Inleiding in de biologie en voortplanting Flashcards
1
Q
Wat zijn de 7 organisatieniveau’s?
A
- Molecuul
- Cel
- Orgaan
- Individu/ organisme
- Populatie
- Ecosysteem
- Biosfeer
2
Q
Wat is een emergente eigenschap?
A
Eigenschappen die ontstaan op hogere organisatieniveau’s door interactie en die op lagere organisatieniveau’s niet aanwezig zijn.
3
Q
Wat is weefsel?
A
Groep cellen met dezelfde vorm en functie.
4
Q
Welke type weefsels zijn er?
A
- Dekweefsel
- Bindweefsel
- Spierweefsel
- Kraakbeenweefsel
- Zenuwweefsel
- Beenweefsel
5
Q
Dekweefsel (epitheel) + functie
A
Cellen zijn rechthoekig en liggen tegen elkaar aan.
Funcite:beschermen inwendige en uitwendige lichaamsoppervlakten. (In holle organen heet dit slijmvlies)
6
Q
Zenuwweefsel + functie
A
Sterk vertakte uitlopers die een netwerk vormen.
Functie: zenuwcellen die hierin zitten geven informatie door.
7
Q
Spierweefsel
A
Langgerekte cellen die kunnen samentrekken.
8
Q
Bindweefsel + functie
A
Cellen liggen verder uitelkaar met daartussen vezels en tussencelstof. Vezels kunnen elastisch of stevig zijn of een netwerk vormen.
Functie: geeft steun en vorm aan het organisme en organen en het verbindt lichaamsdelen onderling en vult ruimtes tussen organen op.
9
Q
Tussencelstof
A
Hangt samen met de functie van het weefsel, kan dienen ter versteviging
10
Q
Kraakbeenweefsel
A
Weinig kalkzouten, meer collageen vezels -> kan vervormen.
11
Q
Beenweefsel
A
Hierin bevinden zich kalkzouten en collageenvezels. Beencellen hebben uitlopers, waardoor transport mogelijk is. In beenweefsel zitten kanaaltjes waardoor zenuwen en bloedvaten lopen.
12
Q
Wat doen kalkzouten?
A
Kalkzouten zorgen voor stevigheid.
13
Q
Waar zorgen collageenvezels voor?
A
Samenhang, elasticiteit en buigbaarheid.
14
Q
Transmissie-elektronenmicroscoop (TEM)
A
Elektronenbundel gaat door het object, waardoor er daaronder een beeld ontstaat.
15
Q
Scanning-elektronenmicroscoop (SEM)
A
Het object weerkaatst de elektronen, waardoor er een beeld met diepte ontstaat (3D)
16
Q
Lichtmicroscoop
A
Licht van onder valt door preparaat.
17
Q
Berekenen vergroting
A
Vergroting oculair x vergroting objectief.
18
Q
Welke plastiden komen voor in het cytoplasma van een plantaardige cel?
A
Chloroplasten (bevatten de stof chlorofyl en enzymen voor de fotosynthese)
Chromoplasten (bevatten kleurstofkorrels; gele of oranje/rode)
Leukoplasten.
19
Q
Wat doen leukoplasten?
A
Leukoplasten slaan vet, zetmeel en eiwitten op.
20
Q
Vacuole
A
De vacoule speelt een rol bij stevigheid van een cel en bevatten kleurstoffen. Ze worden omgeven door een vacuolemembraan.
- Centrale vacuole: opslag + stevigheid
- Kloppende vacuole: afvoer van water
21
Q
De vorming van ribosomen
A
De nucleolus maakt ribosomen aan ze verlaten de celkern door kernporiën, vervolgens komen ze in het endoplasmatisch reticulum, daarna komen ze via het cytoplasma in het golgi-systeem terecht waar ze hun uiteindelijke vorm krijgen.
22
Q
Wat is een kernporie?
A
Openingen in het kernmembraan met eiwitten die het transport van stoffen in en uit de kern regelen.
23
Q
Endoplasmatisch reticulum
A
Dubbele membranen die zijn aangesloten op kernmembranen en een netwerk vormen. De membranen liggen bijna tegen elkaar aan waardoor ze afgeplatte holten en kanalen vormen.
Functie: transport van stoffen en dan met name de stoffen richting het golgi-systeem.
Je hebt zowel ruw E.R. als glad E.R.
24
Q
Celkern
A
Chromosomen in kernplasma. Door het aflezen van de chromosomen worden eiwitten gemaakt. Die eiwitten brengen allerlei processen op gang in een cel.
