hoofdstuk 4 Flashcards
Wat is de periode van het laatpaleolithicum in NW-Europa?
40-10 KA.
Welke tijd en klimaat kenmerken het laatpaleolithicum?
De tweede helft van de laatste ijstijd zeer koud.
Wat was de maximale uitbreiding van het ijs in NW-Europa?
Tot Engeland Denemarken en Polen.
Hoeveel meter was de zeespiegel gedaald tijdens het laatpaleolithicum?
Tot 120 m onder het huidige peil.
Hoe waren de Britse eilanden verbonden met het Europees vasteland?
Door de gedaalde zeespiegel.
Wat zijn eolische sedimenten?
Afzetting door noordwestelijke poolwinden bestaand uit zand en loess.
Wat typeert de vegetatie tijdens het laatpaleolithicum?
Poolwoestijn sub-arctische prairie en toendra met mos en gras op permafrost.
Wat is permafrost?
Quasi-permanent bevroren ondergrond.
Welke fauna was typerend voor de sub-arctische steppe?
Mammoet rendier bison paard saga-antilope en poolhaas.
Wat is het gedrag van de dieren in het laatpaleolithicum?
Dieren leven in kuddes en migreren naar het zuiden in de wintermaanden.
Wat was de menselijke aanwezigheid in de noordelijke regio’s tijdens het laatpaleolithicum?
Hoogstens aanwezigheid van de meest noordelijke laatpaleolithische culturen zonder menselijke bewoning tijdens de koudste periode.
Wanneer vond systematische bewoning door de moderne mens plaats in Vlaanderen?
Tijdens het laat-glaciaal aan het einde van de laatste ijstijd.
Wat zijn refugia in de zuidelijke regio’s?
Goede omgevingscondities voor intensieve bewoning zoals in Dordogne en mediterrane gebieden.
Wat zijn enkele kenmerken van de cultuur en kunst in het laatpaleolithicum?
Talrijke kunstuitingen typisch voor het laatpaleolithicum.
Wat zijn de algemene conclusies over het laatpaleolithicum?
Er zijn grote geografische klimatologische en ecologische verschillen tussen noordelijke en zuidelijke streken.
Wat zijn de basis van de economie tijdens het laatpaleolithicum?
Gebaseerd op voedsel- en grondstoffenverwerving.
Wat zijn de technieken voor voedselverwerving tijdens het laatpaleolithicum?
Jacht en visvangst met grootschalige en efficiënte technieken zoals speerdrijvers.
Wat is de functie van een speerdrijver?
Het verlengt de reikwijdte van de arm ideaal voor groepsjacht op kuddes in de ijstijd.
Wanneer werd de pijl en boog mogelijk in gebruik genomen?
Tegen het einde van het laatpaleolithicum.
Wat zijn de bronnen van voedsel tijdens het laatpaleolithicum?
Grootwild (herbivoren) kleinwild en gevogelte (patrijzen ganzen eenden).
Welke vissoorten werden gevangen tijdens het laatpaleolithicum?
Vooral zalm bewezen door teruggevonden harpoenen.
Welke grondstoffen werden gebruikt door de mensen tijdens het laatpaleolithicum?
Huiden beenderen gewei vet tanden hoeven pezen en darmen.
Wat zijn enkele voorbeelden van het gebruik van grondstoffen in het laatpaleolithicum?
Kleding tentzeilen naalden harpoenen lijm draden.
Wat zijn de redenen voor mobiliteit tijdens het laatpaleolithicum?
Uitputting van lokale grondstoffen het opzetten van nieuwe kampplaatsen en expedities om bestaande kampen te bevoorraden.
Wat zijn de types kampen die bestonden tijdens het laatpaleolithicum?
Basiskampen (residentieel) en gespecialiseerde kampen (bijvoorbeeld jachtkampen observatieposten).
Wat zijn sociale netwerken tijdens het laatpaleolithicum?
Grote allianties over uitgestrekte gebieden mogelijk verklaring voor uniforme materiële cultuur.
