
9) palpitationir
10) vöðvaslappleiki
11) afib
12) raki á húð
5
Q
graves specific einkenni? (7)
A
1) útstæð augu
2) periorbital bjúgur
3) tvísýni (vegna takm. augnhreyfinga)
4) verkur í augnbotni
5) breytt litasjón
6) myxedema á tibiu
7) bruit yfir skjaldkirtli
6
Q
meðferð við graves? (4)
A
1) thionamide (hindra framl á T4 og T3)
2) beta blokkerar
3) geislavirkt joð (skemmir kirtilinn)
4) aðgerð
7
Q
hvað gerir thionamide?
A
hindrar framl á T4 og T3
8
Q
meðferð við augnsjúkdómi graves? (6)
A
1) verkjalyf
2) augndropar
3) líma aftur augu á nóttu
4) furix (f bjúginn
5) sofa m hátt undir höfði
6) sterar og rituximab stundum
9
Q
hvað er thyroid storm?
A
extreme hyperthyroidism sem veldur dauða og coma (oft sýking eða trauma sem agiterar)
10
Q
orsakir hypothyroidisma? (4)
A
1) hashimoto
2) lithium
3) cordarone
4) TSH skortur (heiladingull) eða TRH skortur (undirstúka)
11
Q
hvað er í gangi í hashimoto?
A
anti-TPO (thyroid peroxidase) autoimmune
12
Q
kompliaktion hashimoto’
A
thyroid cancer
13
Q
einkenni hypothyroidism? (17)
A
1) þreyta
2) aukin þyngd
3) miklar tíðir
4) kuldaóþol
5) hægðatregða
6) einbeitingarleysi
7) vöðvaslappleiki
8) þunglyndi
9) þurr húð
10) hirsutismi
11) hæsi
12) bjúgur
13) tap á lateral hluta augabrúna
14) bradycardia
15) goiter
16) generalized myxedema
17) woltmann teikn
14
Q
hvað er hirsutismi?
A
óeðl hár á bæði kk og kvk
15
Q
hvort er hirsutismi hypo eða hyper thyroid?
A
hypo
16
Q
hvað er myxedema?
A
bólga í subcutan fitunni
17
Q
afh valda thyroiditar thyrotoxicosu?
A
það er EKKI aukin framleiðsla, heldur veldur bólgan losun týroxíns úr skjaldk.geymslunni
18
Q
hvað er de Querevain thyroiditis?
A
annað heiti á subacute thyroiditis
19
Q
hvernig lysir subacute thyroiditis sér? (3)
A
1) oftast eftir veirusýkingu
2) flensulíkt -> hyperthyroidismi -> hypothyroidismi -> euthyroidismi (eðl)
3) skjald. AUMUR viðkomu
20
Q
meðf við subacute thyroiditis? (3)
A
1) nsaids
2) sterar
3) lagast á mán-ári
21
Q
hvernig lýsir subacute lymphocytic thyroiditis sér?
A
alveg eins og subacute thyroiditis nema EKKI aumur viðkomu
22
Q
undir hvaða flokk fellur hashimoto?
A
króníska lymphocytiska thryoidita
23
Q
hvaða skjaldkvilli er hluti af IgG4 sjúkdómi?
A
fibrous thyroiditis (Riedel thyroiditis) -bandvefur í stað skjaldk.vefs, hypothyroid
24
Q
diffdx hnúta í skjaldkirli? (3)
A
1) krabbamein (4-10%)
2) adenoma
3) goiter
25
hvort eru illkynja hnúatar fastir eða hreyfanlegir?
fastir
26
hvaða einkenni geta fylgt illkynja hnút í skjaldkirli? (5)
1) eitlastækkanir
2) hækkað calcitonin
3) vocal cord lömun
4) stridor
5) kyngingarörðugleikar
27
er hnútur líklega eða ólíklega illkynja ef hann er heitur, volgur, kaldur?
ólíklega ef heitur eða volgur. (heitur = mikil virkni)
| líklegra ef kaldur
28
hvernig cancer er hurthle?
follicular
29
hvernig thyroid cancer framl calcitonin?
medullary carcinoma
30
hve stór intracranial æxla eru adenoma í heiladingli?
