Hoofdstuk 3: religie Flashcards
1
Q
Wat is de definitie van religie volgens Cicero?
A
- Cicero heeft het woord ‘religie’ afgeleid uit het Latijn, relegere = opnieuw lezen. Het wezen van godsdienst bestaat uit het zorgvuldig overwegen van de realiteit.
- Dit verwijst naar de reflexieve dimensie van religie, overwegen. Religie heeft te maken met nadenken over het leven, zoeken naar zin en diepte, bewustmaken van dingen die men anders over het hoofd ziet.
2
Q
Wat is de definitie van religie volgens Lactantius?
A
- Lactantius zag in het woord religie het werkwoord religare = vastknopen. De essentievan religie zou daarom bestaan uit het verbinden van de wereld en in het bijzonder de mens met de bovenwereldse wezens.
- Wijst op het meest fundamentele element van elke beschrijving van religie, met name de relatie tussen de mensen het heilige, het spirituele, het goddelijke.
3
Q
Wat is de definitie van religie volgens Augustinus?
A
- Van het Latijnse werkwoord reeligere = opnieuw uitkiezen. Religie betekent voor hem dat de mens God opnieuw uitkiest in de bekeringservaring.
- Opnieuw kiezen voor God in een bekering, nadat de mens zich van God had afgewend in de zonde.
4
Q
Wat is de betekenis van “religie” (Latijns religio) in de oudheid en de middeleeuwen?
A
- Van de oudheid tot in de middeleeuwen betekende het Latijnse woord religio een individueel geloofshouding, specifiek de verering van God.
- Pas later begon men het woord religie te gebruiken voor gehele leerstellige geloofssystemen.
- Jodendom, Christendom en islam zijn openbaringsreligies of openbaringsgodsdiensten.
5
Q
5a. Wat bedoelt de Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer met “religieloos christendom”?
A
- Protestantse theoloog en tegenstander van Hitler heeft kort voor zijn executie door het naziregime nagedacht over religieloos christendom, omdat naar zijn aanvoelen religie ongeloofwaardig en irrlevant was geworden en omdat de oorspronkelijke betekenis van het broege christendom niet in het systeem van een religie vervast was.
6
Q
Wat is het verschil tussen functionele en substantiële definities van religie?
A
- Functionele beschrijvingen van religie zeggen wat een religie doet in verband met de ultieme zin of betekenis van de realiteit.
- Bv. Clifford Geertz: “Religion is a system of sumbols which acts to establish powerful, pervasive and long-lasting moods and motivations in men by formulating conceptions of a general order of existence and clothing these conceptions with such an aura of factuality that the moods and motivations seem uniquely realistic.
- Thomas Luckmann is ervan overtuigd dat elke ‘world-view’, elke levensbeschouing als een ‘historical social reality’ een elemementaire vorm is van religie.
- Binnenwereldse transcendentie van de mens, het feit dat hij zijn biologische, fysieke natuur overstijgt als een vorm van religie.
- Die universele, onzichtbare religie is een onbewuste realiteit.
- Substantiële definities beschrijven wat een religie is. De nadruk ligt daarbij op het specifieke sui generis aspect dat voor elke religie noodzakelijk of constitutief is = gerichtheid op een transcendente bovenmenselijke realiteit.
- Valeer Neckebrouck: “Religie verwijst naar een andere zijde, andere dimensie, ander aspect of ander niveau van de werkelijkheid, verschillend van de realiteit van de gewone ervaring van het dagelijkse bestaan, op een of andere wijze gezien en beleefd als waarlijk bestaande en meestal als beslissend of superieur ten opzichte van de dagelijkse werkelijkheid.
7
Q
Waarom heeft Peter Berger de definitie van religie door Thomas Luckmann als “assassination through definition” beschreven?
A
- “Ze een quasi wetenschappelijke legitimatie bieden voor een geseculariseerde levensbeschouwing”. In de functionele definities moffelen de taalkzues weg wat religie werkelijk is. Volgens substantiële definities heeft religie altijd te maken met een andere dimensie, iets dat het menselijke of het wereldlijke overstijgt = het heilige, het mysterie, het transcendente en God.
8
Q
Wat is volgens de gangbare academische opvatting het verschil tussen theologie en religiewetenschap?
A
- Theologie: als de studie van religie beoefend wordt door aanhangers van die religie zelf. Gekenmerkt door een binnenperspectief, door het feit dat de persoonlijke betrokkenheid en het geloof van een theoloog ook bij het beoefenen van de theologische wetenschap niet zomaar tussen haakjes wordt geplaats. Het is de kritische zelfreflectie va het geloof, het rationele doorgronden van de geloofservaring.
