ECONOMISCHE ANALYSE VAN HET CONSUMENTENRECHT

Question 1

Wat is het doel van consumentenbescherming volgens de juridische literatuur?

Answer 1

Consumentenbescherming wordt gezien als een middel om het verstoorde machtsevenwicht tussen ‘sterke’ producenten en ‘zwakke’ consumenten te herstellen. Het consumentenrecht legt verplichtingen op aan aanbieders van producten en bepaalt dat contractuele verplichtingen die het evenwicht tussen aanbieders en consumenten verstoren, ongeldig zijn. Deze bepalingen worden gezien als correcties voor de slechte onderhandelingspositie van individuele consumenten.

Question 2

Wat zijn de kritieken van rechtseconomen op het concept van verstoorde machtsverhoudingen?

Answer 2

1Consumentenrecht is geen ‘nulsomspel’, waarbij de winst van de ene speler gelijk is aan het verlies van de andere speler. Regels van consumentenbescherming brengen extra kosten met zich mee die producenten kunnen doorberekenen in de verkoopprijs, waardoor consumenten uiteindelijk betalen voor de geboden bescherming en het evenwicht niet hersteld wordt. 2 Het argument van verstoorde machtsverhoudingen legt niet duidelijk uit wat de oorzaken zijn van de kwaliteitsverslechtering op de markten voor consumptiegoederen.

Question 3

Welke aspecten vallen onder het consumentenrecht?

Answer 3

Verbod op misleidende reclame.
Verplichte informatievoorziening, zoals prijsaanduiding en etiketteringsvoorschriften.
Bescherming van consumenten tegen agressieve verkooppraktijken, bijvoorbeeld verbod op agressieve reclame en bedenktijd om aankopen ongedaan te maken.
Kwaliteitsregulering, bijvoorbeeld regels voor productinhoud en verbod op oneerlijke clausules in verkoopovereenkomsten.

Question 4

Wat is het centrale probleem volgens rechtseconomen in het consumentenrecht?

Answer 4

Volgens rechtseconomen richt het consumentenrecht zich op het tegengaan of compenseren van asymmetrische informatie tussen producenten en consumenten. Dit wordt gezien als het centrale probleem.

Question 5

Wat zijn de kenmerken van zoekgoederen, ervaringsgoederen en vertrouwensgoederen?

Answer 5

Zoekgoederen: Deze goederen hebben kwaliteiten die consumenten vóór de aankoop kunnen controleren, zoals het proeven van kaas of het bekijken van de kleur van kleding.
Ervaringsgoederen: Deze goederen hebben eigenschappen die pas na de aankoop duidelijk worden. De ernst van het informatieprobleem bij ervaringsgoederen hangt af van de frequentie van aankopen en de prijs van de goederen. Voorbeelden zijn ingeblikt voedsel, elektrische apparaten, huizen en auto’s.
Vertrouwensgoederen: Bij deze goederen komt het scherpste informatieprobleem naar voren, omdat zelfs na gebruik of aankoop de eigenschappen van de goederen niet duidelijk worden. Consumenten kunnen de aangeboden kwaliteit niet controleren en de onzekerheid kan alleen worden overwonnen door vertrouwen te hebben in de kwaliteit van de verkoper of dienstverlener. Voorbeelden van vertrouwensgoederen zijn reparaties van defecte producten en medische ingrepen.

Vraag: Kunnen bepaalde goederen of diensten zowel zoek- als ervaringskenmerken combineren?
Antwoord: Ja, het is mogelijk dat bepaalde goederen of diensten zowel zoek- als ervaringskenmerken combineren. Een voorbeeld hiervan is een matras voor een bed. De lengte en breedte van het matras kunnen gemakkelijk vóór de aankoop worden gecontroleerd, maar de kwaliteit van de nachtrust is een ervaringskenmerk dat pas duidelijk wordt door herhaald gebruik.

Question 6

Kunnen bepaalde goederen of diensten zowel zoek- als ervaringskenmerken combineren?

