Finanse Publiczne Flashcards
Jakie są funkcje finansów publicznych?
Funkcje finansów publicznych to:
- funkcja fiskalna i związane z nią funkcje alokacyjna i redystrybucyjna
- funkcja stymuacyjna
- funkcja ewidencyjno-kontrolna
Na czym polega funkcja fiskalna finansów publicznych?
Funkcją podstawową finansów publicznych jest gromadzenie środków przez państwo i inne podmioty publiczne do realizacji swoich zadań. Oprócz tego, funkcja fiskalna obejmuje cele alokacyjne i redystrybucyjne, które wspierają odpowiednie przekierowanie i równomierne rozdział środków finansowych.
Na czym polega funkcja alokacyjna finansów publicznych?
Funkcja alokacyjna finansów publicznych umożliwia organom publicznym kierowanie rozmieszczeniem zasobów w gospodarce poprzez przepływy pieniężne, takie jak dochody i wydatki publiczne. Celem jest optymalne wykorzystanie czynników wytwórczych i dóbr materialnych poprzez wpływanie na ich alokację.
Na czym polega funkcja redystrybucyjna finansów publicznych?
Funkcja redystrybucyjna polega na przesuwaniu części dochodu narodowego z sektora produkcji do sektora usług publicznych oraz między różnymi obszarami gospodarki, regionami kraju i grupami społecznymi. Przykłady to wsparcie dla administracji, nauki, oświaty, bezpieczeństwa publicznego, subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego oraz świadczenia socjalne, takie jak stypendia.
Na czym polega funkcja stymulacyjna finansów publicznych?
Funkcja stymulacyjna finansów publicznych polega na używaniu rozwiązań prawnofinansowych do gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych, celem pobudzenia podmiotów do pożądanych działań (np. zwolnień, ulg podatkowych) lub powstrzymania ich od działań niepożądanych (np. odsetki od zaległości podatkowych, restrykcyjne opodatkowanie źródeł nieujawnionych dochodów).
Na czym polega funkcja ewidencyjno-kontrolna finansów publicznych?
Funkcja ewidencyjno-kontrolna finansów publicznych polega na utrzymaniu precyzyjnych rejestrów, umożliwiających kontrolę nad zjawiskami gospodarczymi w aspekcie pieniężnym. Analiza przepływów środków pozwala uzyskać informacje o stanie gospodarki, co jest kluczowe dla podejmowania optymalnych decyzji przez podmioty publiczne.
Jakie środki publiczne wymienia art. 5 ufp.?
Środkami publicznymi są:
1) dochody publiczne;
2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);
2a) środki, o których mowa w art. 3b ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju
2b) środki, o których mowa w art. 202 ust. 4;
3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2;
4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:
a) ze sprzedaży papierów wartościowych,
b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,
c) ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,
d) z otrzymanych pożyczek i kredytów,
e) z innych operacji finansowych;
5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
Jakie dochody publiczne wymienia art. 5 ufp.?
1) Daniny publiczne, takie jak podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, banków państwowych oraz inne świadczenia wynikające z odrębnych ustaw.
2) Inne dochody budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego i innych jednostek sektora finansów publicznych zgodne z odrębnymi ustawami lub umowami międzynarodowymi.
3) Wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług oferowanych przez jednostki sektora finansów publicznych.
4) Dochody z mienia sektora finansów publicznych, takie jak wpływy z najmu, dzierżawy, odsetki od środków na rachunkach bankowych, odsetki od udzielonych pożyczek, dywidendy i inne.
5) Spadki, zapisy i darowizny w formie pieniężnej dla jednostek sektora finansów publicznych.
6) Odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych.
7) Kwoty uzyskane z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji przez jednostki sektora finansów publicznych.
8) Dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, które nie są przychodami w rozumieniu ust. 1 pkt 4 lit. a i b.
Czym są wydatki publiczne?
- Wydatki publiczne są związane z realizacją redystrybucji definitywnej.
- Charakteryzują się bezzwrotnym i ostatecznym charakterem płatności, takimi jak zakupy towarów, wypłaty zasiłków czy wynagrodzenia.
- Podstawą wydatków są budżet państwa, budżet jednostek samorządu terytorialnego (j.s.t.) oraz plany finansowe jednostek sektora finansów publicznych.
