Finanse Publiczne Flashcards
Jakie są funkcje finansów publicznych?
Funkcje finansów publicznych to:
- funkcja fiskalna i związane z nią funkcje alokacyjna i redystrybucyjna
- funkcja stymuacyjna
- funkcja ewidencyjno-kontrolna
Na czym polega funkcja fiskalna finansów publicznych?
Funkcją podstawową finansów publicznych jest gromadzenie środków przez państwo i inne podmioty publiczne do realizacji swoich zadań. Oprócz tego, funkcja fiskalna obejmuje cele alokacyjne i redystrybucyjne, które wspierają odpowiednie przekierowanie i równomierne rozdział środków finansowych.
Na czym polega funkcja alokacyjna finansów publicznych?
Funkcja alokacyjna finansów publicznych umożliwia organom publicznym kierowanie rozmieszczeniem zasobów w gospodarce poprzez przepływy pieniężne, takie jak dochody i wydatki publiczne. Celem jest optymalne wykorzystanie czynników wytwórczych i dóbr materialnych poprzez wpływanie na ich alokację.
Na czym polega funkcja redystrybucyjna finansów publicznych?
Funkcja redystrybucyjna polega na przesuwaniu części dochodu narodowego z sektora produkcji do sektora usług publicznych oraz między różnymi obszarami gospodarki, regionami kraju i grupami społecznymi. Przykłady to wsparcie dla administracji, nauki, oświaty, bezpieczeństwa publicznego, subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego oraz świadczenia socjalne, takie jak stypendia.
Na czym polega funkcja stymulacyjna finansów publicznych?
Funkcja stymulacyjna finansów publicznych polega na używaniu rozwiązań prawnofinansowych do gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych, celem pobudzenia podmiotów do pożądanych działań (np. zwolnień, ulg podatkowych) lub powstrzymania ich od działań niepożądanych (np. odsetki od zaległości podatkowych, restrykcyjne opodatkowanie źródeł nieujawnionych dochodów).
Na czym polega funkcja ewidencyjno-kontrolna finansów publicznych?
Funkcja ewidencyjno-kontrolna finansów publicznych polega na utrzymaniu precyzyjnych rejestrów, umożliwiających kontrolę nad zjawiskami gospodarczymi w aspekcie pieniężnym. Analiza przepływów środków pozwala uzyskać informacje o stanie gospodarki, co jest kluczowe dla podejmowania optymalnych decyzji przez podmioty publiczne.
Jakie środki publiczne wymienia art. 5 ufp.?
Środkami publicznymi są:
1) dochody publiczne;
2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);
2a) środki, o których mowa w art. 3b ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju
2b) środki, o których mowa w art. 202 ust. 4;
3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2;
4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:
a) ze sprzedaży papierów wartościowych,
b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,
c) ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,
d) z otrzymanych pożyczek i kredytów,
e) z innych operacji finansowych;
5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
Jakie dochody publiczne wymienia art. 5 ufp.?
1) Daniny publiczne, takie jak podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, banków państwowych oraz inne świadczenia wynikające z odrębnych ustaw.
2) Inne dochody budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego i innych jednostek sektora finansów publicznych zgodne z odrębnymi ustawami lub umowami międzynarodowymi.
3) Wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług oferowanych przez jednostki sektora finansów publicznych.
4) Dochody z mienia sektora finansów publicznych, takie jak wpływy z najmu, dzierżawy, odsetki od środków na rachunkach bankowych, odsetki od udzielonych pożyczek, dywidendy i inne.
5) Spadki, zapisy i darowizny w formie pieniężnej dla jednostek sektora finansów publicznych.
6) Odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych.
7) Kwoty uzyskane z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji przez jednostki sektora finansów publicznych.
8) Dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, które nie są przychodami w rozumieniu ust. 1 pkt 4 lit. a i b.
Czym są wydatki publiczne?
- Wydatki publiczne są związane z realizacją redystrybucji definitywnej.
- Charakteryzują się bezzwrotnym i ostatecznym charakterem płatności, takimi jak zakupy towarów, wypłaty zasiłków czy wynagrodzenia.
- Podstawą wydatków są budżet państwa, budżet jednostek samorządu terytorialnego (j.s.t.) oraz plany finansowe jednostek sektora finansów publicznych.
- Wydatki muszą być dokonywane tylko na cele i w wysokości określonej w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej j.s.t. lub planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych związanej z realizacją przypisanych zadań publicznych.
Czym są rozchody publiczne?
- Rozchody publiczne to czasowe transfery środków.
- Wynikają z konieczności sfinansowania spłat zobowiązań, takich jak rata kredytu.
- Mogą także obejmować udostępnianie własnych zasobów finansowych innym podmiotom w formie pożyczek na zasadach zwrotnych.
Jakie rozchody publiczne wymienia ufp.?
1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;
2) wykup papierów wartościowych;
3) udzielone pożyczki i kredyty,
4) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa,
5) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością;
6) płatności związane z udziałami Skarbu Państwa w międzynarodowych instytucjach finansowych.
Podziałki klasyfikacyjne budżetu
Część -> Dział -> Rozdział -> Paragraf
Na czym polega zasada niefunduszowania i jakie są od niej wyjątki?
- budżet zorganizowany na zasadzie jednej puli wydatków i dochodów,
- zakazuje się wiązania określonych kategorii dochodów z określonymi kategoriami
wydatków - wyjątki to:
1) fundusze celowe
2) wydatki finansowane z kredytów udzielonych przez międzynarodowe instytucje finansowe, ze środków europejskich i środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi
3) koszty ponoszone przez jednostki prowadzące działalność gospodarczą, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej oraz inne państwowe osoby prawne i samorządowe zakłady budżetowe
4) wyjątki wynikające z odrębnych ustaw
Jednostki finansów publicznych tworzone odrębną ustawą
1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
2) Narodowy Fundusz Zdrowia;
3) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
4) uczelnie publiczne;
5) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
6) państwowe i samorządowe instytucje kultury;
7) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, instytutów działających w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz, banków (BGK) oraz spółek prawa handlowego;
8) Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Jednostki finansów publicznych tworzone przez ufp.
1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;
2) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
2a) związki metropolitalne;
3) jednostki budżetowe;
4) samorządowe zakłady budżetowe;
5) agencje wykonawcze;
6) instytucje gospodarki budżetowej;
7) państwowe fundusze celowe;
Finansowanie metodą brutto
taki sposób prowadzenia gospodarki finansowej, gdzie jednostki pokrywają wszystkie swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostek samorządu terytorialnegoq
Finansowanie metodą netto
taki sposób finansowania, gdzie jednostka sektora finansów publicznych odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania, a z uzyskiwanych przychodów pokrywa swe koszty. W razie braku możliwości pełnego ich pokrycia z tego źródła może otrzymać dotację z właściwego budżetu (np. samorządowy zakład budżetowy, instytucja gospodarki budżetowej)
Jednostka budżetowa - metoda finansowania, przykłady
- finansowane metodą brutto
- przykłady: szkoły, urzędy, sądy
Jednostka budżetowa - osobowość prawna
nie posiada
Jednostka budżetowa - tworzenie
Jednostki budżetowe, z zastrzeżeniem odrębnych rozwiązań ustawowych, tworzą wskazane w ustawie o finansach publicznych podmioty. W zależności od ich statusu ustawodawca dokonuje ich podziału na państwowe oraz samorządowe, w tym: gminne, powiatowe lub wojewódzkie, jednostki budżetowe.
Państwowe jednostki budżetowe tworzą, łączą i likwidują zatem ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych ustaw - państwowe jednostki budżetowe.
Natomiast gminne, powiatowe i wojewódzkie jednostki budżetowe tworzą organy stanowiące j.s.t.
W przypadku tworzenia jednostki budżetowej organ, który ją utworzył, ma ustawowy obowiązek nadania jej statutu (z wyłączeniem sytuacji, które unormowano w odrębnych przepisach) oraz określenia mienia przekazywanego tej jednostce w zarząd. Forma prawna zarządu jest konsekwencją braku osobowości prawnej jednostki budżetowej.
Jednostka budżetowa - likwidacja
Likwidując jednostkę budżetową, organ likwidujący określa przeznaczenie mienia znajdującego się w zarządzie tej jednostki, z zastrzeżeniem sytuacji gdy tworzy nową jednostkę o innej formie organizacyjno-prawnej.
W przypadku państwowej jednostki budżetowej decyzja o przeznaczeniu tego mienia jest podejmowana w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw aktywów państwowych.
Należności i zobowiązania likwidowanej:
1) państwowej jednostki budżetowej - przejmuje organ, który podjął decyzję o likwidacji;
2) gminnej, powiatowej lub wojewódzkiej jednostki budżetowej - przejmuje urząd odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego.
Z zastrzeżeniem sytuacji gdy tworzy nową jednostkę o innej formie organizacyjno-prawnej, wtedy organ może również zdecydować o przejęciu należności i zobowiązań likwidowanej jednostki budżetowej przez nowo utworzoną jednostkę.
Wydzielony rachunek dochodów państwowej jednostki budżetowej
Państwowe jednostki budżetowe prowadzące działalność oświatową gromadzą dochody na wydzielonym rachunku.