Answer 6

Ja, het is mogelijk dat bepaalde goederen of diensten zowel zoek- als ervaringskenmerken combineren. Een voorbeeld hiervan is een matras voor een bed. De lengte en breedte van het matras kunnen gemakkelijk vóór de aankoop worden gecontroleerd, maar de kwaliteit van de nachtrust is een ervaringskenmerk dat pas duidelijk wordt door herhaald gebruik.

Question 7

Wat zijn de oorzaken van kwaliteitsverslechtering op markten voor consumptiegoederen als gevolg van informatie-asymmetrie?

Answer 7

Informatie-asymmetrie leidt tot twee oorzaken van kwaliteitsverslechtering op markten voor consumptiegoederen: (1) het morele risico en (2) averechtse selectie.

Question 8

Wat is het morele risico in relatie tot informatie-asymmetrie?

Answer 8

Het morele risico ontstaat wanneer consumenten de kwaliteit van een product of dienst niet vooraf kunnen controleren. Hierdoor kan opportunistisch gedrag optreden, waarbij aanbieders hun eigen commerciële belang nastreven zonder rekening te houden met de verwachtingen van consumenten. Dit resulteert in een suboptimale prijs-kwaliteitsverhouding.

Question 9

Wat is een voorbeeld van het morele risico in consumentenrelaties?

Answer 9

Een voorbeeld is wanneer een arts verschillende onderzoeken aanbeveelt aan een patiënt en de patiënt vertrouwt op de deskundigheid van de arts, maar mogelijk te veel betaalt. Vanwege het vertrouwen in medische dienstverlening kunnen consumenten niet beoordelen of aanvullende diagnoses en behandelingen noodzakelijk zijn. Dit kan leiden tot overaanbod en financiële problemen in de gezondheidszorg.

Question 10

Wat is averechtse selectie en hoe kan het kwaliteitsverslechtering veroorzaken?

Answer 10

Averechtse selectie verwijst naar de voortdurende kwaliteitsverslechtering als gevolg van informatie-asymmetrie. George Akerlof illustreerde dit concept met de “markt voor citroenen” in de tweedehands auto-industrie. Consumenten kunnen de productkwaliteit niet controleren, waardoor ze vermoeden dat de kwaliteit lager is en hun betalingsbereidheid verlagen. Dit resulteert in lagere prijzen. Verkopers bieden dan producten van lagere kwaliteit aan om nog winst te maken.

Question 11

Waarom is consumentenrecht nodig in een markteconomie volgens deze informatie-asymmetrieën?

Answer 11

Consumentenrecht is nodig om de belangen van consumenten te beschermen in een markteconomie waar informatie-asymmetrieën bestaan en de kwaliteit van goederen en diensten kan verslechteren als gevolg van het morele risico en averechtse selectie.

Question 12

Wat is averechtse selectie en hoe werkt het proces?

Answer 12

Averechtse selectie is een proces waarbij goederen van hoge kwaliteit uit de markt worden verdreven door goederen van gemiddelde kwaliteit, die op hun beurt worden verdrongen door goederen van lage kwaliteit. Dit proces ontstaat wanneer consumenten de kwaliteit van aangeboden goederen niet vooraf kunnen beoordelen, waardoor ze uitgaan van een gemiddeld kwaliteitsniveau en bereid zijn om slechts een gemiddelde prijs te betalen. Hierdoor worden aanbieders van hoge kwaliteit uit de markt gedreven en daalt de gemiddelde kwaliteit verder.

Question 13

Wat is een voorbeeld van averechtse selectie in consumentenrelaties?

Answer 13

Een voorbeeld is de markt voor tweedehands auto’s, waar kopers de kwaliteit van de auto’s niet vooraf kunnen kennen. Als gevolg van informatie-ongelijkheid gaan kopers uit van een gemiddeld kwaliteitsniveau en zijn ze alleen bereid om een gemiddelde prijs te betalen. Dit leidt ertoe dat aanbieders van hoge kwaliteit zich terugtrekken uit de markt, waardoor alleen auto’s van lage kwaliteit overblijven.

Question 14

Wat zijn mogelijke oplossingen voor averechtse selectie?