25
Ribsomen + eiwitsynthese
Bolvormige organellen die eiwitten produceren (eiwitsynthese). Zitten op R.E.R. en komen vrij in het cytoplasma voor. De ribosomen geven eiwitten af aan de holten van de membranen van het E.R. Het E.R. transporteert deze blaasjes verder en snoert ze uiteindelijk af, dan komen de eiwitten in het golgi-systeem waar ze hun oorspronkelijk vorm krijgen. Ook hier worden ze uiteindelijk afgesnoerd. Sommige eiwitten blijven in de cel en anderen verlaten de cel (secretie/ exocytose)
26
Golgi-systeem
Geeft eiwitten van ribosomen hun oorspronkelijke vorm, secretie en afegifte lysosomen.
27
Secretie
Stoffen waaronder eiwitten buiten de cel afgeven
28
Lysosomen
Een blaasje met (verterings-)enzymen. De verteringsenzymen zitten in afzonderlijke blaasjes zodat ze de lysosoom zelf niet verteren. Dit zijn de eiwit blaasje die geproduceerd zijn door het golgi-systeem en die blijven in de cel. Lysosomen smelten samen met blaasjes met voedingsstoffen en afvalstoffen, de enzymen verteren deze stoffen en die worden dan gebruikt in andere organellen.
29
Mitochondriën
Maken energievrij met behulp van zuurstof (verbranding) en dit wordt tijdelijk opgeslagen in ATP-moleculen.Hier worden ook eiwitten en koolhydraten afgebroken en daar wordt ook energie van gemaakt. De ATP-moleculen gaan naar het cytoplasma. Als dit energie nodig is wordt dit vrij gemaakt door de enzymen in de binnenmembranen van de mitochondriën.
30
Chloroplast
Hierin liggen enzymen die doen aan fotosynthese.
31
Celmembraan
Dubbele fosfolipidenlaag. Hydrofiele kop (fosfaatgroep) en twee hydrofobe staarten (vetzuurmoleculen). De genknikte vetzuurmolecuul is onverzadigd en de rechte is verzadigd. Hierin zitten eiwitten. Sommige fosfolipiden en eiwitten bevatten koolhydraatketens. Zijn permeable en de functie is om stoffen te transporteren en beschermen en samenstellen cytoplasma.
32
Cytoskelet
Zorgt voor stevigheid en dat de organellen op hun plek blijven of juist veranderen van plek. Is een netwerk van eiwitvezels. Twee typen vezels: microtubuli en microfilmenten. Motoreiwitten vervoeren blaasjes met eiwitten door de cel door middel van het cytoskelet. Motoreiwitten kunnen organellen en lysosomen vervoeren.
33
Motoreiwitten
Spelen een rol bij transport van stoffen en organellen in en uit een cel.
34
Receptoreiwitten
Bevatten koolhydraatketens die eiwitten kunnen herkennen en geven signalen door naar binnen en buiten de cel. Membraaneiwitten die stoffen kunnen herkennen.
35
Cholesterol
Zorgt voor stevigheid membranen
36
Centrosoom
Bestaan uit twee centriolen.
Spelen een rol bij celdeling en zorgen ervoor dat spoelfiguren worden gevormd.
37
Passief transport + vormen hiervan
Met concentratiegradiënt mee, dit kost geen energie.
1. Diffusie
2. Osmose
3. Transport via porie-eiwitten voor ionentransport.
38
Diffusie
Verplaatsing van een gas of vloeistof van een hoge concentratie naar een lage concentratie. De stof verspreid zich homogeen, hierdoor krijg je een gelijke concentratie. Diffusie wordt veroorzaakt door bewegende moleculen. Zuurstof, koolstofdioxide en in vetoplosbare stoffen gaan via diffusie.
39
Waarvan is de diffusiesnelheid afhankelijk?
Temperatuur, medium en dichtheid.
40
Transport door porie-eiwitten
Bepaalde stof bindt zich aan een porie-eiwit, waardoor de vorm van het eiwit verandert en deze ondoordringbaar of juist doordringbaar wordt voor een bepaalde stof. Transporteiwitten kunnen maar één soort stof moleculen transporteren. Water gaat ook via porie-eiwitten (aquaporines)
41
Permeabele wand
Moleculen zijn kleiner dan poriën in de wand, dus ze kunnen er doorheen. Hierdoor kan diffusie optreden.
42
Semi-permeabele / selectief permeabele wand
Kleine moleculen kunnen er wel doorheen, grotere niet.
