Hjúkrun bráð- og alvarlegra veikra sjúklinga: klínísk praktísk atriði - 22.ágúst

Question 1

Hvað er bráðaofnæmiskast (Anaphylaxis) ?

Eitthvað af 3 skilmerkjum þurfa að vera fullnægt svo talið vera, hver eru þau ?

Answer 1

1. Skyndilegt upphaf veikdina (mín til klst), með einkennum frá húð og/eða slímhúðum t.d útbreidd þina (urticaria), kláði, roði og/eða bólga á vörum, tungu eða koki og a.m.k eitt eftirtalinna:
   - skyndileg öndunarfæraeinkenni t.d andþyngsli, hvæsi, hósti, barkaþröng, súrefnisskortur
   - skyndilegt bþ-fall eða merki um skert blóðflæði t.d yfirlið, missir þvags/hægða
2. tvö eða fleiri eftirtalinna einkenna koma skyndilega fram eftir snertingu við líklegan ofnæmisvaka eða ofnæmsivald (trigger) mín-klst:
   - skyndileg einkenni frá húð eða slímhúðum t.d útbreidd þina, kláði, roði, bólgnar varir, tunga eða kok
   - Skyndilieg öndunarfæraeinkenni
   - skyndilegt bþ-fall eða skert blóðflæði
   - skyndileg meltingareinkenni t.d krampakenndir kviðverkir, uppköst
3. Lækkaður bþ eftir snertingu við þekktan ofnæmisvaka
   - börn: lágur slagbilsþrýsingur (aldursstaðlaður bþ eða meira en 30% fall í slagbil bþ)
   - Fullorðnir: slagbilsþrýstingur lægri en 90 mmHg eða meira en 30% lækkun frá venjulegum þrýstingi viðkomandi

Question 2

Hvað er fjöllíffærabilun (multople organ dysfunction syndrome - MODS) ?

Answer 2

MODS er lífeðlisfræðileg bilun í 2 eða fleirum líffærakerfium

• Há dánartíðni !
  > 54% ef 2 kerfi bila
  > 100% ef 5 kerfi bila

Question 3

Hverjir eru í áhættu að fá fjöllíffærabilun ?

Answer 3

• Áverkasjúklingar í séstakri hættu !!
• Sýktir sjúkl
• Brunasjúkl
• Sjúklingar í kjölfar á losti
• Sjúkliingar með briskirtilsbólgu

Question 4

Hver er meðferð við anaphylaxis?

Answer 4

1. Hafðu skriflegar vinnureglur um greiningu og meðferð bráðaofnæmis og æfðu reglulega
2. Fjarlægðu ofnæmisvald ef hægt
3. Kannaðu öndunarveg, öndun, blóðflæði, meðvitund og líkamsþyngd
4. Kallaðu á aðstoð
5. Gefa adrenalín í vöðva utarlega á framanvert læri
6. leggðu sjúkl á bakið
7. Ef þörf, gefa súrefni til að halda uppi mettun
8. Uppsetning æðaleggar, helst grófur
9. Ef þörf - hefja endurlífgun
10. Fyglstu náið og reglulega með bþ, hjartsláttarhraða, öndun og mettun

Question 5

Hver eru einkenni og teikn lungnabólgu (pneumonia) ?

Answer 5

• Mjög aldurstengt og háð alvarleika sjúkdóms / slappleika (geta sýnnt mis alvarlega veikir)
• Mikil andnauð / mæði
• Hröð öndun
• Verkur í brjóstkassa (takverkur)
• Uppgangur
• HIta / kulda hrollur
• Erfiðleikar með öndun
• Aukinn tactile fremitus
• Minnkað þan á brjóstkassa
• Dullness við bank
• Surgur fyrir brjósti
• Bronchial breath sounds over the lobe
• Minnkuð lungnahljóð

Question 6

Hver eru 3 lykilatriði í bráðahjúkrun ?

Answer 6

Mat (assessment)
Eftirlit (surveillience)
Fyrirbygging (Prevention)