Hjúkrun bráð- og alvarlegra veikra sjúklinga: úrlestur hjartarafrits - 15.ágúst Flashcards
Útskýrðu hvað hjartalínurit (Electrocardiogram (EKG/ECG)) er
- Hjartalínurit sýnir rafvirkni hjartans yfir ákveðið tímabil
- Sýnir 12 mismunandi ,,sjónarhorn’’ á hjartanu
- Þau eru notuð til að greina m.a hjartsláttaróreglur og blóðþurrðarbreytingar í hjartavöðvanum (hjartaáföll)
Hvernig er tekið 12 leiðslu EKG?
Notaðar eru 10 tengingar / leiðslur
- 4 útlimaleiðslu
- 6 brjóstleiðslur
Hvernig er EKG hringrásin ?
- Talað er um ,,bylgjur / wave’’ eða takka
- EKG hringrásin felur í sér P-QRS-T bylgjur
- Þessar bylgjur sýna afskautun (vöðvasamdráttur) og skautun (vöðvi gerir sig tilbúinn fyrir næsta samdrátt) hjartavöðvans
Hvað sýnir P takkinn / bylgjan ?
Hann sýnir afskautun í gáttunum.
Hvað sýnir P-R bilið ?
P-R bilið er virknin í AV hnútunum þ.e.a.s boðin berast um AV hnútinn
Hvað sýnir QRS komplexinn?
Sýnir afskautun í sleglunum
Hvað sýnir ST bilið?
S takkinn fer niður, kemur svo upp og bein lína þangað til T takkinn byrjar = ST bilið
Breytingar á ST línunni hvort hún fer upp eða niður getur sagt til um blóðflæði um kransæðar
Í S-T bilinu á sér stað fullkomin afskautun og samdráttur á sér stað í hjartanu
Hvað sýnir QT bilið?
QT bilið er frá upphafi afskautunar til loka endurskautunar = refractory time (hjartað getur ekki brugðist við annarri örvun þrátt fyrir styrk örvunar)
HVað sýnir T takkinn/bylgjan ?
Sýnir endurskautun í sleglum
Hraði á EKG
- Hvað er 1 lítill reitur markar sek ?
- Hvað eru 5 litlir reitir / 1 stór reitur margar sek?
- Hvað eru 5 stórir reitir margar sek?
- 1 lítill reitur = 0,04 sek
- 5 litlir reitir / 1 stór reitur = 0,02 sek
- 5 stórir reitir = 1 sek
þessar tímasetningar skipta máli - segja okkur hvað er að gerast í hjartavöðvanum
1 mm = 1 kassi
Hverjar eru 3 aðferðir til þess að reikna hraða á EKG?
Aðferð 1: Telja fjölda RR bila (segir okkur hraðann) á 6sek og margfalda við 10
- RR bil = bil milli QRS
- 6sek = 30 stórir kassar
- Hentar vel fyrir hæga og óreglulega takta
Aðferð 2: 300 deilt með fjölda stórra kassa í einu RR bili
- t.d 300/3 = 100 s/m
- Hentar vel fyrir reglulegan takt
Aðferð 3: 1500 deilt með fjölda litla kassa í einu RR bili
- t.d 1500/15
- Hentar vel fyrir hraða og óreglulega takta
Hvert er viðmið PR bils?
0,12 - 0,20 sek
Hvert er viðmið QRS breiddar?
< 0,12 sek
Hvert er viðmið QT bils?
~ 0,40sek
QT bil stjórnast af hjarsláttarhraða sjúklings
- Hraður púls = styttra QT
- Hægur púls = lengra QT
Hvað er QTc bil?
Það er það QT bil sem er búið að reikna út frá hraðanum
- QTc hjá kvk < 0,46 sek og kk <0,45 sek
Hvað má ST bilið hækka/lækka um mikið?
ST bil á að vera ‘‘flatt’’ þ.e.a.s á að vera í sömu línu og biliið milli PR
- Hækkun/lækkun um 1mm er innan marka
Hvernig er átta þrepa ALS nálgun í úrlestri á hjartafriti (EKG) ?
- Er rafvirkni til staðar? (er púls ?)
- Hver er hraðinn á QRS ?
- Er QRS reglulegur eða óreglulegur ?
- Er QRS grannur eða breiður (undir / yfir 0,12 - grannur/gleiður)
- Er rafvirkni í gáttum ? (eru p takkar?)
- Hvernig er rafvirkni í gáttum tengd rafvirkni í slegum ? (hvaða taktur?)