- Wydatki muszą być dokonywane tylko na cele i w wysokości określonej w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej j.s.t. lub planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych związanej z realizacją przypisanych zadań publicznych.
Czym są rozchody publiczne?
- Rozchody publiczne to czasowe transfery środków.
- Wynikają z konieczności sfinansowania spłat zobowiązań, takich jak rata kredytu.
- Mogą także obejmować udostępnianie własnych zasobów finansowych innym podmiotom w formie pożyczek na zasadach zwrotnych.
Jakie rozchody publiczne wymienia ufp.?
1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;
2) wykup papierów wartościowych;
3) udzielone pożyczki i kredyty,
4) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa,
5) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością;
6) płatności związane z udziałami Skarbu Państwa w międzynarodowych instytucjach finansowych.
Podziałki klasyfikacyjne budżetu
Część -> Dział -> Rozdział -> Paragraf
Na czym polega zasada niefunduszowania i jakie są od niej wyjątki?
- budżet zorganizowany na zasadzie jednej puli wydatków i dochodów,
- zakazuje się wiązania określonych kategorii dochodów z określonymi kategoriami
wydatków - wyjątki to:
1) fundusze celowe
2) wydatki finansowane z kredytów udzielonych przez międzynarodowe instytucje finansowe, ze środków europejskich i środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi
3) koszty ponoszone przez jednostki prowadzące działalność gospodarczą, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej oraz inne państwowe osoby prawne i samorządowe zakłady budżetowe
4) wyjątki wynikające z odrębnych ustaw
Jednostki finansów publicznych tworzone odrębną ustawą
1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
2) Narodowy Fundusz Zdrowia;
3) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
4) uczelnie publiczne;
5) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
6) państwowe i samorządowe instytucje kultury;
7) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, instytutów działających w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz, banków (BGK) oraz spółek prawa handlowego;
8) Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Jednostki finansów publicznych tworzone przez ufp.
1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;
2) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
2a) związki metropolitalne;
3) jednostki budżetowe;
4) samorządowe zakłady budżetowe;
5) agencje wykonawcze;
6) instytucje gospodarki budżetowej;
7) państwowe fundusze celowe;
Finansowanie metodą brutto
taki sposób prowadzenia gospodarki finansowej, gdzie jednostki pokrywają wszystkie swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostek samorządu terytorialnegoq
Finansowanie metodą netto
taki sposób finansowania, gdzie jednostka sektora finansów publicznych odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania, a z uzyskiwanych przychodów pokrywa swe koszty. W razie braku możliwości pełnego ich pokrycia z tego źródła może otrzymać dotację z właściwego budżetu (np. samorządowy zakład budżetowy, instytucja gospodarki budżetowej)
Jednostka budżetowa - metoda finansowania, przykłady
- finansowane metodą brutto
- przykłady: szkoły, urzędy, sądy
Jednostka budżetowa - osobowość prawna
nie posiada
Jednostka budżetowa - tworzenie
Jednostki budżetowe, z zastrzeżeniem odrębnych rozwiązań ustawowych, tworzą wskazane w ustawie o finansach publicznych podmioty. W zależności od ich statusu ustawodawca dokonuje ich podziału na państwowe oraz samorządowe, w tym: gminne, powiatowe lub wojewódzkie, jednostki budżetowe.
Państwowe jednostki budżetowe tworzą, łączą i likwidują zatem ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych ustaw - państwowe jednostki budżetowe.
Natomiast gminne, powiatowe i wojewódzkie jednostki budżetowe tworzą organy stanowiące j.s.t.
W przypadku tworzenia jednostki budżetowej organ, który ją utworzył, ma ustawowy obowiązek nadania jej statutu (z wyłączeniem sytuacji, które unormowano w odrębnych przepisach) oraz określenia mienia przekazywanego tej jednostce w zarząd. Forma prawna zarządu jest konsekwencją braku osobowości prawnej jednostki budżetowej.
Jednostka budżetowa - likwidacja
Likwidując jednostkę budżetową, organ likwidujący określa przeznaczenie mienia znajdującego się w zarządzie tej jednostki, z zastrzeżeniem sytuacji gdy tworzy nową jednostkę o innej formie organizacyjno-prawnej.
W przypadku państwowej jednostki budżetowej decyzja o przeznaczeniu tego mienia jest podejmowana w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw aktywów państwowych.