Dochody obejmują m.in. spadki, darowizny, odszkodowania, wpłaty za utracone lub uszkodzone mienie, opłaty egzaminacyjne, odpłatności za wyżywienie i zakwaterowanie uczniów, a także dopłaty z ramienia Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej.
Dochody są przeznaczone na sfinansowanie wydatków bieżących i majątkowych, cele wskazane przez darczyńcę, oraz remont lub odtworzenie mienia w przypadku uzyskania dochodów z odszkodowań.
Dochody, wraz z odsetkami, nie mogą być przeznaczone na finansowanie wynagrodzeń osobowych.
Wydzielony rachunek dochodów samorządowej jednostki budżetowej
Jednostki samorządu terytorialnego prowadzące działalność oświatową gromadzą dochody na wydzielonym rachunku.
Dochody obejmują spadki, zapisy, darowizny, odszkodowania, wpłaty za utracone lub uszkodzone mienie, oraz dochody z działalności związanej z kształceniem zawodowym.
Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określa jednostki budżetowe gromadzące dochody, źródła tych dochodów, ich przeznaczenie (z zastrzeżeniem finansowania wynagrodzeń osobowych), oraz sposób sporządzania planu finansowego.
W przypadku jednostek prowadzących kształcenie zawodowe, dochody związane z kształceniem zawodowym są przeznaczane na cele tego rodzaju kształcenia oraz z tytułu działalności z nim związanej.
Wydatki z rachunku mogą być dokonywane do wysokości zgromadzonych dochodów, zgodnie z planem finansowym.
Środki pozostające na rachunku do końca roku budżetowego podlegają odprowadzeniu na konto budżetu jednostki samorządu terytorialnego do 5 stycznia następnego roku.
Wydzielony rachunek dochodów jednostki budżetowej znajdującej się za granicą
Jednostki budżetowe poza granicami Polski podlegające ministrowi spraw zagranicznych lub ministrowi gospodarki mogą gromadzić dochody na wydzielonym rachunku z odszkodowań, wpłat za utracone mienie, wpływów z najmu, dzierżawy, sprzedaży składników majątkowych oraz odsetek od zgromadzonych środków.
Dochody te są przeznaczane na finansowanie bieżących i inwestycyjnych wydatków związanych z remontami i odtworzeniem mienia państwowych jednostek budżetowych poza granicami Polski.
Środki gromadzone na rachunku mogą być przekazywane na wydzielone rachunki innych państwowych jednostek budżetowych za granicą, zgodnie z potrzebami wskazanymi przez ministra spraw zagranicznych lub ministra gospodarki.
Samorządowe zakłady budżetowe - zadania
Samorządowe zakłady budżetowe mogą wykonywać zadania własne samorządu terytorialnego związane m.in. z gospodarką mieszkaniową, drogami, wodociągami, transportem zbiorowym, kulturą, gospodarką odpadami, cmentarzami.
Samorządowe zakłady budżetowe - osobowość prawna
Nie posiadają
Samorządowe zakłady budżetowe - zasady tworzenia
Tworzą je organy stanowiące j.s.t.
Prawną formą utworzenia zakładu jest zawsze uchwała organu stanowiącego.
Tworząc samorządowy zakład budżetowy, organ stanowiący j.s.t. jest zobowiązany określić m.in. nazwę i siedzibę zakładu, przedmiot jego działalności, źródła przychodów własnych zakładu, a także stan wyposażenia zakładu w środki obrotowe.
Samorządowy zakład budżetowy funkcjonuje w sferze majątkowej j.s.t., w ramach której został utworzony. Jako jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej może on nabywać nieruchomości na własność lub w użytkowanie wieczyste odpowiedniej j.s.t. W stosunku do nabytych nieruchomości zakładowi przysługuje wówczas z mocy prawa trwały zarząd
Samorządowe zakłady budżetowe - zasady likwidacji i przekształcania
Samorządowy zakład budżetowy może zostać zlikwidowany, połączony albo przekształcony. Likwidując albo łącząc zakład, organ stanowiący j.s.t. jest zobowiązany określić przeznaczenie mienia znajdującego się w jego użytkowaniu.
Przekształcenie samorządowego zakładu budżetowego w inną formę organizacyjno-prawną wymaga uprzednio jego likwidacji.
Zasadą jest, że w przypadku likwidacji samorządowego zakładu budżetowego jego należności i zobowiązania przejmuje organ, który podjął decyzję o likwidacji. W przypadku likwidacji zakładu w celu jego przekształcenia w inną formę organizacyjno-prawną należności i zobowiązania przejmuje z mocy prawa utworzona jednostka.
Samorządowe zakłady budżetowe - gospodarka finansowa
Gospodarka finansowa samorządowego zakładu budżetowego prowadzona jest a podstawie rocznego planu finansowego, którego elementami są:
przychody,
dotacje z budżetu państwa,
koszty i inne obciążenia,
stan środków obrotowych,
stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu,
rozliczenia z budżetem j.s.t.
Samorządowy zakład budżetowy wpłaca do budżetu j.s.t. nadwyżkę środków obrotowych, ustaloną na koniec okresu sprawozdawczego, chyba że organ stanowiący j.s.t. postanowi inaczej.
Jest finansowany w oparciu o budżetowanie netto.
Samorządowe zakłady budżetowe - dotacje
Samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać dotacje z budżetu j.s.t.
Dotacje udzielane samorządowemu zakładowi budżetowemu nie mogą przekroczyć 50% kosztów jego działalności. Powyższe ograniczenie nie dotyczy jednak dotacji celowych na zadania bieżące finansowane z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej ani niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie EFTA, ani środków pochodzących z innej niż wymieniona bezzwrotna pomoc zagraniczna oraz dotacji celowych na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji
Rodzaje:
- przedmiotowe
- podmiotowe
- na wyposażeni e w pierwsze środki obrotowe
- celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji
- celowe na zad. bieżące z udziałem środków z art. 5 ust 1 pkt 2 i 3 u.f.p.
Agencja wykonawcza - podstawa utworzenia, cel i os. prawna
- mogą być tworzone jedynie w drodze ustawy
- celem jest realizacja zadań państwa
- posiadają osobowość prawną
Agencja wykonawcza - podstawy prawne działania i gospodarka finansowa
Zasady działania agencji wykonawczej określa ustaw ją tworząca oraz statut.
Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, wymogi, jakie powinien spełniać statut agencji wykonawczej, w celu zapewnienia jednolitej i przejrzystej organizacji wewnętrznej agencji wykonawczych pod względem instytucjonalnym.
Podstawą gospodarki finansowej agencji wykonawczej jest roczny plan finansowy
Agencja wykonawcza - roczny plan finansowy - zawartość
Podstawą gospodarki finansowej agencji wykonawczej jest roczny plan finansowy, obejmujący:
1) przychody z prowadzonej działalności;
2) dotacje z budżetu państwa;
3) zestawienie kosztów: funkcjonowania agencji wykonawczej oraz realizacji zadań ustawowych, z wyszczególnieniem kosztów realizacji tych zadań przez inne podmioty - z wyszczególnieniem wynagrodzeń i składek od nich naliczanych, płatności odsetkowych wynikających z zaciągniętych zobowiązań oraz zakupu towarów i usług;
4) wynik finansowy;
5) środki na wydatki majątkowe;
6) środki przyznane innym podmiotom;
7) stan należności i zobowiązań na początek i koniec roku;
8) stan środków pieniężnych na początek i koniec roku.
Agencja wykonawcza - roczny plan finansowy -projekt
Projekt rocznego planu finansowego agencji wykonawczej jest ustalany przez odpowiedni organ we współpracy z ministrem nadzorującym agencję. Po zatwierdzeniu przez ministra, projekt jest przekazywany Ministrowi Finansów zgodnie z terminami określonymi w przepisach dotyczących budżetu.
Plan dochodów i wydatków agencji uwzględnia terminy zapłaty. Wydatki nie powinny przewyższać dochodów, jednak zgodę na przekroczenie wydatków może wydać minister nadzorujący agencję, po uzgodnieniu z Ministrem Finansów. Zmiany w planie finansowym wymagają zgody ministra nadzorującego, po uzyskaniu opinii odpowiedniej komisji sejmowej. Zmiany nie mogą zwiększać zobowiązań ani pogarszać planowanego wyniku finansowego agencji, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej. Agencja może otrzymywać dotacje z budżetu państwa zgodnie z odrębnymi ustawami. Zaciąganie zobowiązań na okres przekraczający rok budżetowy jest możliwe, o ile wydatki są uwzględnione w rocznym planie finansowym. Ograniczenia nie dotyczą zwiększenia planu finansowego z tytułu pożyczki na finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej. Rada Ministrów może określić, poprzez rozporządzenie, zasady gospodarki finansowej agencji wykonawczych, mając na uwadze jednolitość, jawność i przejrzystość.
Agencja wykonawcza - roczny plan finansowy -plan dochodów i wydatków
Plan dochodów i wydatków agencji uwzględnia terminy zapłaty. Wydatki nie powinny przewyższać dochodów, jednak zgodę na przekroczenie wydatków może wydać minister nadzorujący agencję, po uzgodnieniu z Ministrem Finansów.