- Eru ST breytingar á riti?
- Eru T bylgjur jákvæðar
- Er lenging á QT bili ?
Hvaða fyrirbæri er hægt að sjá á EKG?
- Blóðþurrðarbreytingar
- Kransæðastíflur a.k.a hjartaáföll
- Hjartsláttartruflanir
- Gömul hjartaáföll og skemmdir á hjartavöðva
- Stækkanir á hjartavöðva (Hypertrophy) –> ef R-takkar eru orðinir risastórir
- Gollurshúsbólga (Pericarditis)
- Truflanir á elektrólítum
- Vökva í gollurshúsi
- ofl
Hvernig er EKG hringrásin ?
Hvað gerist ef truflun verður á hringrásinni?
EKG hringrásin:
1. SA hnútur (stjórnstöðin, hann segir ‘‘ooog slá…oog slá’’. Hann sendir boð sem fara í gáttirnar –> 2. Gáttir –> AV hnútur sem er milli gátta og slegla. Þarna safnast boðin saman og þau fara svo í gegnum alla sleglana –> Sleglar
Ef truflun => hjartsláttatruflanir
Hvað er Sinus Rhythm (SR) ?
- '’Eðlilegur’’ hjartsláttur
- EKG sýnir P-QRS-T þar sem P er á undan öllum QRS og QRS á eftir öllum P
- Viðmiðunarmörk 60-100 sl/mín -> eðlilegt hjá fólki í góðu formi að fara í 50 sl/mín
- Ef RR bilin eru óregluleg er talað um sinus óreglu = getur veirð eðlilegt hjá ungu fólki
Hvernig eru aukaslög frá gáttum ?
- Grannur QRS, minni en 0,12 sek (x3 litlir kassar)
- P-takkar sjást ekki alltaf
- P-takkinn getur haft annað útlit
- Hafa svipað útlit og SR slög. ef þau eru tíð getur það litið út eins og Sinus óregla
Ekki hættuleg - algeng nema þau séu rosaleg oft. Smá eins og ,,fjörfiskur’’ í hjarta
Aukaslög frá sleglum (Ventricular Extra systole = Vesur)
- Gleiður QRS, meira en 0,12 sek (x3 litlir kassar)
- Engir P-takkar
- Stakar vesur
- Geta verið margar saman, talað um paraðar þegar þær eru 2 og yfir 4 saman er talað um VT-runu. 2 = bigeminy, 3 = trigeminy og 4 = quadrigeminy
- Geta haft mismunandi útlit
- Því fleiri sem koma saman og því fleiri sem þær eru = hættulegra
Ein og ein ekki hættuleg !
Hvað er Ofanslegla hjartsláttartruflanir a.k.a hjartsláttartruflanir frá gáttum ?
Allar hjartsláttartruflanir sem eiga uppruna sinn frá gáttum, fyrir ofan AV-hnútinn, þ.a.l eru QRS grannir (<0,12sek)
- Gáttatif / A.fib
- Gáttaflökt / A.flutter
- Ofansleglahraðsláttur /SVT
- Wolf Parkinsons white
Fyrir ofan AV = grannur
Fyrir neðan AV = gleiður
Hvað er GáttaTIF/ Atrial fibrillation ?
- Óregluleg óregla = gáttir slá óreglulega og boð berast óreglulega til slegla
- Engir skýrir P-takkar
- Óreglulegt RR bil
- Getur verið hröð og hæg
Fólk sem er lengi í þessu finnur fyrir mæði.
Óreglulegt flæði = geta myndast pokar þar sem myndast storka = blóðtappi
Hvað er GáttaFLÖKT / Atrial flutter?
- Regluleg óregla = Gáttirnar slá reglulega á sínum ‘‘eigin’’ hraða en boðin berast ekki alltaf niður í sleglana
- Margir P-takkar sem myndast sagtennt útlit á milli QRS komplexa –> í raun engir P-takkar, bara flutter bylgjur
- Getur verið hröð eða hæg
- Mjög reglulegt en mismunandi hlutföll –> 3:1 eða 4:1 þ.e.a.s þriðja/fjórða hvert slag leiðir niður í slegla
Hvað er Ofansleglahraðtaktur / SVT ?
- Regluleg óregla = reglulegt RR-bil, grannir QRS
- Erfitt að greina P-takka á milli QRS komplexa útaf hraðanum
- Mjög hraður hjartsláttur, hálfgerður ,,fjörfiskur’’ í hjartanu
Hvað er Wolf Parkinson White / WPW ?
