Hjúkrun bráð- og alvarlegra veikra sjúklinga: Heildræn nálgun 2 - 21.ágúst Flashcards
Nefndu 2 dæmi um Verklag / þægindaknippi
- ABCDEFs of prevention and safety
- miðar að því að fyrirbyggja óráð og kemur inn á mikilvæga þætti í GG-meðfer ð - VVÓ (verkir, vökustig, óráð)
- Kemur inn á svipaða þætti og ABCDEF. Sett fram til að miða að bættri útkomu og auka vellíðan sjúkl sem leiðir að aukinni lifun, styttri tíma í öndunarvél, styttir GG-vist / sjúkrahúsvist ofl
Útskýrðu nánar ABCDEFs of Prevention and safety
A - Assess for and manage pain (mat og meðferð á verkjum)
B - Both spontaneous awakening trials (SAT) and spontaneous breathing trials (SBT) (vekja sjúkl daglega og venja að vera ekki í öndunarvél)
C - Attention to the choice of sedation and analgesia (velja rétta slævingu, draga úr slævingu og velja skammvirk slævingarlyf)
D - delerium monitoring and management (óráðsmat- og meðferð)
E - Early mobility (hreyfa sjúkl snemma, skiptir máli fyrir bata)
F - Family engagement (taka fjölsk með í meðferð)
Útskýrðu nánar VVÓ (verkir, vökustig, óráð )
V - verkjamat og verkjameðferð
V - vökustig (vakandi og rólegur)
Óráð - óráð (fyrirbygging, mat og meðferð)
Á hverri vakt fer hjfr yfir mikilvægustu þætti í VVÓ verklagi
- góð verkjastilling
- mat á vökustigi
- hreyfa sem fyrst
- virkja og örva (raunveruleikaglöggvun og örva vitsmunastarf)
- Stuðla að dægursveiflu / tryggja nætursvefn og samþætta inngrip
Hverjir eru fylgikvillar svæfingar / slævingar ?
Fylgikvillar ofslævingar
- Hreyfingarleysi
- Aukin þrýstingssárahætta
- Blóðtappahætta
- Ileus
- _ndunarvélatengd lungnabólga
- Seinkuð viðbrögð við að venja úr öndunarvél
- Áhrif á hjarta- og æðakerfi
- Áhrif á starfsemi öndunarfæra
Fylgikvillar of lítillar slævingar
- Ógnar öryggi sjúklinga
- óþarfa þjáning, angist, óróleiki
Hvernig er mat á dýpt slævingar gert?
- Á gg hafa áherslur seinni ára verið að stytta svæfingartíma og koma sjúkl fyrr úr öndunarvél
- RASS (Richmond Agiation Sedation scale) (notað í VVó, vökustig metið, einnig metið í ICU-CAM matstækinu)
- GCS - metur meðvitund ekki dýpt slævingar
Útskýrður RASS (Richmond Agitation - Sedation Scale )
Mælitæki sem hjálpar heilbrigðisstarfsfólki að meta óróleika eða róandi ástand hjá sjúklingum, sérstaklega á gg. Skjalið er frá +4 til -5
+4 = ofbeldisfullur, sjúkl mjög æstur
+3 = Mjög órólegur, virðist stressaður, reynir að rífa slöngur/tæki af sér
+2 = Órólegur, óþolinmóður eða órólegur
+1 = kvíðinn, vakandi en ekki rólegur
0 = Rólegur, eðlilegur vakandi og rólegur
-1 = dálítið sljór, sjúkl sefur ekki en er sljór og vaknar við tal
-2 = meðvitundarskertur, vaknar aðeins við létta snertingu
-3 = meðallétt róandi ástand, vaknar við sterka snertingu/raddörvun, sofnar strax aftur
-4 = djúpt róandi ástand, vaknar ekki við raddörvun en hreyfist við sársauka
-5 = meðvitundarlaus
Markmið VVÓ verklagi ?
-kostir og gallar?
Hafa sjúkling vakandi í öndunarvél, verkjalausan, samvinnuþýðan án óráðs
Kostir: færri legudagar á gg og sjúkrahúsi, styttri tími í öndunarvel, færri tracheostomiur, færri sýkingar»_space; sparnaður
Gallar: þarfnast mönnunar, 1 hjfr með 1 sjúkl, líkur á að sjúkl fjarlægi barkarennu sjálfir og þurfa endurbarkaþræðingu, aðstandendum finnst erfitt að sjá ástvini sína vakandi í öndunarvél
Rannsókn Karlsson, Bergbom og Forsberg á 12 sjúklingum sem voru með meðvitund í öndunarvél, útskýrðu
- þau mátu verst við það að vera vakandi í öndunarvél að finna fyrir andnauð og geta ekki beitt röddinni
- mátu óþægindi og verki vegna barkarennu talsverða
- greindu frá hjálparleysi, að vera yfirgefinn, vera valdalaus vegna líkamlegra veikinda þeirra
- vegna skertra tjáskipta þurftu þeir bara að ,,flow with treatment and care’’
- sögðu að hægt væri að létta á þjáningu þeirrra með auknum samskiptum, þáttöku í hjúkrunarmeðferð og veita þeim félagsskap
Hvað er hægt að gera ef sjúklingi líður illa eða er órólegur þegar létt er á slævingu ?