Agencja wykonawcza - roczny plan finansowy - zamiany
Zmiany w planie finansowym wymagają zgody ministra nadzorującego, po uzyskaniu opinii odpowiedniej komisji sejmowej. Zmiany nie mogą zwiększać zobowiązań ani pogarszać planowanego wyniku finansowego agencji, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej.
Agencja wykonawcza - dotacje
Agencja może otrzymywać dotacje z budżetu państwa zgodnie z odrębnymi ustawami.
Zaciąganie zobowiązań na okres przekraczający rok budżetowy jest możliwe, o ile wydatki są uwzględnione w rocznym planie finansowym.
Ograniczenia nie dotyczą zwiększenia planu finansowego z tytułu pożyczki na finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej.
Agencja wykonawcza - nadwyżka
Agencja wykonawcza musi corocznie przekazywać nadwyżkę środków finansowych na rachunek dochodów państwowej jednostki budżetowej, obsługującej ministra nadzorującego agencję. Nadwyżkę należy przekazać po uregulowaniu zobowiązań podatkowych, nie później niż do 30 czerwca roku następującego po roku, w którym nadwyżka powstała. Rada Ministrów, na wniosek ministra nadzorującego agencję, może wyrazić zgodę na niewpłacenie nadwyżki w uzasadnionych przypadkach.
Agencja wykonawcza - przykłady
- Agencja Mienia Wojskowego
- Polska Agencja Kosmiczna
- Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
- Narodowe Centrum Nauki
Instytucja Gospodarki Budżetowej - tworzenie
Zgodnie z art. 23 ust. 1 u.f.p. celem tworzenia instytucji gospodarki budżetowej jest odpłatna realizacja zadań państwa. Instytucja gospodarki budżetowej może być tworzona na dwa sposoby, przez:
1) ministra lub Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, za zgodą Rady Ministrów, udzieloną na jego wniosek;
2) organ lub kierownika jednostki posiadającej tzw. autonomię budżetową - informuje Prezesa RM
Uzyskuje os. prawną z chwilą wpisu do KRS
Instytucja gospodarki budżetowej działa na podstawie statutu nadanego przez organ wykonujący funkcje organu założycielskiego. Statut określa m.in. nazwę i siedzibę instytucji, przedmiot jej podstawowej działalności, a także źródła uzyskiwania przychodów.
Instytucja Gospodarki Budżetowej - roczny plan finansowy
Podstawą gospodarki finansowej instytucji gospodarki budżetowej jest roczny plan finansowy. Obejmuje on przede wszystkim: przychody z prowadzonej działalności, dotacje z budżetu państwa, zestawienie kosztów, wynik finansowy, a także stan należności, zobowiązań i środków pieniężnych na początek i koniec roku.
Koszty instytucji gospodarki budżetowej mogą być ponoszone tylko w ramach uzyskanych przychodów, z uwzględnieniem możliwości wykorzystania środków pieniężnych z poprzednich okresów, pozostających w dyspozycji instytucji gospodarki budżetowej.
W planie finansowym instytucji gospodarki budżetowej mogą być dokonywane zmiany przychodów i kosztów w trakcie roku budżetowego po uzyskaniu zgody organu wykonującego funkcje organu założycielskiego.
Instytucja Gospodarki Budżetowej - zasada samofinansowania
Instytucja gospodarki budżetowej pokrywa koszty swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwanych przychodów. W związku z tym jej działalność oparta jest na zasadzie samofinansowania. Może jednak otrzymywać dotacje z budżetu państwa na realizację zadań publicznych, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.
Dodatkowo nowo tworzona instytucja może, tak jak samorządowy zakład budżetowy, otrzymać jednorazową dotację na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.
Instytucja gospodarki budżetowej, w przeciwieństwie do agencji wykonawczej, nie wpłaca wypracowanej nadwyżki na rachunek budżetu państwa.
Instytucja Gospodarki Budżetowej - likwidacja
Likwidując instytucję gospodarki budżetowej, organ wykonujący funkcje organu założycielskiego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw aktywów państwowych określa przeznaczenie jej mienia. Ponadto należności i zobowiązania likwidowanej instytucji gospodarki budżetowej przejmuje organ wykonujący funkcje organu założycielskiego (w przypadku likwidacji w celu przekształcenia - utworzona jednostka).
Instytucja Gospodarki Budżetowej - przykłady
Centralny Ośrodek Sportu
Centrum Usług logistycznych
Państwowe fundusze celowe - definicja
Państwowe fundusze celowe stanowią formę organizacyjno-prawną tworzoną za pomocą ustawy w celu realizacji konkretnych zadań publicznych finansowanych w oparciu o ustawowo określone dochody publiczne.
Przychody państwowego funduszu celowego pochodzą ze środków publicznych, a koszty są ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań państwowych.
Fundusze celowe stanowią wyjątek od zasady niefunduszowania, polegający na powiązaniu konkretnych kosztów z określonego rodzaju przychodami funduszu.
Nie posiadają osobowości prawnej
Państwowy fundusz celowy jest wyodrębnionym rachunkiem bankowym, którym dysponuje minister albo inny organ określony w ustawie tworzącej
Państwowe fundusze celowe - gospodarka finansowa
Gospodarka finansowa funduszu prowadzona jest w oparciu o roczny plan finansowy, w ramach którego sporządza się plan dochodów i wydatków ujmowanych w terminie ich zapłaty. elementy obligatoryjne planów finansowych funduszy to m.in.: stan początkowy i końcowy środków pieniężnych, należności i zobowiązań, przychody własne; dotacje z budżetu państwa oraz od innych jednostek sektora finansów publicznych, a także koszty na realizację zadań.
W planie finansowym państwowego funduszu celowego mogą być dokonywane zmiany polegające na zwiększeniu prognozowanych przychodów i odpowiednio kosztów, z zastrzeżeniem, że zmiany te nie spowodują zwiększenia dotacji z budżetu państwa.
Państwowe fundusze celowe - zasada samofinansowania
Działalność państwowych funduszy celowych jest zasadniczo oparta na zasadzie samofinansowania. Koszty państwowego funduszu celowego mogą być pokrywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje z budżetu państwa i pozostałości środków z okresów poprzednich.
Państwowe fundusze celowe - przykłady
- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
- Fundusz Pracy
- Fundusz Medyczny
- Fundusz Emerytur Pomostowych
Państwowe i samorządowe osoby prawne -
Państwowe i samorządowe osoby prawne są tworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych.
Nie zalicza się jednak do nich przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków ani spółek prawa handlowego.
Do państwowych i samorządowych osób prawnych będących jednostkami sektora finansów publicznych przepisy ustawy o finansach publicznych stosuje się jedynie odpowiednio.
Zgodnie z art. 30 ust. 2 u.f.p. podstawą ich gospodarki finansowej są plany finansowe.
W przypadku państwowych osób prawnych projekty planów finansowych są przekazywane Ministrowi Finansów w trybie i terminach określonych w przepisach dotyczących prac nad projektem
ustawy budżetowej.
Obligatoryjnymi elementami planu finansowego są m.in.: przychody z prowadzonej działalności, dotacje, koszty działalności, środki na wydatki majątkowe, stan należności, zobowiązań i środków pieniężnych na początek i koniec roku.
Państwowe i samorządowe osoby prawne - przykłady
Państwowe: parki narodowe, ZUS
Samorządowe: samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, word
Definicja budżetu państwa
publiczny plan finansowy, będący podstawą gospodarki finansowej państwa, obejmujący dochody i wydatki państwa, uchwalony przez Sejm w formie ustawy budżetowej na jeden rok budżetowy.
Zasady budżetowe
1) zasada zupełności
2) zasada równowagi budżetowej
3) zasada jedności
4) zasada jawności
5) zasada szczegółowości
Zasada zupełności budżetu
Zasada zupełności (powszechności) zakłada, że budżet państwa powinien obejmować całość dochodów i wydatków państwa. Wszelkie transfery środków publicznych na poziomie państwowym powinny być zatem dokonywane za pośrednictwem budżetu państwa.
Nierealizowana w pełni, np. ZUS i NFZ poza budżetem i inne
Zasada równowagi budżetowej
Dyrektywa wymagająca utrzymania równowagi wydatków i dochodów państwa. W praktyce dominuje sytuacja deficytu pokrywanego przychodami. Może dojść również (rzadko) do wystąpienia nadwyżki.
Zasada Jedności budżetu
Zasada jedności budżetu może być rozpatrywana w aspekcie formalnym i materialnym.
Zgodnie z zasadą jedności formalnej budżet państwa powinien zawierać się w jednym akcie prawnym - ustawie budżetowej, obejmującym całość gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym. Normatywnym wyrazem tej zasady jest art. 219 ust. 1 Konstytucji RP, z którego wynika, że na jeden rok budżetowy może być uchwalona tylko jedna ustawa budżetowa zawierająca budżet państwa.
