Epiloog Flashcards
Waarom verzette zich de moeder van Maria von Wedemeyer tegen de ontluikende liefdesrelatie van haar dochter met Dietrich Bonhoeffer wat resulteerde in een eenjarige wachttijd en een contactverbod?`
- Marie was slechts 18 jaar op dat moment. Moeder vindt dat ze te jong is en dat Dietrich te veel blootstaat aan gevaren vanwege diens verzetsactiviteiten waarvan zij een vermoeden heeft en ze vindt het leeftijdsverschil te groot. Dus gaan ze akkoord met een éénjarige wachttijd.
Tussen 1945 en 1992 was Bonhoeffers gedicht “Von guten Mächten” bekend als een nieuwjaarsgedicht voor zijn familie (vooral zijn moeder op haar verjaardag). Wat is er door de publicatie van de Bruidsbrieven 1992 veranderd?
- Door Goede Machten werd begrepen als een nieuwjaarsgedicht van Bonhoeffer voor zijn familie, maar bij publicatie bleek het een kerstbrief te zijn aan verloofde Maria.
- De getypte kopie die de moeder aan Bethge gaf, had blijkbaar. Haar oorsprong in een afschrift van de brief van 19 december gemaakt door Maria voor de familie.
- Voor 1992: vooral als nieuwjaarswens voor de familie, en als verjaardagswens voor zijn oeder: versterkt door het feit dat vanaf de jaren 70 de tekst met de muziek van Siegrief vooral in Duitstalige landen een vast onderdeel van ouderjaarsavond was.
- Maar de context van de vergelijking: meer als liefdesbreif dan als kerstbrief en dus meer aandacht van het gedicht als gebed om bevrijding uit de gevangenis. Centrale thema van het gedicht: nabijheid van dietrich en Marie, familie en vrienden in de ruimtelijke scheiding, overwinnen van de isolatie en eenzaamhaid van de gevangenis in de kerstperiode door de goedemachten.
Wat is de historische context waarin Bonhoeffer het gedicht “Von guten Mächten” geschreven heeft?
- Gedicht is geschreven in de 20Ste eeuw en wordt het geestelijk gedicht van de 20e eeuw genoemd. Bonhoeffer is geboren in 1906 en werd pretestantse dominee maar belandt in een Gestapo-gevangeniscel waar hij brieven schrijft aan zijn familie en vrienden.
Wat is volgens de interpretatie van R. Bieringer de centrale regel van het gedicht “Von guten Mächten”? Wat wordt met deze smeekbede bedoeld?
- Centrale regel van het gedicht is een wanhopige pleidooi: “breng, als het zijn kan, ons weer bij elkander”. Hij reflecteert op zijn situatie en bereidt zich op het ergste, hij wil getuigen van de intense liefdesband die hem ondanks alle uiterlijke tegenslagen met zijn naastbetaanden verenigt en dit geeft hem troost en hoop in een bijna hopeloze situatie.
Wie zijn de “goede machten” door wie Bonhoeffer zich “omgeven” voelt?
- De goede machten zijn de goede engelen, levende en overleden mensen maar ook ideeën en gedachten: “het is een onzichtbaar rijk waarin je leeft en je twijfelt niet aan het bestaan ervan”.
- Hij wil vooral getuigen van zijn situatie in de vorm van een gebed en de diepe leifdesband die hem ondanks alle uiterlijke tegenslagen met zijn naastbestaanden verenigt, en dit geeft hem troost en hoop in een bijna hopeloze situatie.
Waarom is de vertaling “wat ons lot ook zij” in strofe 7, regel 2 van het gedicht “Von guten Mächten” spijtig?
- De vertalingen slagen er niet in de kerngedachte van Bonhoeffer, met name de verbondenheid en nabijheid met zijn naastbestaanden buiten de gevangenis in haar theologische en spirituele diepte weer te geven.
Volgens Bonhoeffer is hij wel alleen in zijn gevangeniscel, maar hij is niet eenzaam. Wat wordt hiermee bedoeld?
- Hij zit alleen voor de tweede keer op rij Kerstmis en Nieuwjaar te vieren, gescheiden van zijn geliefden, schijnbaar verlaten in een gevangeniscel, maar hij zegt dat hij deze dagen met zijn geliefden zal “leven” en samen met hen het nieuwe jaar zal beginnen.
- Dat is verzetstaal. Bonhoeffer verzet zich tegen de situatie waarin hij terechtgekomen is. Hij is alleen in zijn gevangeniscel, maar hij is niet eenzaam.
Wat wordt bedoeld met intertekstualiteit in de analyse van het gedicht “Von guten Mächten” door R. Bieringer?
- Deel van een conversatie die al 18 maanden bezig was, vooral de brieven rond Kerstmis 1943 vertonen opvallende parallelle gedachten en formuleringen.
- Intertekstuele analyse: teksten moeten gelezen worden in het licht van hun preteksten, hier vooral de voorafgaande correspondentie. Pretekst: “wees met vele gedachten en liefde omgegeven door jouw Maria”.
- Goede machten: hij probeert troost te bieden door voorzichtig te suggereren dat ze, ook al zullen ze niet samen zijn, met elkaar verbonden zijn en blijven door de goed machten, de stemmen en geluiden vanuit de onzichtbare wereld van de communio sanctorum, Gemeenschap der Heiligen.
Hoe interpreteert R. Bieringer het begin van strofe 3: “En als U ons de bittere kelt wilt geven” van het gedicht “Von guten Mächten”?