Wat zijn de kenmerken van jagers-verzamelaarsgemeenschappen?
Kleinschalige leefgemeenschappen economische onafhankelijkheid binnen groepen egalitaire samenleving.
Wat zijn vroege specialisaties in de laatpaleolithische samenleving?
Lithische debitage zoals laurierbladen in de Solutreaan patronen in nederzettingen met meester-steenkappers en leerlingen.
Wat zijn kenmerken van de archeologische culturen tijdens het laatpaleolithicum?
Toename van regionale variatie en snellere veranderingen in materiële cultuur.
Wat zijn de locaties van nederzettingen tijdens het laatpaleolithicum?
Grotten of overhangende rotsen en kampplaatsen in de open lucht strategisch gelegen nabij rivieren.
Wat zijn de voordelen van openluchtkampplaatsen in archeologisch onderzoek?
Bij goede bewaring een ruimtelijk beeld van activiteiten en de mogelijkheid om activiteiten te reconstrueren.
Wat is de rol van haarden in nederzettingen?
Functionele warmtebron sociale aantrekkingspool voor contacten en mogelijk rol in rituelen.
Wat zijn de algemene kenmerken van laatpaleolithische begravingen?
Meestal intentioneel begraven vaak bestrooid met rode oker en voorzien van bijgiften.
Wat zijn voorbeelden van bijgiften bij begravingen?
Werktuigen en wapens zoals vuursteen doorboorde zeeschelpen en dierentanden.
Waar werd de Cro-Magnon-mens gevonden?
Opgegraven in 1868 Les-Eyzies-de-Tayac Frankrijk.
Wat zijn de kenmerken van de begraving in Sungir nabij Moskou?
Eerste graf met een dode bestrooid met rode oker en bijgiften zoals parels en ivoren armbanden.
Wat zijn de kenmerken van de lithische industrie in het laatpaleolithicum?
Technologische omschakeling naar klingproductie met kenmerken zoals langwerpige afslagen.
Wat zijn werktuigen vervaardigd uit klingen?
Spitsen mesjes eindschrabbers boren afknottingen en standaard stekers.
Wat zijn voorbeelden van typische gebruiksvoorwerpen in het laatpaleolithicum?
Benen spitsen harpoenen commandostaven en speerdrijvers.
Wat zijn enkele kenmerken van de Magdaleniaan cultuur?
Eindschrabbers op kling diverse stekertypes en herkenbare benen werktuigen.
Wat zijn de kenmerken van grottenkunst in het laatpaleolithicum?
Polychrome schilderingen en gravures in karstgebieden.
Wat zijn Venusbeeldjes en hun kenmerken?
Vrijstaande naakte vrouwenfiguren vaak met overdreven seksuele kenmerken.
Wat is de associatie tussen kunst en anatomisch moderne mens?
Kunstvormen zijn enkel verbonden met deze mensensoort en dienen als communicatie en symboliek.
Wat zijn de variaties in de lithische industrie van de verschillende laatpaleolithische culturen?
Variaties in werktuigtypes zoals spitsen mesjes en speciale technieken afhankelijk van de cultuur.
Wat zijn vruchtbaarheidsidolen?
Vruchtbaarheidsidolen zijn kunstvoorwerpen die verband houden met vruchtbaarheid en vaak afgebeeld worden in de context van prehistorische kunst.
Waar zijn vruchtbaarheidsidolen verspreid?
Vruchtbaarheidsidolen zijn overal in Europa verspreid.
Noem bekende vindplaatsen van vruchtbaarheidsidolen.
Bekende vindplaatsen zijn onder andere de Dame van Brassempouy Lespugue in Frankrijk Willendorf in Oostenrijk Dolní Věstonice in Tsjechië en Kostenki in Rusland.
Wat is het bijzondere exemplaar van Venus van Laussel?
De Venus van Laussel is een relif uit Dordogne Frankrijk dat verschillende interpretaties heeft zoals een drinkbeker jachthoorn kalender en muziekinstrument.