Zgodnie z zasadą jedności materialnej całość dochodów publicznych powinna być za pośrednictwem budżetu przeznaczana na pokrycie całości wydatków. Oznacza to, że budżet państwa nie może wiązać wpływów z konkretnych źródeł dochodów z konkretnymi wydatkami. Wyjątkiem są państwowe fundusze celowe, których celem jest łączenie konkretnych dochodów z konkretnymi wydatkami publicznymi.
Zasada jawności budżetu
Zasada jawności gospodarowania środkami publicznymi obejmuje np.:
Jawność debaty budżetowej w Sejmie, Senacie i organach samorządu terytorialnego
Jawność debat nad sprawozdaniami z wykonania budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Jawność debaty nad projektem uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej jednostki samorządu terytorialnego.
Zapewnienie radnym dostępu do dowodów księgowych, informacji o kontrolach i sprawozdań z wykonania audytu.
Publikowanie wykazu podmiotów spoza sektora finansów publicznych, które otrzymały dotacje lub dofinansowanie.
Zasada szczegółowości budżetu
Zgodnie z zasadą szczegółowości budżet państwa to nie ogólne kwoty dochodów i wydatków państwa, określone w części tekstowej ustawy budżetowej, ale szczegółowe określenie tych dochodów i wydatków w załącznikach do ustawy budżetowej, stanowiących właściwy budżet państwa, zgodnie z określoną klasyfikacją budżetową. Klasyfikacja budżetowa to system grupowania dochodów i wydatków państwa według przyjętych podziałek klasyfikacyjnych, a więc części, działów, rozdziałów i paragrafów.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 4 grudnia 2009 r.
w sprawie klasyfikacji części budżetowych oraz określenia ich dysponentów
Przykładowe dochody budżetu państwa
1) podatki i opłaty, w części, która zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowi dochodów jednostek samorządu terytorialnego, przychodów państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych;
2) cła
3) wpłaty z tytułu dywidendy;
4) wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego;
5) wpłaty nadwyżki środków finansowych agencji wykonawczych;
6) grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej;
Systematyka wydatków budżetu państwa
1) dotacje i subwencje;
2) świadczenia na rzecz osób fizycznych;
3) wydatki bieżące jednostek budżetowych;
4) wydatki majątkowe;
5) wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa;
6) wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2, w tym wydatki budżetu środków europejskich;
7) środki własne Unii Europejskiej.
Przeznaczenie wydatków publicznych
1) funkcjonowanie organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa oraz sądów i trybunałów;
2) zadania wykonywane przez administrację rządową;
3) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;
4) subwencje dla podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki;
5) dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego;
6) wpłaty do budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej “środkami własnymi Unii Europejskiej”;
7) subwencje dla partii politycznych;
8) dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami;
9) obsługę długu publicznego;
10) wkład krajowy na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich lub środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 3, 5 i 6.
Wydatki - Rodzaje dotacji
Celowe - przekazywane w celu realizacji konkretnego zadania, mogą być finansowaniem lub dofinansowaniem.
Przedmiotowe - środki przeznaczone na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług. Kalkulowane według stawek jednostkowych.
Podmiotowe - są to środki dla podmiotu wskazanego w ustawie lub umowie międzynarodowej na dofinansowanie działalności bieżącej w zakresie określonym w ustawie lub umowie.
Umowa dotacyjna
Dysponent części budżetowej lub dysponent środków udzielając dotacji celowej, w tym jednostce sektora finansów publicznych, w przypadku gdy odrębne przepisy lub umowa międzynarodowa nie określają trybu i zasad udzielania lub rozliczania tej dotacji, zawiera umowę, która określa w szczególności:
1) szczegółowy opis zadania, w tym cel, na jaki dotacja została przyznana, i termin jego wykonania;
2) wysokość udzielonej dotacji;
3) termin wykorzystania dotacji, nie dłuższy niż do dnia 31 grudnia danego roku budżetowego;
4) termin i sposób rozliczenia udzielonej dotacji;
5) termin zwrotu niewykorzystanej części dotacji, nie dłuższy niż 15 dni od określonego w umowie dnia wykonania zadania, a w przypadku zadania realizowanego za granicą - 30 dni od określonego w umowie dnia jego wykonania;
6) tryb kontroli wykonania zadania; w umowie można postanowić, że kontrola będzie prowadzona na zasadach i w trybie określonych w przepisach o kontroli w administracji rządowej.
Wydatki - Subwencje
1) ogólne dla j.s.t.
2) dla podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki
3) dla partii politycznych
Regulowane w ustawach szczegółowych
Brak określonego przeznaczenia środków
Wydatki - świadczenia na rzecz osób fizycznych
Świadczenia na rzecz osób fizycznych obejmują wydatki budżetu państwa kierowane na podstawie odrębnych przepisów bezpośrednio lub pośrednio do osób fizycznych, a niebędące wynagrodzeniem za świadczoną pracę.
Wydatki - wydatki bieżące jednostek budżetowych
Wydatki bieżące jednostek budżetowych obejmują: wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w państwowych jednostkach budżetowych oraz składki naliczane od tych wynagrodzeń i uposażeń, zakupy towarów i usług, koszty utrzymania oraz inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych i realizacją ich statutowych zadań, koszty zadań zleconych do realizacji jednostkom zaliczanym i niezaliczanym do sektora finansów publicznych, z wyłączeniem organizacji pozarządowych.
Wydatki - wydatki majątkowe
Wydatki majątkowe obejmują: wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego, wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji realizowanych przez inne jednostki.
Wydatki - wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa
Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa obejmują w szczególności wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłat związanych z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami, a także koszty związane z emisją skarbowych papierów wartościowych.
Wydatki - środki własne UE
Do środków własnych UE zalicza się: udział we wpływach z ceł, opłat rolnych i cukrowych, środki obliczone na podstawie podatku od towarów i usług, zgodnie z metodologią wynikającą z przepisów UE, środki obliczone na podstawie wartości rocznego dochodu narodowego brutto oraz odsetki i kary za nieterminowe lub nieprawidłowo naliczone płatności.
Wieloletni Plan Finansowy - zawartość
- Wieloletni Plan Finansowy Państwa:
a) zawiera Program Konwergencji w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych
b) określa cele wraz z miernikami stopnia ich realizacji, w układzie obejmującym główne funkcje państwa. - Wieloletni Plan Finansowy Państwa w części zawierającej Program Konwergencji określa dodatkowo:
a) główne cele polityki społecznej i gospodarczej;
b) planowane działania i ich wpływ na poziom dochodów i wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych, o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskiego systemu rachunków narodowych i regionalnych w Unii Europejskiej, w tym na długookresową stabilność finansów publicznych;
c) planowaną wstępną kwotę wydatków obliczoną zgodnie z art. 112aa ust. 1 albo art. 112d ust. 3;
d) zmiany w zakresie podejmowanych działań i celów, w stosunku do poprzedniego Programu Konwergencji;
e) wstępną prognozę podstawowych wielkości makroekonomicznych wraz z założeniami stanowiącymi podstawę jej opracowania.
Wieloletni Plan Finansowy - miejsce publikacji
Monitor Polski
Wieloletni Plan Finansowy - termin uchwalenia
30 kwietnia
Wieloletni Plan Finansowy - charakter
nienormatywny i niedyrektywny
Wieloletni Plan Finansowy - zakres czasowy
dany rok budżetowy + 3 kolejne lata
Procedura budżetowa - inicjatywa ustawodawcza
Wyłącznie RM
Procedura budżetowa - termin złożenia projektu przez RM do Sejmu
30 września
Procedura budżetowa - kompetencje senatu
Może przyjąć lub uchwalić poprawki (brak możliwości odrzucenia) w ciągu 20 dni
Procedura budżetowa - kompetencje prezydenta i TK
Może podpisać lub przekazać do TK w ciągu 7 dni.
Nie może zwrócić sejmowi.
TK ma czas do 2 miesięcy orzeczenie w sprawie.
Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od przedłożenia projektu ustawa budżetowa nie zostanie uchwalona, prezydent w ciągu 14 dni może zarządzić skrócenie kadencji sejmu
Procedura budżetowa - opracowanie projektu
1) Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa na rok następny, uwzględniające ustalenia oraz kierunki działań zawarte WPFP
2) Minister Finansów wydaje notę budżetową - rozporządzenie określające szczegółowy sposób, tryb i terminy opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej.
3) Materiały do projektu ustawy budżetowej opracowują i przedstawiają Ministrowi Finansów dysponenci części budżetowych.
4) Minister Finansów włącza do projektu ustawy budżetowej dochody i wydatki Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Trybunału Konstytucyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego wraz z wojewódzkimi sądami administracyjnymi, Krajowej Rady Sądownictwa, sądownictwa powszechnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego i Państwowej Inspekcji Pracy (art. 139 ust. 2 u.f.p.),
5) Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy budżetowej na rok następny wraz z uzasadnieniem.
6) Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej i wraz z uzasadnieniem przedkłada go Sejmowi w terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy.
Procedura budżetowa - termin przedstawienia Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa na rok następny
Wynika z ustawy o Radzie Dialogu Społecznego, jest to 15 czerwca. Rada ma 30 dni na zajęcia stanowiska, które nie jest jednak wiążące.