10%
31
algengustu adenoma í heiladingli?
prolactinoma
32
möguleg einkenni adenoma í heiladingli? (5)
1) hyperprolactinemia
2) acromegaly/gigantismi (GH)
3) Cushing (ef ACTH)
4) Hyperthyroidismi (ef TSH
5) Hypopituitarismi (þrýstingsáhrif)
33
næst algengasta einkenni adenoma í heiladingli?
Hypopituitarismi
34
hvað er hypogonadismi?
skortur á hormónum frá gonads (eistu(egjjastokkar)
35
hvað er bitemporal hemianopia?
tap á (lateral) helmingi sjónsviðs bilateral.
36
hvað veldur bitemporal hemianopia?
þrýstingur á optic chiasm
37
greining á adenoma í heiladingil?
MRI og hromónamælingar
38
hvað gerir ACTH próf?
tékkar hvort sj sé hypoadrenal (og þal í lífshættu)
39
orsakir hyperprolactinemiu? (5)
1) oftast prolactinoma
2) lyf
3) þungun
4) nýrnabilun
5) hypothyroidism
40
áhrif hyperprolactinemiu?
mikið prólaktín hindrar GnRH seytun sem minnkar LH og FSH seytun sem lækkar estrógen og testósterón
41
einkenni hyperprolactinemiu? (8)
```
karlar
1) minnkuð kynhvöt
2) ófrjósemi
3) impotens
4) höfuðverkur og sjóntruflanir (vegna greinist seint)
5) sjaldan gynecomastia
konur
6) galactorrhea
7) tíðatruflun
8) ófrjósemi
```
42
hvernig greinir maður hyperprolactinemiu? (2)
1) hækkað prólaktín
| 2) gera óléttupróf og mæla TSH til að útiloka þungun eða hyperthyroid
43
hvort er acromegaly og gigantimsim í börnum eða fullorðnum?
acro í full
| gigant í börnum (kidantismi)
44
hvernig greinir maður acromegaly?
mælir hækkað IGF1. og gerir sykurþolspróf
45
hvernig tengist IGF1 og GH?
framl á IGF1 er örvuð af GH?
46
fylgikvillar acromegaly? (4)
1) stækkuð innri líffæri
2) hypertrophic cardiomyopathy
3) polypar í ristli og cancer hætta
4) skert sykurþol/DM
47
hvað er Craniopharyngioma?
Tumor í heiladingulsstað frá leifum Rathke poka (fósturvefnum sem myndar framheiladingul).
48
hvað er sheehan syndrome?
hypopituitarismi vegna ischemiskrar necrosu í tengslum við barnsburð
49
hvað veldur hypopituitarisma? (5)
1) tumor oftast
2) geislun
3) sheehan syndrome
4) trauma
5) aðgerðir
50
einkenni hypopituitarisma (6)
fer eftir hvað hormón vantar:
1) GH: vanvöxtur og aukin CVD hætta
2) prolactin: ekki mjólkurmyndun
3) ACTH: adrenal insufficiency (Addison)
4) TSH:Hypothyroidism
5) LH og FSH: ófrjósemi, skortur á tíðum, kyneinkennum og kynhvöt
6) ADH: diabetes insipidus (flóðmiga)
51
diabetes insipidus skiptist í? (2)
1) central (ADH skortur)
| 2) neophreogenic (nýru geta ekki actað á ADH)
52
orsakir diabetes insipidus? (6)
1) central er oftast idiopathic (undirstúku/heiladingul)
2) nephrogen: oftast langvarandi lithium notkun
3) hypercalcemia
4) pyelonephrit
5) demeclocycline
6) congenital
53
einkenni diabetes insipidus? (3)
5-15 L þvags dagl.
Mikill þorsti
MIld hypernatremia
54
Greining diabetes insipidus? (2)
1) þvag með lága eðlilsþyngd og lágt osmolalitet
| 2) vatnsskerðipróf: vatni haldið frá sjúkl og ath hvort þvag þéttist, það þéttist ekki í diabetes insipidus
55
hvernig er greint milli central og nephrogen orsaka flóðmigu?