- Aukaleiðslubraut er á milli gátta og slegla sem að sendir líka boð til slegla eins og AV = delta bylgjur. Þær fara allt aðra leið
- Stutt PR bil og delta bylgja fyrir framan QRS.
Óalgengt - erfðagalli
Hvað eru hjartsláttaróregla frá sleglum - Ventricular arrythmias ?
Einkennast af gleiðum QRS (upptök fyrir neðan AV hnút)
- Sleglahraðtakur / VT
- Sleglatif /Vfib
- Torsa De Point
- Ventricular rhythm / Agonal taktur
Hvað er Sleglahraðtaktur / VT ?
- Regluleg óregla
- Gleiðkomplexa = QRS yfir 0,12 sek
- P-takkar sjást ekki
- Getur komið fram sem runur sem eru mislangar eða stöðugur taktur, geta verið monomorphic (eins og QRS) eða polymorphic (ólíkir QRS)
- Hraðinn er oftast um 100-250 sl/mín
- Lífshættulegur taktur !! -> nauðsynlegt að bregðast strax við ef kemur fram á EKG eða sírita
- Stuðanlegur taktur
Hvað er Torsa De Point?
- Regluleg óregla
- Polymorphic VT
- Mjög einkennandi útgáfa af VT sem tengist lengdu QT bili
- RR bilið er reglulegt en hæð QRS útslaganna eru mismunandi og það myndar spólulaga/DNA útlit.
- Getur verið runa eða viðvarandi taktur
- Lífshættulegt !
- Stuðanlegur taktur, hluti meðferðar er einnig magnesíum í æð
Hvað er Sleglatif / Vfib ?
- Óregluleg óregla
- Mjög kaotískur taktur
- Alltaf hjartastopp !!
- Stuðanlegur taktur
Hvað er Ventricular rhythm / Agonal taktur?
- Regluleg óregla
- Gleiðkomplexa reglulegur hjartsláttur
- P-takkar sjást ekki
- Engin rafboð berast frá gáttum og sleglarnir slá hægt
- Getur verið hægur (20-40 sl/mín) eða hraður (40-100 sl/mín)
- Lífshættulegt (oft deyjandi manneskja)
Hvað er hjartablokk / AV blokk ?
Einkennist af truflunujm á boðleiðni í gegnum AV hnútinn
1° blokk - smá hik á boðunum
2° blokk - stundum komast boðin í gegn
- Mobitz týpa 1 / Wenkebach
- Mobits týpa 2
3°blokk - boðin komast aldrei í gegn - Total AV blokk
Saga til minnis:
- AV hnúturinn er dyravörður á Auto. Rafboðin frá SA hnútnum ert þú að reyna að komast inn að dansa
- SR = þú bankar og dyravörðurinn hleypir þér beint inn að dansa
- 1°blokk = þú bankar og dyravörðurinn er lengi að opna en gerir það á endanum
- 2°blokk = þú bankar. Stundum hleypir dyravörðurinn þér inn en stundum þarftu að banka aftur til að hann hleypi þér inn.
- 3°blokk = Sama hvað þú berð á hurðina og öskrar á dyravörðinn að hleypa þér inn þá opnar hann ekki hurðina. Þú færð ekki að dansa :/
Margar ástæður geta verið fyrir því að AV hnúturinn hættir að virka en hættulegust = Eftir hjartaáfall og það er skemmd í AV hnútnum.
Útskýrðu 1°blokk
Ef PQ (PR bil stundum kallað) er lengra en 0,20sek (1stór kassi) = 1°blokk
- Lengingin er til staðar í öllum P-Q bilum
Útskýrðu 2°blokk
- Týpa 1 / Wenkebach (vinka-bakka)
TÝPA 1 / Wenkebach
- Bilið milli P-Q lengist og lengist í hverjum hjartslætti þangað til það kemur stakur P-takki með engum QRS á eftir.
- Getur gerst stöku sinnum eða endurtekið
Saga til minnis:
- Helga og Sonja eru að kveðjast, Helga vinkar Sonju og hún vinkar til baka.
- Helga labbar aðeins í burtu og vinkar Sonju aftur, hún sér hana og vinkar til baka.