Procedura budżetowa - nota budżetowa
Notą budżetową jest nazywane rozporządzenie Ministra Finansów regulujące szczegółowy sposób, tryb i terminy opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej.
Adresatami noty budżetowej są dysponenci części budżetowych, którzy w terminach w niej określonych opracowują i przekazują Ministrowi Finansów materiały do przygotowania projektu ustawy budżetowej.
Minister Finansów nie jest związany planowanymi wielkościami zawartymi w przekazanych mu przez dysponentów części budżetowych materiałach, z wyjątkiem organów i jednostek posiadających tzw. autonomię budżetową, których dochody i wydatki włącza do projektu ustawy budżetowej. Może je modyfikować sejm, zastrzeżeniem restrykcji dotyczącej zwiększania długu.
Podmioty posiadające autonomie budżetową
Kancelaria Sejmu
Kancelaria Senatu
Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
Trybunał Konstytucyjny
Najwyższa Izba Kontroli
Sąd Najwyższy
Naczelny Sąd Administracyjny wraz z wojewódzkimi sądami administracyjnymi
Krajowa Rada Sądownictwa
Sądownictwo powszechne
Rzecznik Praw Obywatelskich
Rzecznik Praw Dziecka
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych
Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
Krajowe Biuro Wyborcze
Państwowa Inspekcja Pracy
Procedura budżetowa - ograniczenie sejmu
Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.
Procedura budżetowa - późniejsze złożenie projektu do sejmu
W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu, ze względu jednak na wymóg istnienia podstawy prowadzenia finansów państwa, projekt ustawy lub prowizorium musi być złożony przed 31 grudnia
Procedura budżetowa - specyfika prac nad ustawą budżetową w sejmie
pierwsze czytanie projektu ustawy budżetowej przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu
projekt ustawy budżetowej Sejm kieruje do rozpatrzenia do Komisji Finansów Publicznych
poszczególne części projektu ustawy budżetowej rozpatrują także właściwe komisje sejmowe, które przekazują Komisji Finansów Publicznych stanowiska zawierające wnioski, opinie lub propozycje poprawek wraz z uzasadnieniem
Komisja Finansów Publicznych po rozpatrzeniu przy udziale przedstawicieli poszczególnych komisji sejmowych projektu ustawy budżetowej, a także stanowisk przekazanych przez komisje, przedstawia na posiedzeniu Sejmu sprawozdanie wraz z wnioskami w sprawie jego przyjęcia bez poprawek lub z poprawkami
zgłoszone Sejmowi przez Senat propozycje określonych zmian w ustawie budżetowej Marszałek Sejmu przekazuje do Komisji Finansów Publicznych, która przedstawia Sejmowi swoje sprawozdanie
Prowizorium budżetowe
Prowizorium budżetowe jest szczególnym planem finansowym, obejmującym przewidywane dochody i wydatki państwa, ale na okres krótszy niż rok.
Plan ten jest uchwalany w formie ustawy o prowizorium budżetowym. Pełni ona w ograniczonym zakresie, zastępczo, funkcje ustawy budżetowej w okresie krótszym niż rok budżetowy, pod warunkiem że RM przedłożyła Sejmowi jej projekt zamiast projektu ustawy budżetowej.
Przedłożenie projektu ustawy o prowizorium budżetowym nie zwalnia RM z obowiązku przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej. RM jest zobowiązana do przedstawienia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie później niż na 3 miesiące przed zakończeniem okresu obowiązywania ustawy o prowizorium budżetowym.
Zasady wykonywania budżetu państwa - zasada wygasania wydatków
Co do zasady niezrealizowane kwoty wydatków budżetu państwa wygasają z upływem roku budżetowego.
Nie później niż do 15 grudnia roku budżetowego RM może jednak ustalić, w drodze rozporządzenia, po uzyskaniu w tej sprawie opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu, wykaz oraz plan finansowy wydatków, które nie wygasają wraz z końcem roku i ostateczny termin ich dokonania, nie dłuższy niż do 31 marca następnego roku budżetowego.
Zasady wykonywania budżetu państwa - zasada realizacji wydatków nieprzewidzianych
Wydatki nieprzewidziane, których obowiązkowe płatności wynikają z tytułów wykonawczych, wyroków sądowych lub ugód, mogą być dokonywane bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel. Odpowiednia zmiana planu wydatków powinna nastąpić w trybie przeniesień wydatków z innych podziałek klasyfikacji wydatków lub z rezerw celowych.
Zasady wykonywania budżetu państwa - zasada pierwszeństwa wydatków na obsługę długu Skarbu Państwa
Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa są dokonywane przed innymi wydatkami budżetu państwa.
Minister Finansów może dokonywać przeniesień wydatków planowanych na obsługę długu Skarbu Państwa między częściami budżetu państwa, w których ujmuje się obsługę długu zagranicznego Skarbu Państwa oraz obsługę długu krajowego Skarbu Państwa.
Zasady wykonywania budżetu państwa - zasada legalności gromadzenia dochodów
Oznacza ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetu państwa na za- sadach wynikających z obowiązujących przepisów. Są to przede wszystkim przepisy prawa podatkowego oraz inne przepisy z zakresu gromadzenia danin publicznych i innych dochodów publicznych.
Nie jest naruszeniem za- sady legalności gromadzenia dochodów niezrealizowanie dochodów w wysokości zaplanowanej w planie finansowym. Dochody nie mają bowiem charakteru dyrektywnego.
Zasady wykonywania budżetu państwa - Zasada terminowości gromadzenia dochodów
Podobnie jak zasada legalności gromadzenia dochodów, oznacza postulat przestrzegania obowiązujących przepisów właściwych w przedmiocie ustalania, pobierania i odprowadzania dochodów budżetu państwa. Zasada ta koncentruje się jednak na aspekcie terminowości, a więc przestrzegania terminów wskazanych w tych przepisach.
Zasady wykonywania budżetu państwa - zasada terminowości realizacji zadań
Oznacza więc pełną (a nie tylko częściową) realizację zadań w terminach wynikających z przepisów prawa oraz z harmonogramu realizacji budżetu. Harmonogramem realizacji budżetu państwa jest zaś harmonogram, o którym mowa w art. 147 u.f.p. Zgodnie z tym przepisem Minister Finansów w porozumieniu z dysponentami części budżetowych opracowuje harmonogram realizacji budżetu państwa. Obejmuje on prognozę dochodów budżetu państwa oraz wielkość wydatków planowanych do sfinansowania w poszczególnych miesiącach roku budżetowego.
Zasady wykonywania budżetu państwa - Zasada planowości realizacji wydatków
Oznacza postulat dokonywania wydatków w granicach kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem.
Zasady wykonywania budżetu państwa - Zasada celowości dokonywania wydatków
Oznacza postulat dokonywania wydatków wyłącznie w związku z realizacją określonego zadania państwa.
Zasady wykonywania budżetu państwa - Zasada oszczędności i efektywności dokonywania wydatków
Zasady te nakazują wydatkowanie środków w sposób gwarantujący osiągnięcie jak najlepszych efektów, zgodnie z zasadą maksymalnego efektu przy danych nakładach lub minimalnego nakładu przy danych efektach.
Zasady wykonywania budżetu państwa - zasada wyboru najkorzystniejszej oferty
Zlecanie zadań powinno następować na zasadach wyboru najkorzystniejszej oferty z uwzględnieniem przepisów o zamówieniach publicznych, o partnerstwie pub- liczno-prywatnym oraz o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi, a w odniesieniu do organizacji pozarządowych z odpowiednim zastosowaniem art. 43 i 151 u.f.p.
Zmiana budżetu państwa w trakcie jego wykonywania
Dokonanie zmiany budżetu wymaga zmiany treści ustawy budżetowej, a zatem uchwalenia przez Sejm ustawy nowelizującej ustawę budżetową na podstawie projektu opracowanego przez RM.
Zmiana budżetu powoduje zmianę globalnej kwoty zaplanowanych dochodów i wydatków budżetowych. Jest to bardzo istotna ingerencja w treść ustawy budżetowej, a procedura obowiązująca w tym zakresie jest długotrwała i przez to mało przydatna dla spraw niecierpiących zwłoki.
Zmiany w budżecie w trakcie jego wykonywania - rodzaje
1) przeniesienie planowanych wydatków budżetowych,
2) zwiększenie planowanych wydatków z rezerw budżetowych,
3) blokowanie planowanych wydatków budżetowych.
Zmiany w budżecie w trakcie jego wykonywania - przeniesienie - na czym polega
Przeniesienie planowanych wydatków budżetowych (tzw. virement) polega na zwiększeniu limitu wydatków budżetowych w określonej podziałce klasyfikacji budżetowej przy jednoczesnym zmniejszeniu o tę samą kwotę wysokości wydatków w innej podziałce klasyfikacji budżetowej. Zastosowanie tego instrumentu nie powoduje zmian w saldzie budżetu państwa. Nie zostaje też powiększona ogólna suma wydatków budżetu państwa.