Answer 14

Oplossingen via de markt zelf: Producenten kunnen merken en reclame gebruiken om een bepaalde kwaliteitsgarantie te bieden. Consumenten kunnen zich vooraf informeren via bijvoorbeeld reisgidsen die informatie bevatten over de kwaliteit van restaurants.
Echter, marktoplossingen alleen zijn vaak niet voldoende.
Eerste reden: Sommige aanbieders verkiezen opportunistisch gedrag en zijn niet geïnteresseerd in herhaalde aankopen of investeringen in kwaliteit. Ze bieden goederen van lage kwaliteit tegen een te hoge prijs aan, profiteren van opportunistisch gedrag en verlaten de markt.
Tweede reden: Informatie is niet altijd gemakkelijk te begrijpen voor consumenten en er kan sprake zijn van overinformatie.

Question 15

: Waarom is regelgeving noodzakelijk volgens deze tekst?

Answer 15

vanwege het gevaar van opportunistisch gedrag en het probleem van niet optimale informatiehoeveelheden op concurrentiële markten, is regelgeving noodzakelijk. Het consumentenrecht heeft een economische basis en biedt oplossingen voor problemen die worden veroorzaakt door asymmetrische informatie.

Question 16

Wat zijn enkele juridische instrumenten om informatie-asymmetrieën op markten voor consumptiegoederen aan te pakken?

Answer 16

Enkele juridische instrumenten om informatie-asymmetrieën aan te pakken zijn informatieremedies, zoals regels die handelaren verplichten om duidelijk en ondubbelzinnig de prijs en hoeveelheid van aangeboden producten te vermelden. Een meer ingrijpende aanpak is kwaliteitsregulering, waarbij rechtstreeks kwaliteitsnormen worden opgelegd waaraan alle aangeboden producten moeten voldoen.

Question 17

Wat zijn informatieremedies en waarom zijn ze mogelijk niet voldoende?

Answer 17

Informatieremedies zijn regels die handelaren verplichten om prijs- en hoeveelheidsinformatie duidelijk te verstrekken. Deze remedies zijn echter mogelijk niet voldoende, omdat informatie over kwaliteit mogelijk niet voldoende is om te waarborgen dat een bepaalde minimumkwaliteit op de markt wordt aangeboden. Consumenten zijn mogelijk niet in staat om deze informatie te verwerken en te gebruiken bij hun aankoopbeslissingen.

Question 18

Wat is kwaliteitsregulering en wat zijn de doelen ervan?

Answer 18

Kwaliteitsregulering houdt in dat rechtstreeks kwaliteitsnormen worden opgelegd waaraan alle aangeboden producten moeten voldoen. Het kan betrekking hebben op markttoegangsvoorwaarden en de inhoud van verkoopovereenkomsten of dienstverlening. Het doel van kwaliteitsregulering is het waarborgen van een bepaalde minimumkwaliteit op de markt en het verminderen van inefficiënte en irrationele contractclausules.

Question 19

Wat is een voorbeeld van kwaliteitsregulering in consumentenzaken?

Answer 19

Een voorbeeld is het instellen van een verbod op de verkoop van een bepaalde jam met een extreem hoog suikergehalte, omdat dit mensen ziek kan maken en verslaafd kan maken aan de hoge suikerinname. Het verbod kan echter een inefficiënte situatie creëren als de consumentenwelvaart erop achteruitgaat omdat mensen het product niet meer kunnen kopen, terwijl de gezondheidsvoordelen mogelijk beperkt zijn.

Question 20

Wat zijn informatieremedies en waarom kunnen ze beperkingen hebben?

Answer 20

Informatieremedies zijn juridische maatregelen die handelaren verplichten om informatie te verstrekken aan consumenten. Hoewel het recht op informatie een fundamenteel consumentenrecht is, zijn er beperkingen aan informatieverplichtingen vanuit een oogpunt van allocatieve efficiëntie. Informatieremedies zijn overbodig als de vrije markt zelf een optimale hoeveelheid informatie verstrekt. Daarnaast moeten informatieverplichtingen gericht zijn op het genereren van een optimale hoeveelheid informatie en mogen ze geen onnodige kosten veroorzaken.

Question 21

Wat is unraveling in het kader van informatieverplichtingen?