Należności i zobowiązania likwidowanej:
1) państwowej jednostki budżetowej - przejmuje organ, który podjął decyzję o likwidacji;
2) gminnej, powiatowej lub wojewódzkiej jednostki budżetowej - przejmuje urząd odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego.
Z zastrzeżeniem sytuacji gdy tworzy nową jednostkę o innej formie organizacyjno-prawnej, wtedy organ może również zdecydować o przejęciu należności i zobowiązań likwidowanej jednostki budżetowej przez nowo utworzoną jednostkę.
Wydzielony rachunek dochodów państwowej jednostki budżetowej
Państwowe jednostki budżetowe prowadzące działalność oświatową gromadzą dochody na wydzielonym rachunku.
Dochody obejmują m.in. spadki, darowizny, odszkodowania, wpłaty za utracone lub uszkodzone mienie, opłaty egzaminacyjne, odpłatności za wyżywienie i zakwaterowanie uczniów, a także dopłaty z ramienia Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej.
Dochody są przeznaczone na sfinansowanie wydatków bieżących i majątkowych, cele wskazane przez darczyńcę, oraz remont lub odtworzenie mienia w przypadku uzyskania dochodów z odszkodowań.
Dochody, wraz z odsetkami, nie mogą być przeznaczone na finansowanie wynagrodzeń osobowych.
Wydzielony rachunek dochodów samorządowej jednostki budżetowej
Jednostki samorządu terytorialnego prowadzące działalność oświatową gromadzą dochody na wydzielonym rachunku.
Dochody obejmują spadki, zapisy, darowizny, odszkodowania, wpłaty za utracone lub uszkodzone mienie, oraz dochody z działalności związanej z kształceniem zawodowym.
Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określa jednostki budżetowe gromadzące dochody, źródła tych dochodów, ich przeznaczenie (z zastrzeżeniem finansowania wynagrodzeń osobowych), oraz sposób sporządzania planu finansowego.
W przypadku jednostek prowadzących kształcenie zawodowe, dochody związane z kształceniem zawodowym są przeznaczane na cele tego rodzaju kształcenia oraz z tytułu działalności z nim związanej.
Wydatki z rachunku mogą być dokonywane do wysokości zgromadzonych dochodów, zgodnie z planem finansowym.
Środki pozostające na rachunku do końca roku budżetowego podlegają odprowadzeniu na konto budżetu jednostki samorządu terytorialnego do 5 stycznia następnego roku.
Wydzielony rachunek dochodów jednostki budżetowej znajdującej się za granicą
Jednostki budżetowe poza granicami Polski podlegające ministrowi spraw zagranicznych lub ministrowi gospodarki mogą gromadzić dochody na wydzielonym rachunku z odszkodowań, wpłat za utracone mienie, wpływów z najmu, dzierżawy, sprzedaży składników majątkowych oraz odsetek od zgromadzonych środków.
Dochody te są przeznaczane na finansowanie bieżących i inwestycyjnych wydatków związanych z remontami i odtworzeniem mienia państwowych jednostek budżetowych poza granicami Polski.
Środki gromadzone na rachunku mogą być przekazywane na wydzielone rachunki innych państwowych jednostek budżetowych za granicą, zgodnie z potrzebami wskazanymi przez ministra spraw zagranicznych lub ministra gospodarki.
Samorządowe zakłady budżetowe - zadania
Samorządowe zakłady budżetowe mogą wykonywać zadania własne samorządu terytorialnego związane m.in. z gospodarką mieszkaniową, drogami, wodociągami, transportem zbiorowym, kulturą, gospodarką odpadami, cmentarzami.
Samorządowe zakłady budżetowe - osobowość prawna
Nie posiadają
Samorządowe zakłady budżetowe - zasady tworzenia
Tworzą je organy stanowiące j.s.t.
Prawną formą utworzenia zakładu jest zawsze uchwała organu stanowiącego.
Tworząc samorządowy zakład budżetowy, organ stanowiący j.s.t. jest zobowiązany określić m.in. nazwę i siedzibę zakładu, przedmiot jego działalności, źródła przychodów własnych zakładu, a także stan wyposażenia zakładu w środki obrotowe.