Zmiany w budżecie w trakcie jego wykonywania - przeniesienie - ograniczenia podmiotowe
dysponenci części budżetowych - mogą dokonywać przeniesienia wydatków wy. łącznie między rozdziałami i paragrafami klasyfikacji wydatków w ramach danej części i działu budżetu państwa.
kierownicy podległych jednostek, którzy uzyskali takie upoważnienie od dysponenta części budżetowej - mogą dokonywać wyłącznie przenoszenia wydatków między paragrafami w obrębie jednego rozdziału
Minister Finansów - może dokonywać przeniesień wydatków planowanych na obsługę długu Skarbu Państwa między częściami budżetu państwa, w których ujmuje się obsługę długu zagranicznego i krajowego Skarbu Państwa
ministrowie będący dysponentami więcej niż jednej części budżetowej - mogą dokonywać przeniesień wydatków między częściami w ramach jednego działu i rozdziału budżetu państwa. O dokonaniu takich przeniesień są zobowiązani poinformować RM, która może uchylić ich decyzję. Rada Ministrów realizuje w ten sposób funkcje kontroli następczej
PRM - może w drodze rozporządzenia dokonywać przenoszenia planowanych dochodów i wydatków budżetowych między częściami budżetu państwa; przy dokonywanych przeniesieniach nie może jednak zmieniać przeznaczenia środków przewidzianego w ustawie budżetowej
RM - może dokonywać przeniesień między częściami i działami budżetu w celu realizacji zadań wynikających z przepisów dotyczących wprowadzenia tego stanu
Zmiany w budżecie w trakcie jego wykonywania - przeniesienie - ograniczenia przedmiotowe
1) Zakaz zwiększania planowanych wydatków na uposażenia i wynagrodzenia ze stosunku pracy, dokonywanych przez dysponentów części budżetowych lub kierowników jednostek organizacyjnych, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej.
2) Konieczność uzyskania przez dysponenta części budżetowej zgody Ministra Finansów na dokonanie przeniesienia planowanych wydatków, w wyniku których następuje zmniejszenie lub zwiększenie wydatków majątkowych jednorazowo o kwotę powyżej 100 000 zł (przeniesienia wydatków poniżej tej kwoty mogą być dokonywane samodzielnie przez dysponenta części budżetowej). Ustawa wprowadza jednak w tym przypadku obowiązek niezwłocznego przesłania stosownej informacji Ministrowi Finansów.
3) Konieczność uzyskania zgody ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego na przeniesienie planowanych wydatków polegające na zmniejszeniu lub zwiększeniu wydatków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich (oprócz wydatków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków na realizację wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej). O udzieleniu zgody na dokonanie przeniesienia minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego informuje niezwłocznie Ministra Finansów.
4) Konieczność uzyskania przez dysponenta części budżetowej zgody Ministra Finansów na dokonanie przeniesienia takich zaplanowanych wydatków, w wyniku którego następuje zwiększenie lub zmniejszenie planowanych wydatków na inwestycje budowlane.
Zmiany w budżecie w trakcie jego wykonywania - zwiększenie - na czym polega
Ustawa o finansach publicznych nie dopuszcza dokonywania wydatków bezpośrednio z podziałek klasyfikacji przewidzianych dla rezerw budżetowych Konieczne jest uprzednie przeniesienie zaplanowanych środków do odpowiednich podziałek klasyfikacji budżetowej (na podstawie decyzji). Zwiększenie planowanych wydatków z zasobów rezerw budżetowych uzależnione jest zatem od wcześniejszego przeniesienia określonej kwoty wydatku z:
części 81 - właściwej dla rezerwy ogólnej lub
części 85 - właściwej dla rezerwy celowej.
Rezerwa ogólna - przeznaczenie
Cechuje ją brak wskazania jej przeznaczenia
Podmiot uprawniony do dysponowania tą rezerwą sam decyduje o jej wykorzystaniu. Jedynym istotnym ograniczeniem jest zakaz jej przeznaczenia na zwiększenie tych wydatków, które w trakcie realizacji budżetu zostały wcześniej zmniejszone - w wyniku przeniesień.
Rezerwa ogólna - przesłanka tworzenia
Przesłanką tworzenia rezerw ogólnych jest konieczność zabezpieczenia środków na sfinansowanie takich wydatków budżetowych, których nie dało się przewidzieć na etapie opracowywania i uchwalania ustawy budżetowej. Jest ona ponadto zabezpieczeniem przed ewentualnymi błędami popełnionymi podczas planowania budżetu.
Rezerwa ogólna - limit
Kwota rezerwy ogólnej jest limitowana, nie może przekroczyć 0,2% wydatków zaplanowanych w budżecie.
Rezerwa ogólna - dysponowanie
Prezes Rady Ministrów, na wniosek właściwego ministra lub innego dysponenta części budżetowej, może zwiększyć wydatki w poszczególnych częściach budżetu państwa z rezerwy ogólnej o kwotę do 10 mln zł.
Minister Finansów, na wniosek właściwego ministra, może zwiększyć wydatki o kwotę do 2 mln zł. Minister Finansów jest zobowiązany powiadomić o tym Prezesa Rady Ministrów.
Rezerwa celowa - charakterystyka
Rezerwy celowe tworzone są w toku planowania i uchwalania ustawy budżetowej według wymogów przewidzianych w art. 140 ust. 2 i 3 u.f.p. Ich przeznaczenie na tym etapie jest już znane, ale nie można dokładnie określić ich wysokości i szczegółowego podziału na pozycje klasyfikacji budżetowej.
Rezerwa celowa - limit
Sumaryczna kwota takich rezerw nie może przekroczyć 5% wydatków budżetowych ogółem.
Rezerwa celowa - przeznaczenie
W projekcie ustawy budżetowej mogą zostać zaplanowane rezerwy celowe:
1) na wydatki, których określenie wysokości lub szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie jest możliwy do dokonania w okresie opracowywania projektu ustawy budżetowej;
2) na wydatki, których realizacja jest uwarunkowana zaciągnięciem kredytu w międzynarodowej instytucji finansowej lub pozyskaniem środków z innych źródeł;
3) na wydatki związane z realizacją programów współfinansowanych z udziałem środków europejskich
4) na wydatki związane z przeciwdziałaniem chorobie zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2 (COVID-19) lub na rzecz pomocy Ukrainie w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego kraju;
5) gdy odrębne ustawy tak stanowią.
Rezerwa celowa - podział
Podziału rezerwy celowej dokonuje Minister Finansów w porozumieniu z właściwymi ministrami lub innymi dysponentami części budżetowych, natomiast podziału rezerw przeznaczonych na zwiększenie wynagrodzeń wynikających z reorganizacji i zmiany zakresu zadań w państwowych jednostkach budżetowych dokonuje RM.
Rezerwa celowa - zmiana celu przeznaczenia i zmiana klasyfikacji wydatków
zmiana celu przeznaczenia rezerwy celowej - Minister Finansów po uzyskaniu pozytywnej opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu może dokonać takiej zmiany
zmiana klasyfikacji wydatków- Minister Finansów działający w porozumieniu z właściwym ministrem lub innym dysponentem części budżetowej może dokonać zmiany nie później niż do 15 listopada roku budżetowego.
W przypadku rezerw celowych przeznaczonych na finansowanie zadań, dla których zostały udzielone zapewnienia finansowania lub dofinansowania zadań z budżetu państwa (promesa), zmiana klasyfikacji wydatków może nastąpić do 20 grudnia roku budżetowego, a w przypadku rezerw celowych, o których mowa w art. 154 ust. 5 i 6 (europejskie), do końca roku budżetowego.
Szczególne przepisy obowiązują w przypadku realizacji zadań wynikających z przepisów dotyczących wprowadzenia stanów nadzwyczajnych na terytorium państwa lub na jego części (art. 158 u.f.p.), część ograniczeń dotyczących dysponowania rezerwami celowymi nie będzie miała wtedy zastosowania.
Rezerwa celowa - terminy
15 października roku budżetowego - termin podstawowy
20 grudnia roku budżetowego - termin szczególny, przewidziany dla podziału rezerwy celowej przez Ministra Finansów na finansowanie zadań, którym udzielono zapewnienia co do finansowania lub dofinansowania z budżetu państwa, tzw. promesy
w każdym czasie roku budżetowego - dotyczy jedynie przenoszenia środków z rezerw przeznaczonych na wydatki, których realizacja jest uwarunkowana zaciągnięciem kredytu w międzynarodowej instytucji finansowej lub pozyskaniem środków z innych źródeł, lub na wydatki związane z realizacją programów współfinansowanych z udziałem środków europejskich a także środków z rezerw przeznaczonych na finansowanie zobowiązań Skarbu Państwa i rezerw przeznaczonych na przeciwdziałanie klęskom żywiołowym i usuwanie ich skutków
Blokowanie wydatków - charakterystyka
Blokowanie wydatków oznacza zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków. Jako instrument represyjny jest reakcją na wystąpienie niekorzystnych zjawisk: niegospodarności, opóźnień w realizacji zadań, nadmiaru posiadanych środków, naruszenia zasad gospodarki finansowej, a także zagrożenia realizacji ustawy budżetowej.
Blokowanie wydatków - rodzaje
Definitywna - Zablokowanie wydatków obowiązuje do końca roku budżetowego i wywołuje taki sam skutek, jak wygaśnięcie wydatków z końcem roku budżetowego.