43
Osmose
Diffusie van water door een semi-permeabele wand. Dus van een hoge concentratie water (lage osmotische waarde) naar een lage concentratie water (hoge osmotische waarde). De hoge osmotische waarde heeft een grotere osmotische druk.
44
Osmotische waarde
Wordt bepaald door de hoeveelheid opgeloste deeltjes per volume-eenheid.
45
Isotoon
De osmotische waarde in de cel is gelijk aan die van de omgeving.
46
Hypotoon
De osmotische waarde in de cel is hoger dan die van de omgeving.
47
Hypertoon
De osmotische waarde in de cel is lager dan die van de omgeving.
48
Celwanden
Zijn permeabel -> ze zorgen voor stevigheid. De osmotische waarde van cytoplasma is hypotoon. Hierdoor stroomt water de cel in. Door de celwand kan de cel niet barsten -> de cel wordt stevig = turgor.
49
Turgescent
Een plantaardige cel die turgor is.
| Turgor = druk op de celwand
50
Plasmolyse
Cytoplasma is hypertoon -> water stroomt cel uit, waardoor celmembraan op den duur los laat van de celwand. Met als gevolg dat de interactie tussen cellen afneemt en de cel afsterft.
| Een geplasmolyseerde cel sluit zijn huidmondjes om waterverlies tegen te
51
Actief transport
Kost wel energie en gaat dus tegen concentratieverschil in. ATP-moleculen leveren deze energie. ATP -> ADP + P. De fosfaatgroep bindt met het transporteiwit, waardoor dit eiwit van vorm verandert en bepaalde stoffen door kan laten. Daarna laat de fosfaatgroep weer los.
52
Andere manieren transport
Door het afsnoeren van blaasjes door het celmembraan.
53
Endocytose
Stoffen komen de cel in doordat het celmembraan stoffen insluit en afsnoert. Het blaasje dat zich afsnoert heet een endosoom. Deze blaasjes versmelten vervolgens met de lysosomen en die verteren de voedingsstoffen.
54
Exocytose
Stoffen verlaten de cel doordat het membraan blaasjes afsnoert.
55
De twee vormen van endocytose
1. Fagocytose = vaste stoffen
2. Pinocytose = vloeistoffen.
56
Typen van onderzoek voeren
1. Beschrijvend onderzoek: onderzoeker verzamelt metingen en/of observaties (data) die tot een conclusie leiden.
2. Hypothese toetsend: onderzoeker bedenkt een methode om een hypothese te toetsen. Bijvoorbeeld door een experiment.
3. Ontwerpend onderzoek: onderzoeker ontwikkelt bepaalde materialen, instrumenten, modellen of systemen voor een onderzoek.
57
Hoe voer je een hypothese toetsend onderzoek uit?
Door bijvoorbeeld een experiment. Hij stelt een experiment groep op en een controlegroep (=blancoproef).
Of door een steekproef, de onderzoeker ondervraagt/ onderzoekt dan een representatief deel van de te onderzoeken onderzoeksgroep.
58
Fasen onderzoek
1. Waarneming
2. Onderzoeksvraag/ probleemstelling
3. Hypothese + verwachting
4. Experimentele fase: controlegroep en experimentgroep
5. Resultaten
6. Conclusie + antwoord op de onderzoeksvraag, klopte de hypothese?
59
Theorie
Verschillende samenhangende hypothesen die bij een experiment juist zijn gebleken.
60
Functie celdeling
Groei, vervangen of herstellen van (oude/kapotte) cellen en bij voortplanting.
61
Ongeslachtelijke voorplanting
Bij bacteriën en eencelligen door mitose -> "nakomelingen" zijn identiek.
Bij zaadplanten d.m.v. uitlopers, knollen met knoppen.
Bij bolgewassen door bollen. In de rokken zit reservevoedsel.
62
Celcyclus (mitose)
1. DNA/ Chromosomen spiraliseeren ze worden korter en kleiner.
2. G1-Fase: stofwisseling en celgroei (plasmagroei)
3. S-Fase: DNA wordt gekopieerd. Beide moleculen blijven aan elkaar vastzitten. (De twee identieke DNA-moleculen = zusterchromatiden) De plek waar ze aan elkaar vastzitten = centromeer.
4. G2-Fase: celgroei, synthese van organellen en membranen.
5. M-fase: mitose en celding.
63
Centriolen
Twee per centrosoom. Bestaan uit microtubuli. Binden zich aan chromatiden en treken deze uit elkaar tijdens mitose.
64
1. Profase
Centrosoom verdubbelt en elk centrosoom gaat naar één pool. Chromosomen worden zichtbaar en krijgen twee chromatiden.