- Helga heldur áfram þangað til hún sér Sonju ekki lengur vinka og vinkar því ekki til baka
(vinka-bakka)
Útskýrðu 2°blokk
- Týpa 2
- P-Q bilið er annaðhvort innan marka eða lengt
- Stöku sinnum kemur P-takki þar sem enginn QRS fylgir
- Gerist stöku sinnum eða endurtekið
- Hættulegri útgáfa, líklegri til að þróast í 3°blokk
Random P-takkar með engum QRS
Útskýrðu 3° blokk
- Engin tenging milli gátta og slegal sem þýðir að ekkert samhengi er milli P og QRS komplexa
- P-takkar eru í reglulegum takti og QRS er í reglulegum takti
- Hægur hjartsláttur
- Lífshættulegt
- Meðferð og gangráður
P-takkinn er að dansa vals (hægur dans) en QRS er að dansa salsa (hraður dans)
Hvað er Nodal taktur / Junctional rythm ?
- QRS bylgjur en engir p-takkar og QRS er grannur
- Lífshættulegt
Hvað er það sem veldur blóðþurrð (ischemia) í hjartavöðvaÐ
Blóðþurrð hefur nokkra orsakavalda en það helst kransæðaþrengingar og stíflur sem valda þessum breytingum
- Kransæðar stíflast –> vöðvi fær ekki súrefni –> vöðvi skemmist –> leiðsla rafboða um vefinn breytist –> breytingar á EKG
Blóðþurrðabreytingar hafa 5 birtingarmyndir, hverjar eru þær?
- Neikvæðir / invertaðir T-takkar
- ST-lækkanir
- ST-hækkanir
- Q-takki
- Nýtt vinstra greinrof
mikilvægt að skoða og meta allar leiðslur m.t.t ST bils og Q takka og bera rit saman við eldra EKG
Hvernig vitum við hvaða æð er stífluð?
Hjartaáföll (Myocardial Infarct / MI) eru flokkuð í 5 flokka eftir því hvaða hluti hjartavöðvans verður fyrir súrefnisskorti vegna stíflu / þrengingu
- Septal - Anterior - Posterior - Inferior - Lateral
- þessi nöfn endurspegla staðsetningar á hjartanu
Hvað þarf að gerast til að hægt sé að tala um MI ?
Talað er um samliggjandi leiðslur þ.e.a.s til að hægt sé að tala um MI þurfa breytingar að vera í öllum samliggjandi leiðslum.
Samliggjandi leiðslur eru:
- II, III og aVF
- I, aVL, V5 og V6
- V1, V2, V3 og V4
Ath breytingar bara í V1 og V2 er nóg því það eru septal leiðslurnar
Hvað eru neikvæðir / invertaðir T-takkar?
- T-takkar eiga að snúa upp
- T-taki sem snýr niður eða er flatur, getur verið merki um blóðþurrð til hjartans
- Má vera neikvæður í V1 og aVR
Hver er munurinn á ST hækkunum og ST lækkunum ?
ST-hækkanir
- ST bilið fer upp fyrir grunnlínuna meira en 1mm (einn lítill kassi)
- þarf að sjást í 2 eða fleiri samliggjandi leiðslum til að flokkast sem STEMI
- STEMI : ST-elevation myocardial infarction = hjartaáfall
- getur verið lífshættulegt
ST-lækkanir
- ST bilið fer niður fyrir grunnlínu meira en 1mm (einn lítill kassi)
- þarf að sjást í 2 eða fleiri leiðslum til að teljast marktækt
- Getur verið merki um blóðþurrð og koma oft í ‘‘öfugum’’ leiðslum við ST hækkanir (hækkanir í anterior leiðslum og þá lækkanir í inferior leiðslum)
HVað getur Q-takkinn sagt okkur?
- Q-takkinn er fyrsti hluti QRS komplexins
- hann sýnir afskautun skilrúmsins milli slegla (septum)
- þegar hann vísar niður eða er gleiður getur það verið merki um gamla kransæðastíflu
Hvað er Greinrof / bundle branch block ?
- Truflun á raboðum niður septum sem veldur því að sleglar slá ekki í fullkomnum takti
- Truflunin er annaðhvort í hægra eða vinstra leiðslukerfi go heitir greinrofið eftir því
> Vinstra greinrof V1 = W og V6 =M
> Hægra greinrof V1 = ; og V6 = W
Einkenni:
- QRS er gleiður (>0,12 sek / 3 litlir kassar)
- Útlit QRS segir til um hvort er að ræða vinstra eða hægra greinrof eða aðra slegla-takttruflun
- Breytingar á að sjá í V1 og V6 til að hægt sé að tala um greinrof
Nýtt vinstra greinrof getur verið merki um bráða kransæðastíflu