Samorządowy zakład budżetowy funkcjonuje w sferze majątkowej j.s.t., w ramach której został utworzony. Jako jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej może on nabywać nieruchomości na własność lub w użytkowanie wieczyste odpowiedniej j.s.t. W stosunku do nabytych nieruchomości zakładowi przysługuje wówczas z mocy prawa trwały zarząd
Samorządowe zakłady budżetowe - zasady likwidacji i przekształcania
Samorządowy zakład budżetowy może zostać zlikwidowany, połączony albo przekształcony. Likwidując albo łącząc zakład, organ stanowiący j.s.t. jest zobowiązany określić przeznaczenie mienia znajdującego się w jego użytkowaniu.
Przekształcenie samorządowego zakładu budżetowego w inną formę organizacyjno-prawną wymaga uprzednio jego likwidacji.
Zasadą jest, że w przypadku likwidacji samorządowego zakładu budżetowego jego należności i zobowiązania przejmuje organ, który podjął decyzję o likwidacji. W przypadku likwidacji zakładu w celu jego przekształcenia w inną formę organizacyjno-prawną należności i zobowiązania przejmuje z mocy prawa utworzona jednostka.
Samorządowe zakłady budżetowe - gospodarka finansowa
Gospodarka finansowa samorządowego zakładu budżetowego prowadzona jest a podstawie rocznego planu finansowego, którego elementami są:
przychody,
dotacje z budżetu państwa,
koszty i inne obciążenia,
stan środków obrotowych,
stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu,
rozliczenia z budżetem j.s.t.
Samorządowy zakład budżetowy wpłaca do budżetu j.s.t. nadwyżkę środków obrotowych, ustaloną na koniec okresu sprawozdawczego, chyba że organ stanowiący j.s.t. postanowi inaczej.
Jest finansowany w oparciu o budżetowanie netto.
Samorządowe zakłady budżetowe - dotacje
Samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać dotacje z budżetu j.s.t.
Dotacje udzielane samorządowemu zakładowi budżetowemu nie mogą przekroczyć 50% kosztów jego działalności. Powyższe ograniczenie nie dotyczy jednak dotacji celowych na zadania bieżące finansowane z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej ani niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie EFTA, ani środków pochodzących z innej niż wymieniona bezzwrotna pomoc zagraniczna oraz dotacji celowych na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji
Rodzaje:
- przedmiotowe
- podmiotowe
- na wyposażeni e w pierwsze środki obrotowe
- celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji
- celowe na zad. bieżące z udziałem środków z art. 5 ust 1 pkt 2 i 3 u.f.p.
Agencja wykonawcza - podstawa utworzenia, cel i os. prawna
- mogą być tworzone jedynie w drodze ustawy
- celem jest realizacja zadań państwa
- posiadają osobowość prawną
Agencja wykonawcza - podstawy prawne działania i gospodarka finansowa
Zasady działania agencji wykonawczej określa ustaw ją tworząca oraz statut.
Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, wymogi, jakie powinien spełniać statut agencji wykonawczej, w celu zapewnienia jednolitej i przejrzystej organizacji wewnętrznej agencji wykonawczych pod względem instytucjonalnym.
Podstawą gospodarki finansowej agencji wykonawczej jest roczny plan finansowy
Agencja wykonawcza - roczny plan finansowy - zawartość
Podstawą gospodarki finansowej agencji wykonawczej jest roczny plan finansowy, obejmujący:
1) przychody z prowadzonej działalności;
2) dotacje z budżetu państwa;
3) zestawienie kosztów: funkcjonowania agencji wykonawczej oraz realizacji zadań ustawowych, z wyszczególnieniem kosztów realizacji tych zadań przez inne podmioty - z wyszczególnieniem wynagrodzeń i składek od nich naliczanych, płatności odsetkowych wynikających z zaciągniętych zobowiązań oraz zakupu towarów i usług;
4) wynik finansowy;
5) środki na wydatki majątkowe;
6) środki przyznane innym podmiotom;
7) stan należności i zobowiązań na początek i koniec roku;
8) stan środków pieniężnych na początek i koniec roku.
Agencja wykonawcza - roczny plan finansowy -projekt
Projekt rocznego planu finansowego agencji wykonawczej jest ustalany przez odpowiedni organ we współpracy z ministrem nadzorującym agencję. Po zatwierdzeniu przez ministra, projekt jest przekazywany Ministrowi Finansów zgodnie z terminami określonymi w przepisach dotyczących budżetu.