Okresowa - Zablokowanie wydatków skutkuje ograniczeniem (zawieszeniem) zakresu uprawnień do wykorzystania środków budżetowych. Po upływie terminu zablokowania wydatków uprawnienia do ich dokonywania odzyskują moc i wydatki mieszczące się w limitach mogą być realizowane w pierwotnie określonej wysokości.
Blokowanie wydatków - podmioty uprawnione
Minister Finansów - w zakresie całego budżetu, z wyłączeniem jednostek z autonomią budżetową.
Minister Finansów jest zobowiązany do niezwłocznego poinformowania Rady Ministrów o przyczynach podjęcia takiej decyzji. Rada Ministrów może uchylić decyzję Ministra Finansów w terminie 30 dni od dnia poinformowania jej o podjęciu decyzji.
Dysponenci - w zakresie części budżetowych.
Dysponenci części budżetowych są zobowiązani do niezwłocznego poinformowania Ministra Finansów.
Blokowanie wydatków - tworzenie rezerwy z zablokowanych wydatków
Po uzyskaniu pozytywnej opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu Minister Finansów może utworzyć nową rezerwę celową ze środków zablokowanych i przenieść do niej kwoty wydatków zablokowanych. W odróżnieniu od innych rezerw charakteryzuje się ona pewną specyfiką:
tworzona jest w toku wykonywania budżetu państwa, a nie na etapie planowania budżetu;
nie ma ograniczeń dotyczących jej wysokości;
inne jest przeznaczenie zablokowanych w ten sposób środków.
Kwoty z tak utworzonej rezerwy należy przeznaczyć na sfinansowanie zobowiązań Skarbu Państwa lub na cele odrębnie wskazane w ustawie budżetowej
Blokowanie wydatków - przypadek zagrożenia realizacji ustawy budżetowej
W wyjątkowych okolicznościach, w przypadku zagrożenia realizacji ustawy budżetowej, tj. zagrożenia planowanego stanu równowagi budżetowej, ustawa o finansach publicznych dopuszcza blokowanie planowanych wydatków budżetu państwa na czas oznaczony.
Uprawnienie do podejmowania takiej decyzji w formie aktu normatywnego, jakim jest rozporządzenie, przysługuje wyłącznie RM. W rozporządzeniu wydanym po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu RM określa w szczególności część budżetu państwa, która będzie podlegała blokowaniu, oraz łączną kwotę zablokowanych wydatków. Szczegółową klasyfikację ustala właściwy dysponent części budżetowej.
Rada Ministrów nie może zablokować wydatków budżetu państwa przewidzianych na subwencję ogólną dla j.s.t. Rozwiązanie to chroni ustawowo samodzielność finansową tych jednostek.
Treść normatywna uchwały budżetowej
1) łączna kwota zaplanowanych dochodów i wydatków oraz kwoty rezerw
2) kwota planowanego deficytu albo nadwyżki wraz z źródłami pokrycia lub sposobem przeznaczenia.
3) łączna kwota planowanych przychodów i rozchodów
4) limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych jak i zobowiązań zaliczanych do powyższych
5) kwota wydatków na spłatę zobowiązań z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji
6) szczególne zasady wykonywania budżetu wynikające z odrębnych ustaw
7) uprawnienia jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy (sołectwa, dzielnice, osiedla)
8) inne postanowienia wynikające z postanowień organu stanowiącego j.s.t.
9) możliwość upoważnienia zarządu j.s.t. do zaciągania zobowiązań
10) możliwość upoważnienia zarządu j.s.t. do dokonywania zmian w budżecie
załączniki do uchwały budżetowej
1) zestawienie planowanych kwot dotacji
2) plan dochodów rachunku dochodów tzw. jednostek oświatowych
3) plan przychodów i kosztów samorządowych zakładów budżetowych
Uchwała budżetowa - inicjatywa, termin
Zgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych inicjatywa w sprawie sporządzenia projektu uchwały budżetowej przysługuje wyłącznie zarządowi j.s.t.. Organ ten sporządza i przedkłada w terminie do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy projekt uchwały budżetowej organowi stanowiącemu j.s.t. i RIO w celu zaopiniowania.
Regulacja procedury uchwalania uchwały budżetowej
1) u.f.p.
2) ustawy samorządowe (o gminach, powiatach, województwach)
3) ustawa o RIO
4) statuty j.s.t.
5) uchwała proceduralna j.s.t.
Regulacje uchwały proceduralnej j.s.t.
1) wymagana szczegółowość projektu (nie może być mniejsza niż określona w u.f.p.)
2) terminy obowiązujące w toku prac nad projektem uchwały budżetowej
3)wymogi dotyczące uzasadnienia i materiałów informacyjnych przekładanych przez zarząd organowi stanowiącemu j.s.t. wraz z projektem uchwały budżetowej
Wymagania te określają minimum regulacji, możliwe jest więcej
Charakter uchwały proceduralnej
Uchwała proceduralna jest aktem prawa wewnętrznego
Opiniowanie przez regionalną izbę obrachunkową projektu uchwały budżetowej oraz możliwości sfinansowania deficytu
Udział RIO w procedurze uchwalania budżetu j.s.t. zaznacza się po przez obowiązek opiniowania projektu uchwały budżetowej i możliwości sfinansowania deficytu przedstawionego przez j.s.t. w projekcie uchwały budżetowej, a następnie w uchwale budżetowej. Podstawą formułowania przez skład orzekający ocen zawartych w opinii jest kryterium legalności.
Wydając opinię o projekcie uchwały budżetowej, skład orzekający w szczególności bada, czy został on sporządzony zgodnie z wymogami określonymi w ustawie o finansach publicznych i w uchwale proceduralnej organu stanowiącego j.s.t. Projekt uchwały budżetowej oceniany jest także pod kątem formalnym i rachunkowym oraz pod kątem poprawności stosowanej klasyfikacji budżetowej.
Opiniowanie przez regionalną izbę obrachunkową projektu uchwały budżetowej oraz możliwości sfinansowania deficytu - rodzaje opinii
1) pozytywna
2) wydawana w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów
a) negatywna - przy istotnym naruszeniu prawa
b) pozytywna z uwagami - przy stwierdzeniu jedynie niezbyt istotnych uchybień
Odwołanie od negatywnej opinii RIO
w terminie 14 dni od doręczenia opinii
RIO ma 14 dni na rozpatrzenie
Skutki opinii RIO
Opinię o projekcie uchwały budżetowej zarząd obowiązany jest przedstawić przed uchwaleniem budżetu organowi stanowiącemu j.s.t. Powinno to zatem nastąpić najpóźniej na tej samej sesji, na której przyjmowana jest uchwała budżetowa.
W razie opinii negatywnej zarząd zobligowany jest do przedstawienia radzie (sejmikowi) odpowiedzi na zawarte w niej zarzuty. O negatywnej opinii wydanej w sprawie projektu uchwały budżetowej prezes izby informuje też właściwego wojewodę i ministra właściwego do spraw finansów publicznych.
Brak aprobaty dla projektu uchwały budżetowej nie wstrzymuje jednak procedury uchwalania budżetu. Przepisy ustaw nie obligują ani zarządu, ani organu stanowiącego j.s.t. do uwzględnienia uwag zawartych w opinii, jednak okoliczność, że RIO bada jednocześnie uchwałę budżetową w postępowaniu nadzorczym, sprawia, że uwagi te na ogół są respektowane. Dotyczy to zwłaszcza takich naruszeń prawa, których nieusunięcie może być podstawą ingerencji nadzorczej w formie stwierdzenia nieważności uchwały budżetowej w całości lub w części.
Opinia RIO w sprawie możliwości sfinansowania deficytu budżetowego
Zgodnie z wolą ustawodawcy RIO najpierw opiniuje możliwość sfinansowania deficytu j.s.t. wynikającego z przedłożonego projektu uchwały budżetowej, a następnie powtarza tę czynność po przyjęciu uchwały budżetowej. Natomiast ewentualne zmiany wysokości deficytu budżetu j.s.t. dokonane w trakcie roku budżetowego nie wymagają opiniowania, podobnie jak projektowane zmiany uchwały budżetowej czy uchwały w sprawie WPF.
Opinia publikowana jest w terminie 7 dni od dnia jej otrzymania w BIP.
Instytucja ustalenia zastępczego budżetu j.s.t.
Instytucja ustalenia zastępczego budżetu ma na celu przeciwdziałanie takiej sytuacji, kiedy na skutek niedopełnienia obowiązków przez organy j.s.t. lub braku konsensusu niezbędnego do przyjęcia uchwały budżetowej nie dochodzi do uchwalenia budżetu w ustawowym terminie albo kiedy j.s.t. traci możliwość uchwalenia budżetu z powodu niezachowania relacji z art. 242-244 u.f.p (zadłużenie). Gospodarka finansowa j.s.t. powinna być prowadzona w oparciu o trwałą, a nie tymczasową podstawę, a taką tworzy dopiero uchwała budżetowa.
