Hjúkrun bráð- og alvarlegra veikra með vandamál frá öndunar- og blóðrásarkerfi - 14.ágúst

Question 1

Hver er munurinn á

1. Útfall hjarta (cardiac output)
2. Útstreymisbrot (EF)

Answer 1

1. Útfall hjarta (cardiac output) = það magn af blóði á hverri mín
2. Útstreymisbrot (EF) = Sú % sem hjartað slær í hverju slagi. Eðlilegt er 45-70%

Question 2

Hvað er slagmagn hjarta (stroke volume) ?

Answer 2

Það magn af blóði í hverjum hjartslætti
- Preload
- Afterload
- Samdráttarkraftur

Question 3

Hvað er Meðalslagæðaþrýstingur (Mean arterial pressure - MAP) ?

Answer 3

Oft notað til að meta blóðflæði til líffæra - endurspeglar bþ í gegnum allan hjartahringinn.
- Yfir 60% fyrir blóðflæði til kransæða
- Yfir 65% fyrir nýrun
- MAP >60mmHg er talinn nauðsynlegur fyrir blóðflæði til kransæða

MAP: systóla + 2x dyastola

Question 4

útskýra

1. Preload
2. Afterload

Answer 4

1. Preload =
   - Hversu mikið sleglar geta teygst (sarcomere)
   - Háð magni blóðs sem kemur til slegla í lok diastólu (EDV - end diastolic volume)
2. Afterload =
   - Viðnámið í meginblóðrás (SVR (systolic vascular resistance) og lungablóðrás (PVR)

ÚTSKÝRING FRÁ CHATGPT jei

Preload = hugsaðu þér að hjartað sé að fyllast af blóði. Preload er það blóðmagn sem kemur inn í hjartað rétt áður en það pumpar. Því meira blóð sem kemur inn, því meira teygist hjartað, alveg eins og blaðra teygist þegar hún er fyllt af vatni

Afterload = þegar hjartað pumpar blóði út í slagæðarnar, þarf það að vinna gegn þrýstingnum í æðunum. Afterload er ss þrýstingurinn sem hjartað þarf að yfirvinna til að dæla blóði út í líkamann. EF æðarnar eru þröngar/stífar verður erfiðara fyrir hjartað að pumpa blóðinu út.

Question 5

Hvað er The Frank Starling Law ?

Answer 5

því meira blóð sem skilar sér til hjartans í diastolu því betri samdráttur. því meira preload = því meiri samdráttur.

Skoða mynd á glæru 13

Question 6

Hvernig er klínískt mat á preload?

Answer 6

• Minnkaður þvagútskilnaður (ekki nógu hátt MAP til að vera með þennan þrýsting)
• Húðspenna / turgor (ófullnægjandi blóðrás)
• Háræðafylling (undir 4sek að fyllast)
• Lágur bþ
• Þandar hálsbláæðar (JVP) (segir allt um hæ. hjartabilun)
• Brakhljóð í lungum (aukinn þrýstingur) (hjartabilun - hjartað búið að vinna það mikið að vöðvinnn þykknar og þrýstir upp í lungu)
• Hjartahljóð (S3 - gallop, aukið blóðrúmmál)
• Bjúgur

Question 7

Hvernig er klínískt mat á afterload?

Answer 7

• þreyta, spenna, álag (díastólískur þrýstingur (tengsl við afterload), púlsþrýstingur, hár bþ, lungaháþrýstingur)
• SVR (viðnám í æðakerfinu)
• PVR (viðnám í lungaæðum)

Question 8

Hvernig getur sjúklingur aukið / minnkað preload / afterload ?

Answer 8

• Aukið venous return (bláæðapumpan) > aukið EDV / preload t.d teygjusokkar, virkja pumpur í fótum, aukið þrýsting í lungum (halda inni andanum, halla fram)
• Aukið intrathorical þrýstingur (aukið dýpt / hraði öndunar) > aukið EDC / preload

Question 9

Hvernig sjúkdómar hafa áhrif á aukið/minnkað preload / afterload ?

Answer 9

• Hjartaáfall (hjarta og æðasjúkdómar ofl)
• Lungnaháþrýstingur (hár bþ ofl)

Question 10

Hvernig getur heilbrigðisstarfsfólk aukið/minnkað preload/afterload?

Answer 10

• Vökvagjöf (auka EDV og þar af leiðandi preload)
• þvagræsilyf (draga úr EDV / lækkar preload)
• Æðasamdráttarhvetjandi lyf (auka EDV / preload og afterload)
• Æðaútvíkkandi lyf (draga úr afterload)
• Notkun ósæðardælu (IABP) (draga úr afterload) - aðeins á gg!

Question 11

Brjóstverkur

Hjá hverjum/ hvaða einstaklingum þarf sérstaklega að huga að óhefðbundum einkennum ?

Answer 11

Einstaklingar með:
- sykursýki
- nýrnabilun
- konum
- öldruðum

Question 12

Hver er munurinn á

1. Stable angina
2. Unstable angina

Answer 12

1. Stable angina (stöðug hjartaöng): brjóstverkir sem að koma fram þegar hjartað fær ekki nægilegt súrefni vegna skerts blóðflæðis í kransæðum. Yfirleitt tengt æðakölkun
   - verkjum oft lýst sem þrýstingi, þyngslum eða sviða á brjósti, verkur getur líka leitt upp í háls, kjálka, axlir eða niður í vinstri handlegg.
   - Áreynslutengd einkenni
2. Unstable angina (stöðug hjartaöng): alvarlegri og hættulegri. Tengist skertu blóðflæði tli hjarta vegna kransæða sem hafa verið þrengdar/Skemmdar, oft vegna blóðtappa sem myndast í kransæðum.
   - Sterkur verkur, lengri og ófyrirsjáanlegri en hjá stöðugri hjartaöng
   - getur komið án þess að áreynsla sé til staðar.