Plan dochodów i wydatków agencji uwzględnia terminy zapłaty. Wydatki nie powinny przewyższać dochodów, jednak zgodę na przekroczenie wydatków może wydać minister nadzorujący agencję, po uzgodnieniu z Ministrem Finansów. Zmiany w planie finansowym wymagają zgody ministra nadzorującego, po uzyskaniu opinii odpowiedniej komisji sejmowej. Zmiany nie mogą zwiększać zobowiązań ani pogarszać planowanego wyniku finansowego agencji, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej. Agencja może otrzymywać dotacje z budżetu państwa zgodnie z odrębnymi ustawami. Zaciąganie zobowiązań na okres przekraczający rok budżetowy jest możliwe, o ile wydatki są uwzględnione w rocznym planie finansowym. Ograniczenia nie dotyczą zwiększenia planu finansowego z tytułu pożyczki na finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej. Rada Ministrów może określić, poprzez rozporządzenie, zasady gospodarki finansowej agencji wykonawczych, mając na uwadze jednolitość, jawność i przejrzystość.
Agencja wykonawcza - roczny plan finansowy -plan dochodów i wydatków
Plan dochodów i wydatków agencji uwzględnia terminy zapłaty. Wydatki nie powinny przewyższać dochodów, jednak zgodę na przekroczenie wydatków może wydać minister nadzorujący agencję, po uzgodnieniu z Ministrem Finansów.
Agencja wykonawcza - roczny plan finansowy - zamiany
Zmiany w planie finansowym wymagają zgody ministra nadzorującego, po uzyskaniu opinii odpowiedniej komisji sejmowej. Zmiany nie mogą zwiększać zobowiązań ani pogarszać planowanego wyniku finansowego agencji, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej.
Agencja wykonawcza - dotacje
Agencja może otrzymywać dotacje z budżetu państwa zgodnie z odrębnymi ustawami.
Zaciąganie zobowiązań na okres przekraczający rok budżetowy jest możliwe, o ile wydatki są uwzględnione w rocznym planie finansowym.
Ograniczenia nie dotyczą zwiększenia planu finansowego z tytułu pożyczki na finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej.
Agencja wykonawcza - nadwyżka
Agencja wykonawcza musi corocznie przekazywać nadwyżkę środków finansowych na rachunek dochodów państwowej jednostki budżetowej, obsługującej ministra nadzorującego agencję. Nadwyżkę należy przekazać po uregulowaniu zobowiązań podatkowych, nie później niż do 30 czerwca roku następującego po roku, w którym nadwyżka powstała. Rada Ministrów, na wniosek ministra nadzorującego agencję, może wyrazić zgodę na niewpłacenie nadwyżki w uzasadnionych przypadkach.
Agencja wykonawcza - przykłady
- Agencja Mienia Wojskowego
- Polska Agencja Kosmiczna
- Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
- Narodowe Centrum Nauki
Instytucja Gospodarki Budżetowej - tworzenie
Zgodnie z art. 23 ust. 1 u.f.p. celem tworzenia instytucji gospodarki budżetowej jest odpłatna realizacja zadań państwa. Instytucja gospodarki budżetowej może być tworzona na dwa sposoby, przez:
1) ministra lub Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, za zgodą Rady Ministrów, udzieloną na jego wniosek;
2) organ lub kierownika jednostki posiadającej tzw. autonomię budżetową - informuje Prezesa RM
Uzyskuje os. prawną z chwilą wpisu do KRS
Instytucja gospodarki budżetowej działa na podstawie statutu nadanego przez organ wykonujący funkcje organu założycielskiego. Statut określa m.in. nazwę i siedzibę instytucji, przedmiot jej podstawowej działalności, a także źródła uzyskiwania przychodów.
Instytucja Gospodarki Budżetowej - roczny plan finansowy
Podstawą gospodarki finansowej instytucji gospodarki budżetowej jest roczny plan finansowy. Obejmuje on przede wszystkim: przychody z prowadzonej działalności, dotacje z budżetu państwa, zestawienie kosztów, wynik finansowy, a także stan należności, zobowiązań i środków pieniężnych na początek i koniec roku.