Zastępcze ustalenie budżetu j.s.t. przez kolegium RIO jest środkiem nadzoru o charakterze władczym, którego legalność podlega kontroli sądów administracyjnych. Na gruncie obowiązujących przepisów prawa środek ten jest stosowany w czterech następujących przypadkach:
1) stwierdzenia nieważności uchwały budżetowej w całości lub w części; budżet j.s.t. lub jego część dotknięte nieważnością ustala kolegium izby.
2) nieuchwalenia budżetu j.s.t. w prawem przewidzianym terminie, tj. do 31 stycznia roku budżetowego
3) braku opracowania i uchwalenia programu postępowania naprawczego lub negatywnej opinii RIO o programie postępowania naprawczego w sytuacji niemożności uchwalenia WPF lub budżetu j.s.t., zgodnie z zasadami określonymi w art. 242-244 u.f.p., oraz zagrożenia realizacji zadań przez j.s.t.
4) braku możliwości uchwalenia WPF lub budżetu j.s.t., zgodnie z zasadami określonymi w art. 242-244 u.f.p. (zasady zadłużenia)
Ustalenie zastępcze w razie niepodjęcia uchwały budżetowej w terminie
Jeżeli uchwała budżetowa nie została podjęta do 31 stycznia RIO w terminie do końca lutego ustala budżet jednostek samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych oraz zadań zleconych. Do momentu ustalenia gospodarkę prowadzi się na podstawie projektu przedłożonego organowi stanowiącemu do 15 listopada.
postępowanie naprawcze - przesłanki, wezwanie i termin
W razie braku możliwości uchwalenia wieloletniej prognozy finansowej lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego, zgodnie z zasadami zadłużenia określonymi w art. 242-244, oraz zagrożenia realizacji zadań publicznych przez jednostkę samorządu terytorialnego, RIO wzywa jednostkę samorządu terytorialnego do opracowania i uchwalenia programu postępowania naprawczego oraz przedłożenia tego programu celem zaopiniowania do regionalnej izby obrachunkowej, w terminie 45 dni od dnia otrzymania wezwania.
postępowanie naprawcze - opinia RIO o programie i możliwe rezultaty
Uchwalony przez organ stanowiący j.s.t. program postępowania naprawczego przedkładany jest RIO w celu jego zaopiniowania. Opinia RIO o programie ma decydujące znaczenie dla dalszego sposobu postępowania.
- opinia pozytywna - pozwala organowi stanowiącemu j.s.t. na uchwalenie budżetu i WPF bez zachowania relacji określonych w art. 242-244 u.f.p. (zasady zadłużenia), przy czym realizacja programu postępowania naprawczego wiąże się z obowiązkiem ograniczania niektórych wydatków j.s.t..
- negatywna - Budżet j.s.t., podobnie jak w przypadku nieuchwalenia przez j.s.t. programu, ustala RIO. Zmiana budżetu j.s.t. ustalonego przez RIO bez zachowania relacji określonych w art. 242-244 u.f.p. nie może powodować zwiększenia stopnia niezachowania relacji wynikającego z tego budżetu.
W przypadku nieopracowania programu postępowania naprawczego lub braku pozytywnej opinii RIO do tego programu w j.s.t. ustawodawca prze widział też możliwość zawieszenia jej organów. W tym przypadku program postępowania naprawczego jest opracowywany i przedstawiany do zaopiniowania RIO przez komisarza rządowego.
Ustalenie budżetu przez RIO razie braku możliwości uchwalenia wieloletniej prognozy finansowej lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego, zgodnie z zasadami zadłużenia
W razie braku możliwości uchwalenia wieloletniej prognozy finansowej lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego, zgodnie z zasadami zadłużenia, budżet jednostki samorządu terytorialnego ustala RIO. Budżet może być ustalony bez zachowania relacji określonych w art. 242-244 (zasady zadłużenia)
Kiedy stosować najpierw program naprawczy a kiedy po prostu ustalenie budżetu przez RIO?
Zastosowanie programu naprawczego zależy od stwierdzenia przez RIO zagrożenia realizacji zadań własnych j.s.t. przy niemożności uchwalenia budżetu j.s.t. zgodnie z zasadami zadłużenia z art. 242-244 u.f.p.. Gdy zagrożenie to istnieje stosuje się program naprawczy, w przeciwnym wypadku RIO po prostu ustala budżet.
Ograniczenie kompetencji organu stanowiącego j.s.t.
Organ stanowiący j.s.t. nie może samodzielnie (bez zgody zarządu) zmniejszyć dochodów lub zwiększyć wydatków w sposób powodujący zwiększenie deficytu budżetu jednostki.
Katalog dochodów j.s.t. z ustawy o dochodach j.s.t.
- Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:
a) dochody własne - w rozumieniu ustawy dochodami własnymi jednostek samorządu terytorialnego są również udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz z podatku dochodowego od osób prawnych.
b) subwencja ogólna;
c) dotacje celowe z budżetu państwa. - Dochodami jednostek samorządu terytorialnego mogą być:
a) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi;
b) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;
c) inne środki określone w odrębnych przepisach.
Katalog dochodów j.s.t. z Konstytucji
Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.
Jest to katalog niepełny.
Dochody własne j.s.t. - podatkowe gminy
wpływy z podatków:
a) od nieruchomości,
b) rolnego,
c) leśnego,
d) od środków transportowych,
e) dochodowego od osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej,
f) (uchylona),
g) od spadków i darowizn,
h) od czynności cywilnoprawnych;
Udział w PIT i CIT nie jest dochodem własnym, jest natomiast jako taki traktowany.
Dochody własne j.s.t. - z opłat gminy
wpływy z opłat:
a) skarbowej,
b) targowej,
c) miejscowej, uzdrowiskowej i od posiadania psów,
d) reklamowej
e) eksploatacyjnej - w części określonej w ustawie
Dochody własne j.s.t. - udział w PIT i CIT gminy
Udział w PIT i CIT nie jest dochodem własnym, jest natomiast jako taki traktowany.
Dla gminy udział ten wynosi:
39,34% w PIT
6,71% w CIT
Dochody własne j.s.t. - udział w PIT i CIT powiatu
Udział w PIT i CIT nie jest dochodem własnym, jest natomiast jako taki traktowany.
Dla gminy udział ten wynosi:
10,25% w PIT
1,40% w CIT
Dochody własne j.s.t. - udział w PIT i CIT województwa
Udział w PIT i CIT nie jest dochodem własnym, jest natomiast jako taki traktowany.
Dla gminy udział ten wynosi:
1,60% w PIT
14,75% w CIT
Dochody własne j.s.t. - z opłat powiatu
Dochodami powiatu są np.:
opłaty wnoszone na jego rzecz za pobyt dziecka w rodzinie zastępczej
opłaty za dowody i tablice rejestracyjne pojazdów,
za wydanie prawa jazdy,
za zaświadczenia i wpisy do dowodów rejestracyjnych
Cechy dochodów własnych j.s.t.
władztwo i stałość
Inne niż daninowe dochody własne j.s.t.
1) dochody z majątku
2) dochody z wpłat od jednostek organizacyjnych
3) wpłaty nadwyżek środków obrotowych samorządowych zakładów budżetowych
4) z tytułu spadków i darowizn
5) 5% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
6) kar i grzywien pobieranych na podstawie odrębnych przepisów oraz odsetek od nieterminowo wpłacanych należności budżetowych.
Subwencja ogólna - cechy i podział
Cechy:
- transferowość
- obiektywny charakter naliczania, ustalony w ustawie
- bezzwrotność
Podział:
1) część oświatowa
2) część wyrównawcza
a) podstawowa
b) uzupełniająca
c) stabilizująca
3) część równoważąca (dotyczy gmin i powiatów)
4) część regionalna (dotyczy jedynie województw)
5) rozwojowa
Obliczanie części podstawowej wyrównawczej subwencji ogólnej
Dla gminy:
G - oznacza dochód podatkowy gminy w przeliczeniu na 1 mieszkańca danej gminy
Gg - oznacza średni dochód podatkowy gmin w przeliczeniu na 1 mieszkańca w skali kraju
Gmina otrzymuje środki gdy G < 92% Gg
Dla powiatu:
P - oznacza dochód podatkowy powiatu w przeliczeniu na 1 mieszkańca danej gminy
Pp - oznacza średni dochód podatkowy powiatów w przeliczeniu na 1 mieszkańca w skali kraju
Gmina otrzymuje środki gdy P < Pp
Dla województwa:
W - oznacza dochód podatkowy województwa w przeliczeniu na 1 mieszkańca danej gminy
Ww - oznacza średni dochód podatkowy województw w przeliczeniu na 1 mieszkańca w skali kraju
Gmina otrzymuje środki gdy W < Ww
tzw. Janosikowe
Mechanizm obliczania subwencji oparty jest na zasadzie solidaryzmu jednostek samorządowych, w związku z czym środki przekazywane z budżetu państwa w ramach subwencji ogólnej w części pochodzą ze środków pozyskiwanych od samych j.s.t. w ramach obowiązkowych wpłat dokonywanych przez najbogatsze jednostki.
Dochody własne j.s.t. - dotacje celowe - rodzaje i cechy
Dotacje na zadania własne - (fakultatywne i uznaniowe)
Dotacje na zadania zlecone - (na podstawie ustaw lub porozumień)
