Hjúkrun bráð og alvarlegra veikra sjúklinga: Fjölþætt viðfangsefni (sýklasótt o.fl) - 16.ágúst Flashcards
Hver eru hin 4 skref í SEPIS ?
- SIRS
- líkaminn sýnir merki um bólgusvöru. Það þarf að uppfylla 2 eða fleiri af eftirfarandi:
> Hiti: yfir 38°eða undir 36°
> ÖT: yfir 20/mín
> Púls: Yfir 90 sl/mín
> Hbk: yfir 12.000 eða undir 4.000, eða >10% óþroskuð hbk
> PCO2 undir 32 mmHg (merki um hraðari öndun) - SEPSIS
- þegar einstaklingur hefur 2 eða fleiri SIRS einkenni og það er staðfest eða grunur um sýkingu - SEVERE SEPSIS
- Sepsis sem leiðir til líffæraskaða
- Einkenni: líffæri fara að bila t.d nýru, hjarta, lungu, bþ lækkar, laktat hækkar í blóði - SEPTIC SHOC
- Hæsta og hættulegasta stigið
- severe sepsis með viðvarandi lágan bþ (þrátt fyrir vökva í æð)
- Laktat > 4mmol/L heldur áfram að vera hátt
Hvað er sýklasótt / Sepsis? (2.skrefið )
Sepsis verður þegar sýklar (microorganism) ráðast á líkamann, ná inn í blóðrás og virkja bólgukerfið af krafti
Sepsis getur orðið lífshættulegt ástand ef ekki er brugðist við í tíma
Hjá hverjum er meiri áhætta að fá sepsis?
- Hár aldur (hæg efnaskipti, veiklaðar varnir, undirliggjandi sjúkdómar)
- Skert ónæmiskerfi
- KK / afh?
- Sjúkdómar og bruni
- sykursýki
Hvað er SOFA skorið?
það er tól til að spá fyrir um dánartíðini sem byggir á stigi truflunar sex mismunandi líffærakerfa (öndunar-, hjarta- og æðakerfi, lifrar, storknunar, nýrna og taugakerfis
Hvernig er hjúkrun í sambandi við sýklasóttarlost (septic shock) ?
- þekkja einkenni og greina vandamál snemma (Early identification / NEWS) - SIRS-SEPSIS-LOST
- Hefja meðferð strax = gefa vökva og æðavirk lyf
> það þarf mikinn vökva ! 18-40 ára t.d 1L RA bólus á 5-10mín (30ml/kg af vökva gefið hratt) - Rækta sjúkl upp og hefja sýklalyfjameðferð –> hægt að fá sepsis út frá línum/leggjum, fjarlægja það, skoða roða á stungustað.
- Viðhalda eftirliti með fylgikvillum meðferða / veikinda
í Sepsis: æðar víkka –> ekkert viðnám og bþ fellur –> gefa vökva !!
Getur lost komið þó það sé ekki sýking í líkamanum ?
já
Hvað er lostástand (shock syndrome) ?
Lífsógnandi ástand, blóðflæði í líkamanum er skert sem leiðir til frumuskemmda og ófullnægjandi virkni vefja líkamans . Hér er orðin fjöllíffærabilun
Lost er ALLTAF skert blóðflæði sem leiðir af sér skerta starfsemi í vefjum líkamans –> vefirnir fá ekki nóg O2
Hverjar eru 4 týpur af losti ?
- Hypovolemic shock (vökvatapslost) - algengast !!
- Distributive shock (Útflæðislost) - alvarlegast !!
- Cardiogenic shock (hjartalost)
- Obstructive shock (stíflulost t.d stemi)
Útskýrðu Hypovolemic lost
-orsök
- meðferð
Algengast !
Ekki sýking
Orsök:
- Áverki - blæðing
- Innvortis blæðing
- Tap á vökva
- Uppköst / niðurgangur
- Flóðmiga
Meðferð:
- GEFA VÖKVA 30ml/kg bólus
- ekki gefa glúkósa !! (þegar glúkósi frásogast í líkamanum breytist virkni hans sem getur veirð stórhættulegt. frumur geta aflagast og valdið t.d heilabjúg. Gefum RA, NaCL, albúmín)
- blóðgjöf
- æðavirk lyf (albúmín, noradrenalín) gefið þegar vökvagjöf dugar ekki
- líkaminn er ekki með nógu mikinn vökva í sér. ekki nægilegt flæði / þrýstingur til líffæra –> blóðflæði skerðist –> súrefnisskortur
Útskýrðu Cardiogenic lost
- markmið hjúkrunar
- meðferð
Alvarlegast formið !!