Wat zijn de kenmerken van de Magdaleniaan cultuur?
Kenmerken van de Magdaleniaan cultuur zijn talrijke voorbeelden van mobiele kunst decoratie op gebruiksvoorwerpen aanvankelijk abstracte motieven en later realistische diervoorstellingen.
Wat is het belang van naturalistische diervoorstellingen in de Magdaleniaan cultuur?
Naturalistische diervoorstellingen zijn belangrijk omdat ze persoonlijke of groepsidentiteit uitdrukken.
Noem enkele voorbeelden van expressieve kunst uit de Magdaleniaan cultuur.
Voorbeelden zijn het hinnikend paard uit Le Mas-d’Azil Frankrijk en de bekampende steenbokken speerdrijver uit Enlne Frankrijk.
Wat zijn de kenmerken van grotschilderingen in de prehistorische kunst?
De grotschilderingen worden traditioneel toegeschreven aan het Magdaleniaan met belangrijke grotten zoals Chauvet en Cosquer en kenmerken omvatten uitgewerkte voorstellingen van niet-bejaagde dieren.
Welk mysterieus karakter hebben grotschilderingen?
Grotschilderingen bevinden zich vaak in moeilijk toegankelijke diepe grotten zonder sporen van bewoning wat hun mysterieus karakter versterkt.
Wat zijn de discussiepunt over de functie en betekenis van grotschilderingen?
Discussiepunten omvatten religieus of ritueel gebruik magie sjamanisme praktische betekenis zoals jachtbevordering en artistieke waarde.
Wie was André Leroi-Gourhan en wat was zijn bijdrage aan de studie van grotschilderingen?
André Leroi-Gourhan was een Franse onderzoeker in de jaren 60-70 die een structuralistische benadering hanteerde en figuren organiseerde volgens mannelijke of vrouwelijke symboliek.
Wat zijn enkele technieken gebruikt in grotschilderingen?
Technieken omvatten graveringen polychrome tekeningen compositie-experimenten met kleur en perspectief en het gebruik van natuurlijke vormen.
Wat zijn de stijlkenmerken van de grotschilderingen in Lascaux?
De stijlkenmerken van Lascaux omvatten monumentale dieren in beweging overdreven romp en smalle kop en gebruik van contrastkleuren zoals rood en zwart.
Wat zijn de dominante thema’s in grotschilderingen?
Dominante thema’s zijn diervoorstellingen van groepen afwisseling van katachtigen mammoeten paarden en weinig representaties van jagers.
Wat zijn de mogelijke muziekinstrumenten uit de prehistorische tijd?
Mogelijke muziekinstrumenten zijn fluitjes raspen en rammelaars.
Waarom zijn er geen grotschilderingen in België gevonden?
De reden is waarschijnlijk de vochtige grotten die de conservatie bemoeilijken.
Wat zijn kenmerken van de Federmessergroepen?
Kenmerken omvatten een vereenvoudigde debitage beperkt aantal types werktuigen en nauwe verbondenheid met de Aziliaan.
Wat zijn de veranderingen in de sociale organisatie van de Federmessergroepen?
De Federmessergroepen hadden een soepeler systeem flexibel aangepast aan meer verspreide biomassa in vergelijking met het rigide systeem van de Magdaleniaan.
Wat zijn de archeologische kenmerken van de Allerd-periode?
De Allerd-periode wordt gekenmerkt door een vegetatie die dicht genoeg is om winderosie en duinvorming te stoppen met een relatief koud maar vochtig klimaat.
Wat zijn de gevolgen van de overgang naar de jonge dryas-periode voor de Federmessergroepen?
De gevolgen omvatten migratie zuidwaarts van de Federmessergroepen en een tijdelijke leegte zonder bewoning in bepaalde gebieden.
Wat zijn de belangrijkste activiteiten van de Ahrensburgiaan cultuur?
De belangrijkste activiteit was rendierjacht met een kenmerkend werktuig de gesteelde ahrensburgspitsen.