ADH er gefið og ef þvag þéttist þá er um að ræða central DI, ef ekki þá er þetta nephrogen
56
getur maður mælt ADH til að greina central diabetes insipidus?
ekki gott, tekur langar tíma
57
hvað er SIADH?
of mikið ADH frá heiladingli / ectopiu.
58
afleiðingar SIADH? (3)
1) concentrerað þvag
2) hyponatremia
3) aukið rúmmál líkama (?) en ekki bjúgur
59
fær maður bjúg í SIADH?
nei, því það er of mikill Na útskilnaður
60
af hverju er aukinn Na útskilanður í SIADH?
aukið rúmmál -> aukið ANP, minnkað frásog í nærpíplum, hindurn á RAAS
61
hvað orsakar SIADH? (7)
1) krabbamein
2) hypothyroidism
3) kortisólskortur
4) eitthvað í MTK (stroke, trauma, sýking)
5) lungu (sýking, berklar, öndunarvél)
6) lyf
7) aðgerðir
62
einkenni SIADH? (2)
Einkenni eru frá hyponatremiunni.
1) MTK einkenni ef akút
2) ef krónískt: lystarleysi, ógleði, slappleiki.
63
greining á SIADH? (5)
útilokunargreining frá öðrum hyponatremiuorsökum.
semsagt:
1) hyponatremia
2) þétt þvag
3) lág þvagsýra, urea og crea
4) normal thyroid
5) normal nýrnahetta
64
meðferð við SIADH?
hypoNa leiðrétting
65
hvað er oftast orsökin ef það er euvolemic hyponatremia án bjúgs?
SIADH eða lyf
66
orsakir hypoparathyroidisma?
vegna aðgerða, (annað sjaldgæft)
67
einkenni hypoparathyroidisma? (7)
1) arrythmiur og lengt QT bil
2) beinkröm og beinmeyra
3) aukið næmi tauga
4) dofi/náladofi í distal útlimum
5) ofv. reflexar
6) chvostek (samt ekki)
7) Trousseau
68
hvað er trousseau teikn?
bþ mæling veldur spasma í höndum
69
greining á hypoparathyroidisma? (3)
1) lágt kalsíum
2) hátt fosfat
3) lágt PTH
70
meðferð vð hypoparathyroidisma? (2)
1) gefa kalk
| 2) gefa d vít
71
algengasta ástæða hypercalcemiu?
of mikið PTH frá parathyrod kirtlum
72
hvað veldur oftast of miklu PTH frá parathyrod kirtlum (3)
1) Stakt adenoma
2) Hyperplasia líka
3) cancer sjaldan
73
næst algengasta ástæða hypercalcemiu?
paraneoplastic syndrome frá cancer
74
hvernig mælir maður muninn á hyperparathyroidisma og paraneoplastic syndrome?
það er lágt pth í paraneoplastic
75
orsakir cushing? (4)
1) sterar
2) heiladingulsadeonma
3) adenoma/carcinoma í nýrnahettum
4) ectopic ACTH
76
einkenni cushing? (19)
1) central offita
2) moon face
3) buffalo hump
4) rauð striae!
5) acne
6) marblettir!
7) myopathia!
8) þunn húð
9) hár BÞ
10) sýkingarhætta
11) roði í andliti
12) diabetes
13) ófrjósemi
14) óreglulegar tíðablæðingar
15) bjúgur
16) hirsutismi
17) beinþynning
18) necrosa caput femoris
19) þunglyndi og mania
77
hvernig greinir maður cushing? (2)
1) með dexamethasone bæliprófi
| 2) líka hægt að mæla kortisól, ACTH og CRH
78
hvernig virkar dexamethasone bælipróf? (3)
1) það bælir ACTH seytun
2) (screen) low dose lækkar kortisól ef allt er normal en það lækkar ekki ef það er cushing
3) (orsök) high dose veldur kortisól bælingu ef orsökin er í heiladingli, ekki bæling ef hún er í nýrnahettum
79
hvað heitir tumor í nýrnahettumerg eða sympathetic ganglia?