- Religiewetenschap: bestuderen van een religie door mensen die er zelf niet in geloven, of die voor de tijd van het wetenschappelijk werk doen alsof ze niet geloven en dus vanuit een buitenperspectief.
9
Q
8a. Wat is volgens de gangbare academische opvatting het verschil tussen theologie en religiewetenschap? Op welke gronden zou men deze opvatting in vraag kunnen stellen?
A
- In welke zin theologie als ‘geloofswetenschap’ een wetenschappelijke discipline kan zijn die aan de universiteit een plaats heeft. Maar berust op een misverstand om theologie te verwerpen als wetenschappelijke discipline.
- De geloofsovertuiging is geen argument, men argumenteert veleer met rationeel toestbare argumenten die ook een niet)geovige of andersgelovige collega kritisch kan bevragen. In bepaalde opzichtingen zijn theologen vanuit hun binnenperspectief en hun affiniteit met het onderwerp beter geschikt voor de studie van hun religie.
- Maar ze hebben ook blinde vlekken die enkel een persoon met een buitenperspectief kan duidelijk maken.
10
Q
Welke rol heeft men vanuit de Verlichting na de godsdienstoorlogen aan de theologie toebedeeld?
A
- Theologie: Sterk beïnvloed door het Verlichtingsdenken = na godsdienstoorlogen en geweldpotentieel religie moest theologie een kritisch rationele studie van binnenuit om het fanatisme en het fundamentalisme onder kritiek te plaatsen.
11
Q
Onder welke voorwaarde kan theologie een wetenschappelijke discipline zijn?
A
- Geloofsovertuiging niet als argument, maar wel kritisch zijn over de positie = kritisch academische houding om bewust te worden van de geloofsovertuiging.
12
Q
Waarom is de theorie dat religiewetenschap het fenomeen religie vanuit een buitenperspectief bestudeert een illusie?
A
- Theorie van een buitenperspectief is strikt genomen een illusie, geen enkele wetenschapper neofent de de wetenschap op een neutrale manier of zonder religieuze of niet-religieuze overtuigen. Ook de houding van een atheïst of een agnost is een geloofshouding. Iedereen brengt vooroordelen of voorverstaan mee in een academische studie. Een kritisch academische houding kan die weliswaar niet ongedaan maken maar wel bewust maken. Door velen wordt het voorverstaan vandaag zelfs begrepen als mogelijkheidsvoorwaarde van elk verstaan en elke wetenschappelijke studie.
13
Q
Wat zijn volgens Sandra Schneiders (in de analyse van Kees Waaijman) de drie fundamentele kernmerken van een definitie van spiritualiteit?
A
- Spiritualiteit draait om levensintegratie door zelftranscendentie, die gericht is op de uieinelijke waarde van het leven.
- Kenmerken spiritualiteit:
- Spiritualiteit is een ‘project’, waarin iemand zijn leven tracht te iintegreren
- De weg waarlangs dit gebeurt, is de zelftranscendentie, gericht op de uiteindelijke waarde zoals men die opvat
- Het project wordt innerlijk bepaald door de ervaring daarin bewust betrokken te zijn. Het allesbepalende kenmerk is de ervaring.
- Focus op het individu en niet de gemeenschap, gericht op de menselijke ervaring en iederen is er actief bij betrokken, bevordert de integratie in een diverse en chaotische wereld.
14
Q
Waarom spreekt “spiritualiteit” volgens R. Bieringer mensen vandaag meer aan dan “religie”? (4 elementen)
A
- Spiritualiteit is een zeer open begrip dat iedereen de kans geeft de betekenis volgens de eigen voorkeur of keuze in te vullen = de uiteindelijke waarde zoals men die opvat.
- Focus eerder op het individu en niet opde gemeenschap
- Gericht op de menselijke ervaring en iedereen is er actief bij betrokken.
- Spirituelaiteit bevordert de integratie in een diverse en chaotische wereld.
15
Q
. Wat heeft volgens R. Bieringer in een geseculariseerde context het contractuele denken te maken met het ritualistische?
A
- Vergote beweert: religies zijn ritualistisch, in wezen betekent religie zelfs de riten voltrekken.
- Offer: symboligsche handelingen waarbij de mens aan de goden iets waardevols aanbiedt om zo herkenning te geven aan de goden en gunsten van hen af te smeken.
- Maar God laat zich niet zomaar omkopen. Het voltrekken van riten zonder aandacht voor rechtvaardigheid onder de mensen wordt beschouwd als huichelarij.
- Het afsluiten van een contract tussen een werknemer en een werkgever kan vergeleken worden met een rituele handeling. In het contractuele denken wordt beweerd dat het naleven van een contract als dusdanig (gelijk van welke aard het contract is, of het rechtvaardig of onrechtvaardig is), als rechtvaardig moet worden beschouwd.