40-60% dánartíðni
Hjartað nær ekki að pumpa nægilegu magni af blóði til vefja. Hjartabilun, STEMI, Cardiomyopathya
Markmið hjúkrunar:
- Lágmarka orkuþörf hjartans
- Tryggja fullnægjandi súrefnisgjöf
Meðferð:
svipuð og í STEMI, þurfum að gefa æðavirk lyf og lyf til að auka samdráttargetu hjartans
- Æðavirk lyf
- Samdráttarhvetjandi lyf
- Vökvagjöf (RA, Albumin, blóðhlutar)
Aldrei gefa glúkósa í bólus !!
Útskýrðu Distributive lost
- hvenær koma einkenni fram
- meðferð
- Ofnæmislost /anaphylactic shock
- Sýklasóttarlost / septic shock
Virkjun lífenfafræðilegra miðla veldur æðavíkkun; aukið gegndræpi háræða; bjúgur í barkakýli; berkjusamdráttur; of mikil slímseyting; æðasamdráttur í kransæðum; bólga; viðbrögð í huð; og samdráttur í sléttum vöðvum í þarmavegg, þvagblöðru og legi. Kransæðasamdráttur veldur alvarlegri hjartavöðvabælingu. Viðbrögð ´húð valda örvun á tagaendum, fylgt eftir með kláða og sársauka.
Æðavíkkun útlæga leiðir til hlutfallslegrar bþ-lækkunar og minnkaðrar endurkomu bláæða. Aukið gegndræpi háræðahimnunnar leiðir til taps á rúmmáli í æðar inn í millivefsrýmið, allt að 35% innan 10mín, sem versnar við blóðvæðingarástandið. Minnkað bláæðaafkomu leiðir til minnkaðs end-diastolic rúmmáls og SV. Minnkun SV leiðir til minnkaðrar CO og óvirkrar vefjaflæðis. Dauði getur stafað af hindrun í öndunarvegi eða hjarta- og æðahruni, eða hvort tveggja
Einkenni:
- byrja venjulega að koma fram innan nokkurra mínútna frá útsetningu fyrir mótefnavaka, en þau geta ekki komið fram í nokkrar klst. Einkenni geta einnig komið fram aftur eftir 1-72 klst upplausn í því sem kallað er tvífasa viðbrögð. þessi síðfasa viðbrögð geta veirð svipuð fyrstu bráðaofnæmissvörun, vægari eða alvarlegri. Við langvarandi bráðaofnæmi geta einkenni varað í 32 klst
- Bólga, bjúgmyndun, hæsi, roði í andliti, úrtikaría, niðurgangur
Meðferð:
- Adrenalín í vöðva !! (0,3-0,5mg), 0,1mg í æð, við mikið/alvarlegt sjokk (mjög lágþrýstur sjúkl)
- Mikil vökvagjöf 1L á 5-10mín
Hvert er markmið meðferðar í Losti?
- Bæta og viðhalda fullnægjandi súrefnisflæði til vefja
- Stuðla að fullnægjandi loftskiptum
- Vökvagjöf
- Fullnægjandi blóðmagn (hgb)
- Fullnægjandi útfall hjartans
- Leiðrétta sýrustig líkamans
- Meta sjúkl /ástand hans ABCDE
- Andlegur stuðningur
- Huga að fylgikvillum meðferðar / afleiðingar ástandsins
Hvað er MODS ?
Fjöllíffærabilun
- lífeðlisfræðileg bilun í 2 eða fleirum líffærakerfum
- Áhættusjúklingar: sýktir, brunasjúkl, sjúkl í kjölfar á losti, sjúkl með briskirtilsbólgu ofl
Hvert er markmið hjúkrunar í meðferð sjúklinga í fjöllíffærabilun ?
- Fyrirbyggja versnun!
- Tryggja fullnægjandi súrefni / flutning til vefja líkamans og um leið minnka súrefnisþörf eins og kostur er
- næring
- vellíðan og andlegur stuðningur
- ofl