Pheochromocytoma
80
hverju seytir Pheochromocytoma?
catecholaminum
81
einkenni Pheochromocytoma? (13)
1) hár bþ sem kemur í köstum
2) mikill höfuðverkur
3) sviti
4) tachycardia
5) palpationir
6) pallor
7) kvíði
8) sense of impending doom
9) hægðatregða
10) megrun
11) hyperglycemia
12) hyperlipidema
13) hypokalemia
82
greining á Pheochromocytoma? (2)
1) leita að niðurbrotsefnum katekólamína í þvagi
| 2) líka hægt að leita að katekólamínum í plasma eða adrenalíni í þvagi
83
hvaða niðurbrotsefnum katekólamína leitar maður að?
metanephrine
84
f. hvað stendur og hvað er MEN syndrome?
Multiple endocrine neoplasia.
| -Arfgeng tilhneiging til að fá mörg endocrine æxli.
85
3 týpur af MEN?
1) MEN I - (PPP) - parathyroidism, pancreatic islet cell, pituitary æxli
2) MEN IIA (PPM) - Parathyrodism, pheochromocytoma, medullary thyroid cancer
3) MEN IIB (PMMM) Pheochromocytoma, Medullary thyroid carcinoma, marfanoid líkamsgerð, mucosal neuroma
86
Orsakir primer hyperaldosteronisma? (3)
1) Adrenal adenoma
2) Adrenal hyperplasia
3) essential low renin hypertension
87
Hvað er Conns syndrome?
Adrenal adenoma
88
Veldur lakkrís primer hyperaldosteronisma?
Nei, því það er ekki ofgnótt af aldósteróni heldur nær kortisól að bindast aldóviðtaka
89
veldur adrenal cancer oft primer hyperaldosteronisma?
nei sjaldan
90
einkenni primer hyperaldosteronisma? (3)
1) háþrýstingur án bjúgs
2) þrosti og tíð þvaglát
3) almenn einkenni (höfuðverkur, þreyta, máttleysi)
91
afh myndast ekki bjúgur í primer hyperaldosteronisma?
vegna Na retention
92
hvað veldur þorsta og tíðum þvaglátum í primer hyperaldosteronisma?
hypokalemia
93
greining á primer hyperaldosteronisma? (4)
1) hátt aldósterón miðað við renín
2) salthleðslupróf til staðfestingar
3) CT/MRI
4) Mæla aldósterón úr venum bilateralt (greina á mill unilateral adenoma og bilateral hyperplasiu)
94
hvernig virkar salthleðslupróf?
gefið salt og ef aldosterone helst hátt er hyperaldosteronismi til staðar
95
hvaða áhrif hefur salt á magn aldósteróns?
salt lækkar aldósterón
96
meðferð við bilateral adrenal hyperplasiu?
spironolactone
97
meðferð við adrenal adenoma?
aðgerð, nýrnahettan fjarlægð
98
munur á primer og sekunder adrenal insufficiency? (2)
1) primer - skortur á kortisóli og aldósteróni (Addisons)
| 2) sekunder - bara skortur á kortisóli
99
algengustu ástæður primer adreanl insufficiency? (3)
1) Autoimmune í okkar heimshluta
2) berklar worldwide
3) sýkingar og meinvörp mögulegt
100
algengasta ástæða adrenal insufficiency?
langtíma sterar
101
einkenni kortisólskorts? (4)
1) meltingarvegseinkenni (lystarleysi, kviðverkir, niðurgangur)
2) mental einkenni (vanlíðan, rugl, geðrof)
3) hypoglycemia
4) hyperpigmentation (bara í primer)
102
einkenni lágs aldósteróns?
1) hyponatremia -> hypotension (lost og syncope)
| 2) hyperkalemia
103
lýsa dæmigerðum addisons sjúkling (7)
1) horaður og slappur einstaklingur með
2) hyperpigmenteringu,
3) hártap,
4) orthostatisma,
5) blóðsaltaraskanir,
6) anemiu og
7) hypercalcemiu
104
greining á adrenal insufficiency? (3)
1) gefa ACTH
2) ef skert svar þá er þetta primer insufficiency
3) ef ekkert svar þá sekunder insufficiency
105
mefðer við adrenal insufficiency? (2)
1) gefa sykurstera (hydrocoritsone). (líka aldósterón ef primert)
2) auka skammta við álag
106
hvað kallast akút og mjög alvarlegt adrenal insuffisiens?
adrenal crisis (oftast vegna álags hjá addisons sjúklingi, t.d. trauma, sýking, aðgerð)
107
hve oft eru Adrenal incidentaloma góðkynja?