Question 13

Hverjar eru helstu blóðprufur ?

Answer 13

1. Hjartaensím:
   - TNT
   - CK - MB: hækkar hratt eftir að skemmd hefur orðið og lækkar hratt eftir að þræðing hefur veirð gerð
2. Elektrólýtar
   - Kalíum
   - Kalsíum
   - Magnesíum: skoða áhrif á hjartavirkni
3. Lípíð
   - kólesteról
4. Storkupróf
   - Lengd blæðingarpróf, t.d sjúkl sem taka blóðþynningarlyf
5. Blóðhagur
   - HBK
   - RBK
   - Hgb
   - Hct ofl

Question 14

Hvað segir laktat okkur í blóðprufum og hvernig er hægt að lækka það ?

Answer 14

Ef laktat hækkar þá bendir það til þess að það er súrefnisskortur í vöðvum (loftfirrtur bruni / mjólkursýra) og þá verður niðurbrot á vöðvum. Á að vera 0-2

Til að lækka laktat: gefa vökva og súrefni

Question 15

Hvað er Hypercapnísk öndunarbilun ?

Answer 15

Þá nær einstaklingur ekki að losna við koltvísýring úr líkamanum .

Ef safnast upp = meðvitundarskerðing

Question 16

Hvað er Hypoxísk öndunarbilun ?

Answer 16

Skortur á O2 eða það er nóg O2 en skilar sér ekki til vefja útaf lélegu blóðflæði

Question 17

Hvað er Loftun (Hypoventilation) ?

Answer 17

• Innöndun / Útöndun
• Tidal volum í andardrætti (hversu mikið loft í einum andardrætti > talað um að við öndum að okkur 6ml per kg

Question 18

Afhverju skerðast loftskipti ?

Answer 18

• Loftblöðrur falla saman = PEEP flauta hjálpar til við að opna þær
• Lungnavefur eyðileggst af eh orsökum

Question 19

Blóðflæði til lungna - V/Q mismatch

Answer 19

þegar hluti lungnanna fær blóðflæði en getur ekki átt í loftskiptum, veldur ójafnvægi þegar hluti lunganna fær blóðflæði án súrefnis og verður því misræmi því blóðflæði og loftskipti haldast í hendur > gerist í t.d ARDS > líkt og Covid sjúkl

Question 20

Hvað er Sunting?

Answer 20

þegar súrefnissnautt blóð fer frá hægri helming hjarta yfir í þann vinstri án viðkomu í lungnablóðrásinni, stoppar ekki í lungum til að fá um borð meira súrefni > væntanlega vegna op milli slegla/gátta (VSD eða ASD)

Katrín var með VSD !

Question 22

Hvað er hjartabilun og hver eru orsök hennar?

Answer 22

Hjartað er of veikt til að pumpa á árangursríkan hátt.
- Orsakir: stífir sleglar, bilaðar hjartalokur (þær leka eða opnast ekki alveg), hár bþ, a.fib ofl

Getur ekki myndað nægilegt útfall hjarta

Question 23

Hver eru einkenni VINSTRI hjartabilunar ?

Answer 23

• Hröð öndun og andnauð
• Tachycardia
• Hósti
• Brak í lungum
• Hjartaóhljóð
• Lungnaháþrýstingur
• Blóðugur uppgangur
• Blámi
• Lungnabjúgur
• Þreyta

Question 24

Hver eru einkenni HÆGRI hjartabilunar?

Answer 24

• BJúgmyndun
• Lifrarstækkun
• Miltisstækkun
• Vökvasöfnun í kvið
• Þan á hálsbláæð
• Hækkað cvp
• Lungnaháþrýstingur
  -Þreyta og slappleiki
• Þyngdaraukning
• Breyting á meðvitund

Question 25

Hvernig tengist COPD og hjartabilun ?

Answer 25

Vinstri hjartabilun
- Engin tengsl á milli hjartabilunnar og COPD, en ef hjartabilun er til staðar getur orðið versnun á einkennum
- Súrefnisflutningur til hjarta er skertur og getur ýtt undir hjartabilunareinkenni

Hægri hjartabilun
- Sjúklingur fær að endingu hjartabilun hægra megin vegna lungasjúkdóms
- Lág súrefnisgildi, valda hækkun á bþ í slagæðum lungna (lungaháþrýstingur). Aukinn þrýstingur í lunga-æðakerfinu leggur mikla vinnu á hæ.slegil, þar sem hann þarf að yfirvinna mikla mótstöðu við að pumpa blóði til lungna. Hjartavöðvinn þykknar, dilaterast og veikist hægra megin

Question 26

Hvað er ARDS (Acute respiratory distress syndrome) - Brátt andnauðaheilkenni (BAH) ?

Answer 26

Felur í sér alvarlega öndunarbilun með dreifðum íferðum (slím, gröftur ofl) í báðum lungum í kjölfar annars sjúkdóms, slyss eða skurðaðgerða).
Lungnablöðrur fyllast af slími og vökva og loftskipti geta ekki átt sér stað

Er meðal eriðustu sjúkdóma sem fengist er við á gg sjúkrahúsa.