VVÓ - mat á vökustigi
- reyna að róa hann með verkjastillingu, nærveru og upplýsingum. stuðla að nærveru fjölskyldu og vina
- Velta fyrir sér öðrum orsökum fyrir óróleika, líkt og þorsti, kláði, hægðaþörf, full þvagblaðra, fráhvörf, svefnleysi, súrefnisþurrð, lágur bs, vantar heyrnatæki ofl
- Nota alpha-2 viðtakaörva (Dexdor / Klónidín) til að draga úr notkun annarra slævandi lyfja og minnka líkur á óráði
- Einnig þarf að huga að því að hreyfa sjúkl sem gæti fyrirbyggt óróleika og vanlíðan
Skilgreining hugtaka
Svæfing (anasthesia) ?
má innleiða annað hvort með innöndun rokgjarna svæfingalyfja / svæfingagasa eða með því að gefa í æð slævandi lyf (sedatives) sem valdam meðvitundaskerðingu
Skilgreining hugtaka
Slæving (sedation) ?
Er fengin fram með því að gefa slævandi lyf til að framkalla svefn eða tímabundna skerðingu á meðvitund og er því lyfjafræðilegt ástand.
Slæving er gefin í meðferðarlegum tilgangi; hún getur verið misdjúp, allt frá því að auðvelt sé að vekja sjúkl með vægu áreiti eða til aljgörs meðvitundarleysis. Slævingarmeðferð er framkvæmd eftir að búið er að veita fullnægjandi verkjameðferð (analgesia) sem þó hefur ekki nægt til að sjúkl nái að hvílast eða slaka á
Á gg er slævingarlyfjameðferð veitt samhliða verkjalyfjagjöf og þá oftast í dreypum til að tryggja samfelldari verkun
Hver eru helstu slævingarlyfin ?
- Propofol (Diprivan:
- Áhrif á GABA viðtaka (Setjast á þá og hamla meðvitund) - Dexmedetomidine (Dexdor):
- Alpha 2 agonisti (svipað Clonidini) (hafa slævandi og kvíðastillandi áhrif) - Benzodiazepín: Midazolam (Dormicum), Diazepam (Stesolid), Lorazepam (Ativan/Tavor)
- hefur áhrif á GABA viðtaka (setjast á og hemla meðvitund) - Ópíóðar: ópíóða viðtakar mu, delta og kappa
- Fentanylfjölskyldan; fentanyl, sufentanil og remifentalin (100x virkara en morfín, virkar hraðar, losar ekki histamín eins og morfín)
- Fast onset / short duration of action
- morfín ofl - Clonidin (Catapresan)
- alpha 2 agonisti (hefur slævandi og kvíðastillandi áhrif) - Haloperidol (Haldol) T. Seroquel (Quetíapín)
- Ketamine
- áhrif á NMDA viðtaka (NMDA viðtakar eru örvandi taugaboðefnií MTK og valda verkjastillingu og dissociative áhrifum)
Velja þarf svæfingalyf vel svo sjúkl vakni vel og eru sem styðst í öndunarvél
Hvað er Propofol (Diprivan) ?
'’Töframjólk’’
- Stuttverkandi svæfingalyf sem gefið er í bláæð
> fast onset / short duration of action
> til slævingar við rannsóknir / skurðaðgerði r
> slæving gg-sjúklinga
> skammtastærðir
- Ekki verjkastillandi (analgesia)
> Nauðsynlegt að gefa verkjalyf auk profol - Ertandi í útlægar æðar
- Fituleysanleg lausn (mæla tríglýseríð 2-3 daga fresti)
- Aukaverkanir: lágur bþ, öndunarbæling, bradycardia, hjartsláttaróregla, propofol infusion syndrome
Dexmedetomidine (Dexdor)
- stuttverkandi svæfingalyf
> fast onset/ short duration of action
> mjög potent
> notað helst til að svæfa mjög órólega sjúklinga - Slævir og verkjastillir
- Slævir ekki djúpt, auðvelt að vekja, RASS 0 til -3
-Bælir ekki öndun - Aukaverkanir: bradycardia, lágþrýstingur
- Frábendingar: lifrarbilun
Hvað er Midazolam (Dormicum) ?
- Benzodiazepín
- Stuttverkandi
- Langverkandi ef gefið í sídreypi lengur en 48klst; getur myndað þol, þarf að auka skammt þegar svefni er viðhaldið
- SVefninnleiðandi, róar, dregur úr kvíða og vöðvaspennu, krampaleysandi áhrif, veldur framvirku minnisleysi. Ekki verkjastillandi
Aukaverkanir: dregur úr samdráttarhæfni hjarta, öndunarbæling, eykst við samhliða gjöf ópíóða