= Chromosomen spiraliseren
65
2. Metafase
Centrosomen hebben spoelfiguur van microtubuli gevormd (centriolen), kernmembraan verdwijnt. De chromosomen gaan in het equatorvlak liggen. De trekdraden hechten zich aan de chromatiden.
= Ontstaan kernspoel
66
3. Anafase
Zusterchromatiden worden uitelkaar getrokken. Van elk chromosoom wordt één chromatide naar een pool getrokken. Vanaf nu zijn de chromatiden een eigen chromosoom.
= Uit elkaar gaan van chromosomen/ chromatiden
67
4. Telofase en cytokinese
Om de chromosomen ontstaan een nieuwe kern. De chromosomen despiraliseren. De cel wordt ingesnoerd, celmembranen ontstaan en cytoplasma verdeelt zich.
= Ontstaan kernmembraan
68
Embryosplitsing
Klompje cellen na bevruchting wordt gedeeld en in verschillende baarmoeders geplaatst.
69
Celkerntransplantatie
Een eicel wordt ontdaan van de kern. Hierdoor wordt vervolgens DNA ingestopt van een andere eicel (met goede eigenschappen) en die wordt dan bevrucht en teruggeplaatst in de baarmoeder van de oorspronkelijke eicel.
70
Kenmerk geslachtelijke voortplanting
Celfusie
71
Gameten
Geslachtscellen
72
Somatische cellen
Overige cellen (alle cellen behalve geslachtscellen)
73
Bevruchting
Fuseren van twee gameten.
74
Haploïde cellen
Hebben slechts één chromosoom van een chromosomen paar. (n). Gameten zijn haploïd.
75
Diploïde cellen
Hebben volledige chromosomen paren (2n). Somatische cellen zijn diploïd.
76
In welke organen worden gameten geproduceerd?
Testes en ovaria.
77
Oögenese
Vorming eicellen. Hierbij ontstaat 1 eicel en 3 poollichaampjes, doordat de deling tijdens meiose I niet gelijk verloopt. Eicellen zijn primaire eicellen/ zijn al aanwezig vanaf geboorte, maar zijn nog diploïd. Vanaf puberteit gaat de ontwikkeling verder. Meiose II wordt pas voltooid als zaadcel binnen is gedrongen. Hierbij ontstaan weer een poollichaampje.
78
Van eicelrijping tot bevruchting of menstruatie.
Eicel wordt ontwikkeld in eierstokken (ovaria). Wordt omgeven door blaasje met vocht = follikel. Pas in puberteit gaan follikels ontwikkelen. Op den duur is er veel vocht en barst het blaasje open en komt vrij uit eierstok = ovulatie. Trilharen verplaatsen de eicel naar de eileider waar het bevrucht kan worden. Na 12 tot 24 uur sterft de cel af.
79
Spermatogenese
Rijping zaadcellen in testes. Ze worden tijdelijk opgeslagen in bijballen tot ze nodig zijn. Zaadblaasjes en prostaat voegen vocht toe = sperma. Hierdoor blijven ze 24 tot 48 uur leven en max 5 dagen.
80
Bouw eicel
Omgeven door voedingscellen, geleilaag en zona pellucida.
81
Bevruchting (hoe dat gebeurd)
Zaadcellen maken d.m.v. bepaalde eiwitten gat in geleilaag -> herkenningsreactie tussen moleculen zaadcellen en zona pellucida. Hierdoor bindt de kop zich aan het celmembraan en treedt de cel binnen -> zona pellucida wordt ondoordrinbaar voor andere zaadcellen. = Bevruchtingsmembraan.
82
Hormonen
Chemische signaalstoffen die werking lichaam regelen.
83
Hypofyse
Hormoonklier dat hormonen afgeeft en speelt rol bij aanmaak geslachtshormonen.
84
Hypothalamus
Werk als regelcentrum en zit direct boven hypofyse. Geeft releasing hormonen af zoals GnRH. Deze releasing hormonen stimuleren hypofuse om andere hormonen zoals FSH en LH te produceren. GnRH bringt de puberteit opgang.
85
FSH
Stimuleren bij mannen sertolicellen die op hun beurt vorming zaadcellen stimuleren. Bij vrouwen stimuleert dit de rijping van eicellen in de ovaria.
86
LH
BIj mannen: stimuleert cellen van Leydig om testosteron te produceren.
Bij vrouwen: zet aan te ovulatie en handhaving corpus luteum en stimuleerd progesteron.