98% tilfella
108
hve algnegt að Adrenal incidentaloma séu hormónaseytandi? (3)
2% tilfella.
1) cushings algengast
2) pheochromocytoma næst
3) síðan conn's (aldosteron)
109
hvað gerir 21-hydroxylasi?
breytir progesterone í aldosteron og kortisol
110
hverju veldur skorutr á 21-hydroxylasa? (3)
1) skortur á kortisól
2) skortur á aldósterón
3) aukin andrógen
111
fylgir saltsteraháþrýstingur 21-hydroxylasa skorti?
nei saltsteraháþrýstingur fylgir bara 11-betahydroxylasa og 17-alfahydroxylasa skorti
112
kynfærabreytingar í 21-hydroxylasa?
Stúlkur fá óljós ytri kynfæri (normal innri kynfæri og normal hjá körlum
113
erfðaþáttur er sterkur í sykursýki I s,ó
Ó
114
aðrir sjálfsofnæmissjúk´domar eru algengir með sykursýki I. s,ó
S
115
Hvað er Dawn phenomenon?
aukinn sykur á nóttunni -> aukinn sykur að morgni
116
hvað er Somogyi?
lækkaður sykur á nóttunni -> rebound aukinn sykur að morgni
117
hvernig greinir maður á milli Dawn phenomenon og Somogyi?
með þv´iað mæla sykur kl 3 að nóttu
118
í Dawn þarf að auka eða minnka kvöldgjöf insúlíns?
Auka.
| aukinn sykur á nóttunni -> aukinn sykur að morgni
119
í Somogyi þarf að auka eða minnka kvöldgjöf insúlíns?
Minnka
| lækkaður sykur á nóttunni -> rebound aukinn sykur að morgni
120
dm II er yfir 90% dm sjúklinga s,ó
S
121
hver er orsök DM II á frumulevlei?
Hrörnun eða vanvirkni í beta frumu briss (á við um 50-70%)
122
Offita og blóðfitur geta verið frumorsök brishrörnunar. s,ó.
Ó. Auka bara hraða brishrörnunar.
123
Hvort er sterkari genatískur komponent í DM I eð II?
II
124
Afh er DM II prógressífur sjúdkómur?
Því beta frumur halda bara áfram að hrörna ísjúkómdnum og endar á sama stað og DMI
125
hvernig veldur offita DMII?
aukið magn fitusýra í blóði -> aukið insúlínviðnám (þ.e. minni glúkósi tekinn upp) -> aukið álag á betafrumurnar í brisinu sem veldur hrörnun
126
einkenni sem eru sameiginleg með DM I og II? (8)
1) polyuria
2) þorsti
3) þreyta
4) þyngdartap
5) blörruð sjón
6) sveppasýkinga (í munni og leggöngum)
7) dofi í höndum og fótum
8) sinadrættir
127
hvað veldur polyuriu í DM?
osmótísk þvagræsing
128
hvað veldur þorsta í DM?
polyuria
129
greiningarskilmerki DM? (3)
eitt af þessum á 2 mism dögum dugar til greiningar.
1) fastandi plasma glúkósi yfir 7
2) glúkósi hvenær sem er yfir 11,1
3) HbA1c yfir 6,5% eða 48 mmól/mól
130
HbA1c markmið í dm meðferð?
undir 7%
131
hvernig virkar metformin?
eykur næmi fyrir insúlín via AMP kínasa
132
hvernig virkar sulfonylurea?
eykur insúlínlosun með því að loka K göngum beta frumna
133
hvernig virka SGLT-2 blokkar?
minnka endurupptöku glúkósa í nýrum
134
hvað heita SGLT-2 blokakr?
glíflozin
135
hvernig virka GLP-1 agonistar
hvetja losun insúlíns
136
Hvernig virka DPP-4 hindrar?
hindra niðurbrot á GLP (sem losar insúlín)
137
nefna 5 DM II lyf:
1) metformin
2) sulfonylurea
3) SGLT-2 blokkar (school->sglt)
4) GLP-1 agonisti (glúPé)
5) DPP-4 (dippppp)
138
hvað er totalskammtur af insúlíni passlegt fyrir mörg g af kolvetnum?