Koszty instytucji gospodarki budżetowej mogą być ponoszone tylko w ramach uzyskanych przychodów, z uwzględnieniem możliwości wykorzystania środków pieniężnych z poprzednich okresów, pozostających w dyspozycji instytucji gospodarki budżetowej.
W planie finansowym instytucji gospodarki budżetowej mogą być dokonywane zmiany przychodów i kosztów w trakcie roku budżetowego po uzyskaniu zgody organu wykonującego funkcje organu założycielskiego.
Instytucja Gospodarki Budżetowej - zasada samofinansowania
Instytucja gospodarki budżetowej pokrywa koszty swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwanych przychodów. W związku z tym jej działalność oparta jest na zasadzie samofinansowania. Może jednak otrzymywać dotacje z budżetu państwa na realizację zadań publicznych, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.
Dodatkowo nowo tworzona instytucja może, tak jak samorządowy zakład budżetowy, otrzymać jednorazową dotację na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.
Instytucja gospodarki budżetowej, w przeciwieństwie do agencji wykonawczej, nie wpłaca wypracowanej nadwyżki na rachunek budżetu państwa.
Instytucja Gospodarki Budżetowej - likwidacja
Likwidując instytucję gospodarki budżetowej, organ wykonujący funkcje organu założycielskiego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw aktywów państwowych określa przeznaczenie jej mienia. Ponadto należności i zobowiązania likwidowanej instytucji gospodarki budżetowej przejmuje organ wykonujący funkcje organu założycielskiego (w przypadku likwidacji w celu przekształcenia - utworzona jednostka).
Instytucja Gospodarki Budżetowej - przykłady
Centralny Ośrodek Sportu
Centrum Usług logistycznych
Państwowe fundusze celowe - definicja
Państwowe fundusze celowe stanowią formę organizacyjno-prawną tworzoną za pomocą ustawy w celu realizacji konkretnych zadań publicznych finansowanych w oparciu o ustawowo określone dochody publiczne.
Przychody państwowego funduszu celowego pochodzą ze środków publicznych, a koszty są ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań państwowych.
Fundusze celowe stanowią wyjątek od zasady niefunduszowania, polegający na powiązaniu konkretnych kosztów z określonego rodzaju przychodami funduszu.
Nie posiadają osobowości prawnej
Państwowy fundusz celowy jest wyodrębnionym rachunkiem bankowym, którym dysponuje minister albo inny organ określony w ustawie tworzącej
Państwowe fundusze celowe - gospodarka finansowa
Gospodarka finansowa funduszu prowadzona jest w oparciu o roczny plan finansowy, w ramach którego sporządza się plan dochodów i wydatków ujmowanych w terminie ich zapłaty. elementy obligatoryjne planów finansowych funduszy to m.in.: stan początkowy i końcowy środków pieniężnych, należności i zobowiązań, przychody własne; dotacje z budżetu państwa oraz od innych jednostek sektora finansów publicznych, a także koszty na realizację zadań.
W planie finansowym państwowego funduszu celowego mogą być dokonywane zmiany polegające na zwiększeniu prognozowanych przychodów i odpowiednio kosztów, z zastrzeżeniem, że zmiany te nie spowodują zwiększenia dotacji z budżetu państwa.
Państwowe fundusze celowe - zasada samofinansowania
Działalność państwowych funduszy celowych jest zasadniczo oparta na zasadzie samofinansowania. Koszty państwowego funduszu celowego mogą być pokrywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje z budżetu państwa i pozostałości środków z okresów poprzednich.
Państwowe fundusze celowe - przykłady
- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
- Fundusz Pracy
- Fundusz Medyczny
- Fundusz Emerytur Pomostowych
Państwowe i samorządowe osoby prawne -
Państwowe i samorządowe osoby prawne są tworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych.
Nie zalicza się jednak do nich przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków ani spółek prawa handlowego.
Do państwowych i samorządowych osób prawnych będących jednostkami sektora finansów publicznych przepisy ustawy o finansach publicznych stosuje się jedynie odpowiednio.
Zgodnie z art. 30 ust. 2 u.f.p. podstawą ich gospodarki finansowej są plany finansowe.
W przypadku państwowych osób prawnych projekty planów finansowych są przekazywane Ministrowi Finansów w trybie i terminach określonych w przepisach dotyczących prac nad projektem
ustawy budżetowej.