- Realisme, voorbereid op het ergste, geen hopeloosheid, vraag hoe in een moeilijke situatie betekenis geven aan de ervaring. De overtuiging dat de liefde sterker is en overwint ondanks het lijden. Geloof, droom van bevrijding. God en zijn goedheid hen weer bij elkaar brengen. Aangenomen stilte.
Volgens de interpretatie van R. Bieringer is er in strofe 4 van het gedicht “Von guten Mächten” en voorzichtige zinspeling op één van de stadia van rouwverwerking van Kübler-Ross. Welk stadium?
- In strofe vier droomt Bonhoeffer van de mogelijkheid om uit de keldergevangenis van de Gestapo bevrijd te worden om de flans der zon te zien en weer vreeugde teervaren.
- Gelofte, droom van bevrijding (“glans der zon”).
- Stadium 3/5 rouwverwerking: marchanderen = indien ik bevrijd wordt, dan…
- In de belofte: U bent ons leven dat uit U begon = geheel van U zal dan. Ons leven zijn = derde van de 5 stadia van rouwverwerking van Elisabeth Kubler Ross, die van het marchanderen.
Welke betekenis heeft het licht (kaarslicht) voor Bonhoeffer in zijn gedicht “Von guten Mächten”?
- De herinnering aan het kaarslicht op de kerstboom wordt Bonhoeffers beeld van Gods licht dat in de nacht schijnt en de duisternis overwint.
- Joh, 1,5: het licht schijnt in de duisternis, en de duisternis kon het niet aan. Het zingen van de kerstliederen met zijn familie en vooral met de kinderen in het verleden wordt voor Bonhoeffer in zijn herinnering een beeld van de hemelse lofliederen die tot God zijn gericht.
Welke Bijbelse gedachten staan volgens de interpretatie van R. Bieringer achter de hoop en het vertrouwen die Bonhoeffer uitdrukt in strofe 7 van het gedicht “Von guten Mächten”?
- Door goede machten = eindpunt van de spiritiuele reis van de verhalende ik in de loop van het gedicht. Wat de toekomst ook mag gebeuren, niets kan Bonhoeffer scheiden van zijn verloofde, van zijn geliefden en van God.
- Verbondenheid, geborgenheid = niet mogelijk zonder de weg die afgelegd is in de tekst.
- Pretekst Rom: “ik ben ervan overtuigd, dat noch de dood, God verlaat ons, werpt ons terug op onze eigen kracht. We ontmoeten God in de stilte, in de Goede Machten. We mogen God niet gebruiken voor onze eigen doeleinden, noch als lapmiddel: we mogen hem niet voor onze kar spannen, noch gebruiken om te verklaren wat de wetenschap (nog niet) kan verklaren.
Wat bedoelt Bonhoeffer als hij zegt dat wij moeten leven in de wereld etsi deus non daretur. Hoe zien we dit in het gedicht “Von guten Mächten”?
- Bonhoeffer is ervan overtuigd dat we ons leven moeten leiden alsof God niet bestaat = etsi deus non daretur.
- God trekt zich volgens Bonhoeffer terug uit de wereld en laat ruimte voor mensen om volwassen te worden, om hun leven in eigen handen te nemen. Maar juist als we volwassen worden komen we God tegen en leven we in mysterieuze aanwezigheid van God terwijl we zijn afwezigheid ervaren. “God laat ons begrijpen dat we moeten leven als mensen die ons leven zonder God aankunnen. De God die bij ons is, is de God die ons verlaat”.
- IN het gedicht begint het met een gesprek met God waarin Bonhoeffer zijn geliefden aanspreekt en eindigt met een strofe die gebruik -maakt van het inclusieve “wij”, waar alle lezers en toebehoorders zich welkom voelen om opgenomen te worden. Het karakter van een gebed is echter minimaal en weinig verwijzingen naar God. Geen excpliciete Schriftcitaten en geen Amen aan het einde.
- De ontmoeting met God gebeurt in stilte, in het licht van de kaarsen en de ogede machten, in onopvallende en kwetsbare tekens die om interpretatie en aanvaarding vragen. Door goede machten is een les voor de manier waarop iemand Gos aanwezigheid kan onderscheiden, niet in het minst in bedrijgende en angstaanjagende situaties, zonder van God een lapmiddel te maken en voor eigen doeleinden in te zetten.
Hoe weerspiegelt het gedicht “Von guten Mächten” de theologie van God van Bonhoeffer?
- God verlaat ons, werpt ons terug op onze eigen kracht.
- We ontmoeten God in de stilte, in de Goede Machten
- We mogen God niet gebruiken voor onze eigen doeleinden, noch als lapmiddel: we mogen hem niet voor onze kar spannen, noch gebruiken om te verklaren wat de wetenschap (nog niet) kan verklaren.
Geef kritiek op de interpretatie van de houding van Bonhoeffer ten opzichte van zijn executie door de Nazi’s als “onderdanigheid aan de wil van God”.
- Geen dogmatische uitspraak maar een onderdeel van zijn verzet tegen de naziterreur. Het is een krachtige getuigenis dat God de baas is, niet de nazi’s, zelfs als ze Bonhoeffer en anderen vermoordden. “Ze moeten in alles God dienen”. Deze houding van vezet is geen relativering of bagatellisering van de moord op Bonhoeffer.
- Dit zou weerzin moeten opwekken omdat de interpretatie van Bonhoeffers houding zonder meer als dekmantel zou kunnen worden gebruikt om de menselijke verantwoordelijkheid voor deze misdaad, inclusief van de SS-arts, door te schuiven naar God = en de devote houding van het slachtoffer.