500g
139
hvað lækkar totalskammtur af insúlíni glúkósa um mikið?
um 100 mmól
140
við líkamsrækt þarf að minnka eða auka insúlín?
minnka
141
við skurðaðgerð þarf að minnka eða auka insúlín?
auka
142
við sykursterameðferð aþar að minnka eða auka insúlín?
auka
143
krónískir fylgikvillar DM? (4)
1) atherosclerosa (kransæðar, stroke)
2) nephropathia
3) retinopathia
4) neuropathy
144
afh þurfa dm sjúklingar að hafa 130/80 bþ?
útaf atherosclerosunni
145
hvað veldur nephropathiunni í dm? (3)
1) nodularglomerular sclerosis eða
2) diffuse glomerular sclerosis eða
3) þykknun á GBM
146
í hvaða sjúkdómum sér maður nodular glomerular sclerossi?
bara í dm
147
í hvaða sjúkdómum se´r maður diffuse glomerular sclerosis?
í dm og htn
148
Framþróun microalbuminuriu í próteinuriu má hindra með sykurstjórnun , s,ó
S
149
Framþróun próteinuriu í ESRD (endstage renal disease) má hindra með sykurstjórnun. s,ó
Ó
150
hversu mörg % langtímasjúklinga DM fá retinopathiu?
75%
151
patho á bakvið retinopathiu?
blæðingar, útfellingar og microaneurysmar valda bjúg í maculunni sem veldur sjónskeðringu
152
DKA kemur í bæði dm I og II. s,ó
S
153
einkenni DKA? (5)
1) Ógleði og uppköst
2) hröð djúp öndun (Kussmaul öndun)
3) kviðverkur (líkist akút abdomen)
4) acetonlykt úr munni
5) einkenni ofþornunar
154
Hvað er metabolisk acidosa með auknu anjónabili, ketonar í þvagi og blóði?
DKA
155
meðferð við DKA? (3)
1) Vökvi í æð (mikið, passa upp á hypoglycemiu). 2) Insúlíngjöf, IV (0,1 eining/kg/klst).
3) Passa upp á kalíum. Gefa kalíum með ef K er normalt, ekki ef K er hátt. Ef K er lágt þarf að leiðrétta K áður en insúlín er gefið -> lágt K+DKA er mjög alvarlegt og sjúklingur í mikilli lífshættu.
156
diffdx við DKA? (4)
1) eitranir, t.d.alcohol ketoacidosa
2) HHNS
3) sepsis
4) hypoglycemia
157
F hvað stendur HHNS?
Hyperosmolar hyperglycemic nonketotic syndrome
158
DKA og HHNS, hvort hefur 30% dánartíðni og hvort hefur 3-5%
DKA 3-5 og HHNS 30%
159
hvað veldur HHNS?
langvarandi osmótíska þvagræsingin í DM veldur miklum þurrk.
160
hvort er meir hyperglycemia í DKA eða HHNS?
HHNS
161
einkenni á sykurfalli? (15)
þreyta, slappleiki, einbeitingarerfiðleikar, höfuðverkur, rugl, málstol, svimi, krampi, coma. Neurogenic: Hungur, sviti, hjartsláttur, skjálfti, náladofi, kvíði.
162
hvað er sykur lágur þegar við sjáum hypoglycemiu einkenni?
2,2-2,8
163
hvað er zollinger-ellsion syndrome? (2)
1) langerhanseyjatumor sem framleiðir gastrin.
| 2) Veldur magasári
164
hvað er glucagonoma?
glukagonframleiðandi tumor í brisi
165
einkenni glucagonoma? (4)
1) necrotizing migratory roði
2) glossitis og stomatitis
3) sykursýki
4) hyperglycemia