Obligatoryjnymi elementami planu finansowego są m.in.: przychody z prowadzonej działalności, dotacje, koszty działalności, środki na wydatki majątkowe, stan należności, zobowiązań i środków pieniężnych na początek i koniec roku.
Państwowe i samorządowe osoby prawne - przykłady
Państwowe: parki narodowe, ZUS
Samorządowe: samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, word
Definicja budżetu państwa
publiczny plan finansowy, będący podstawą gospodarki finansowej państwa, obejmujący dochody i wydatki państwa, uchwalony przez Sejm w formie ustawy budżetowej na jeden rok budżetowy.
Zasady budżetowe
1) zasada zupełności
2) zasada równowagi budżetowej
3) zasada jedności
4) zasada jawności
5) zasada szczegółowości
Zasada zupełności budżetu
Zasada zupełności (powszechności) zakłada, że budżet państwa powinien obejmować całość dochodów i wydatków państwa. Wszelkie transfery środków publicznych na poziomie państwowym powinny być zatem dokonywane za pośrednictwem budżetu państwa.
Nierealizowana w pełni, np. ZUS i NFZ poza budżetem i inne
Zasada równowagi budżetowej
Dyrektywa wymagająca utrzymania równowagi wydatków i dochodów państwa. W praktyce dominuje sytuacja deficytu pokrywanego przychodami. Może dojść również (rzadko) do wystąpienia nadwyżki.
Zasada Jedności budżetu
Zasada jedności budżetu może być rozpatrywana w aspekcie formalnym i materialnym.
Zgodnie z zasadą jedności formalnej budżet państwa powinien zawierać się w jednym akcie prawnym - ustawie budżetowej, obejmującym całość gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym. Normatywnym wyrazem tej zasady jest art. 219 ust. 1 Konstytucji RP, z którego wynika, że na jeden rok budżetowy może być uchwalona tylko jedna ustawa budżetowa zawierająca budżet państwa.
Zgodnie z zasadą jedności materialnej całość dochodów publicznych powinna być za pośrednictwem budżetu przeznaczana na pokrycie całości wydatków. Oznacza to, że budżet państwa nie może wiązać wpływów z konkretnych źródeł dochodów z konkretnymi wydatkami. Wyjątkiem są państwowe fundusze celowe, których celem jest łączenie konkretnych dochodów z konkretnymi wydatkami publicznymi.
Zasada jawności budżetu
Zasada jawności gospodarowania środkami publicznymi obejmuje np.:
Jawność debaty budżetowej w Sejmie, Senacie i organach samorządu terytorialnego
Jawność debat nad sprawozdaniami z wykonania budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Jawność debaty nad projektem uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej jednostki samorządu terytorialnego.
Zapewnienie radnym dostępu do dowodów księgowych, informacji o kontrolach i sprawozdań z wykonania audytu.
Publikowanie wykazu podmiotów spoza sektora finansów publicznych, które otrzymały dotacje lub dofinansowanie.
Zasada szczegółowości budżetu
Zgodnie z zasadą szczegółowości budżet państwa to nie ogólne kwoty dochodów i wydatków państwa, określone w części tekstowej ustawy budżetowej, ale szczegółowe określenie tych dochodów i wydatków w załącznikach do ustawy budżetowej, stanowiących właściwy budżet państwa, zgodnie z określoną klasyfikacją budżetową. Klasyfikacja budżetowa to system grupowania dochodów i wydatków państwa według przyjętych podziałek klasyfikacyjnych, a więc części, działów, rozdziałów i paragrafów.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 4 grudnia 2009 r.
w sprawie klasyfikacji części budżetowych oraz określenia ich dysponentów
Przykładowe dochody budżetu państwa
1) podatki i opłaty, w części, która zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowi dochodów jednostek samorządu terytorialnego, przychodów państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych;
2) cła
3) wpłaty z tytułu dywidendy;
4) wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego;
5) wpłaty nadwyżki środków finansowych agencji wykonawczych;
6) grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej;
Systematyka wydatków budżetu państwa
1) dotacje i subwencje;
2) świadczenia na rzecz osób fizycznych;
3) wydatki bieżące jednostek budżetowych;
4) wydatki majątkowe;
5) wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa;
6) wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2, w tym wydatki budżetu środków europejskich;
7) środki własne Unii Europejskiej.