87
Oestrogeen
Wordt onder invloed van FSH en LH geproduceerd uit de wand van rijpende follikels. Oestrogeen zorgt ervoor dat baarmoederslijmvies dikker wordt en meer klieren gaat bevatten ter voorbereiding op innesteling.
88
HCG
Eerste 3 maanden geproduceerd door corpus luteum, daarna door placenta. Gele lichaam blijft in stand, waardoor het progesteron blijft produceren. Hierdoor blijft het baarmoederslijmvlies in stand en wordt het dikker.
Als het gele lichaam zou verdwijnen, dan stopt de productie van progesteron en komt de menstruatie op gang.
89
Klievingsdelingen
Delingen die plaatsvinden in eileider direct naar bevruchting. De cellen groeien niet en delen zich binnen bevruchtingsmembraan.
90
Morula
Ontstane klompje cellen na klievingsdelingen. Embryonale stamcellen die zich kunnen ontwikkelen tot elk celtype.
91
Blastula
De cellen die aangekomen zijn in baarmoeder met vocht erin. Bestaan uit de trofoblast met daarin een holte en de embryoblast
92
Chorion
Buitenste vruchtvlies
93
Amnion
Binnenstevruchtvlies, vormt een holte met vruchtwater waarin het embryo zich kan ontwikkelen
94
Gastrula
Fase waarin de aanleg van de darmen plaatsvindt
95
Embryoblast
Hieruit ontstaan de amnionholte en de dooierzak, de cellen daartussen groeien uit tot embryo.
96
Trofoblast
Zorgt voor innesteling in het baarmoederslijmvlies, vormt het chorion en de placenta en produceert HCG. Ontwikkelt zich via chorion tot placenta.
97
Neurula
Fase waarin de aanleg van het zenuwstelsel plaatsvindt.
98
Mannelijke geslachtskenmerken
1. Teelballen: produceren spermacellen en hormonen.
2. Bijballen: slaan spermacellen op.
3. Zaadblaasjes: voegen vocht toe aan de spermacellen
4. Prostaat: voegt vocht toe aan de spermacellen.
99
G1-fase
Eerst toename cytoplasma, daarna toename van eiwitten die nodig zijn voor de volgende celdeling.
100
S-fase
De chromosomen worden gekopieerd (DNA-replicatie) en bestaan daarna uit twee chromatiek die nog zijn verbonden in het centromeer.
101
G2-fase
Aanmaak van eiwitten die nodig zijn voor de celdeling, kopiëren van organellen en aanmaak celmembraan.
102
Stekken
Een afgesneden deel groeit uit tot een nieuw individu -> kunstmatige ongeslachtelijke voortplanting met genetisch identieke nakomelingen -> kunnen minder goed aangepast zijn.
103
Kerntransplantatie
De kern uit een cel van de ouder wordt overgebracht naar een eicel waar de kern uit is gehaald.
104
Mitose
2n -> 2n + 2n
105
Meiose
2n -> n + n + n + n
106
Meiose I en Meiose II
I: De chromosomen van een paar gaan uit elkaar. De chromosomen zijn tijdens de interfase gekopiëerd, ze bestaan nu nog uit twee chromatiden die aan elkaar vast zitten in het centromeer.
De chromosomen gaan in paren in het midden van de cel liggen en worden door trekdraden uit elkaar getrokken. Elk type chromosoom komt voor in de ontstane cellen.
II: De chromatiden van een chromosoom gaan uit elkaar.
107
Wat doet een cel na de M-fase?
Of in de G0-fase of in de interfase.
G0-fase: de cel gaat zich specialiseren en zich richten op een bepaalde functie.
108
Embryonale ontwikkeling
Zygote -> embryo vanaf de eerste deling -> na 8 weken foetus.
109
De fasen van een geboorte
1. Indaling
2. Ontsluiting: baarmoedermond wordt korter en wijder.
3. Uitdrijving: persweeën
4. Nageboorte: de placenta, navelstreng en vruchtvliezen worden geboren.
110
Koperspiraal
Verandert het baarmoederslijmvlies waardoor een blastula niet kan innestelen.
111
Kunstmatige inseminatie (KI) of intra-urine inseminatie (IUI)
Spermacellen worden door een arts in de baarmoeder ingebracht. KID is kunstmatige inseminatie met een donor.
112
In-vitrofertilisatie (IVF)
Eicellen uit de eierstok worden buiten het lichaam bevrucht en na klievingsdelingen worden de embryo's in de baarmoeder geplaatst.
113
ICSI
Met een naald wordt één spermacel in een eicel geïnjecteerd.