Answer 21

Unraveling verwijst naar het proces waarbij handelaren vrijwillig informatie verstrekken over de positieve eigenschappen van hun producten wanneer de juistheid van de informatie gemakkelijk kan worden gecontroleerd. Dit proces wordt gestimuleerd door de verwachting van potentiële kopers dat handelaren die geen informatie verstrekken, mogelijk producten van lage kwaliteit aanbieden. Als gevolg daarvan ontstaat er een spontane informatiestroom die de behoefte aan overheidsinterventie vermindert.

Question 22

Wat zijn de beperkingen bij het opleggen van informatieverplichtingen?

Answer 22

Er zijn enkele beperkingen bij het opleggen van informatieverplichtingen, zoals het feit dat niet alle informatie gemakkelijk verifieerbaar is, consumentenvoorkeuren niet homogeen zijn en niet alle consumenten de verstrekte informatie begrijpen. Daarnaast moeten informatieverplichtingen worden beoordeeld op basis van de kosten en baten, waarbij ervoor moet worden gezorgd dat de kosten niet hoger zijn dan de baten.

Question 23

Wat is kwaliteitsregulering en wat zijn de mogelijke inefficiënties ervan?

Answer 23

Kwaliteitsregulering is een meer ingrijpende vorm van regulering waarbij rechtstreeks kwaliteitsnormen worden opgelegd aan aangeboden producten. Deze vorm van regulering kan worden overwogen als er geen voldoende grote groep consumenten is die in staat is de informatie te begrijpen en te verwerken. Kwaliteitsregulering kan echter inefficiënties veroorzaken, zoals hogere kosten voor producenten die mogelijk worden doorberekend aan consumenten en beperkingen van de keuzevrijheid van consumenten.

Question 24

Wat is een voorbeeld van kwaliteitsregulering en wat zijn de mogelijke gevolgen ervan?

Answer 24

Een voorbeeld van kwaliteitsregulering is het stellen van minimumeisen aan de samenstelling van producten. Dit kan resulteren in hogere kosten voor producenten, die mogelijk worden doorberekend aan consumenten. Als gevolg hiervan kunnen geïnformeerde consumenten die een lagere kwaliteit verkiezen voor een lagere prijs, moeite hebben om producten te vinden die aan hun voorkeur voldoen. Als het verlies voor deze groep consumenten groter is dan het voordeel voor niet-geïnformeerde consumenten die ‘beschermd’ worden tegen kwaliteitsverslechtering, kan kwaliteitsregulering inefficiënt zijn. Het is daarom belangrijk om zorgvuldig de kosten en baten van kwaliteitsregulering af te wegen om inefficiënties te voorkomen.

Question 25

Wat is regulering van de contractsinhoud en waarom wordt het gezien als een maatregel van consumentenbescherming?

Answer 25

Regulering van de contractsinhoud verwijst naar wetgeving die betrekking heeft op de voorwaarden en clausules in een contract. Het wordt gezien als een maatregel van consumentenbescherming omdat het tot doel heeft ervoor te zorgen dat consumenten kunnen vertrouwen op eerlijke en billijke contracten.

Question 26

Welke richtlijn verbiedt oneerlijke bedingen in consumentencontracten?

Answer 26

Richtlijn 2011/83/EU en artikel VI.83 WER verbieden oneerlijke bedingen die een significante ongelijkheid creëren tussen de rechten en verplichtingen van de bij het contract betrokken partijen.

Question 27

Wat is de wettelijke minimumgarantie die wordt geboden aan consumenten volgens Richtlijn 1999/44?

Answer 27

Volgens Richtlijn 1999/44 hebben consumenten een wettelijke minimumgarantie van twee jaar. Als het gekochte product niet in overeenstemming is met het gesloten contract, kan de consument ontbinding van de verkoopovereenkomst, reparatie van het defecte product of een prijsvermindering eisen.

Question 28

Wat zijn afkoelingsperiodes en welke voordelen bieden ze?

Answer 28

Afkoelingsperiodes verwijzen naar een retourperiode van minstens 14 dagen waarin consumenten een product kunnen retourneren. Ze bieden voordelen zoals het oplossen van informatieongelijkheid, het bevorderen van rationeel consumentengedrag en het oplossen van irrationeel gedrag bij besluitvorming.

Question 29

Wat zijn mogelijke nadelen van afkoelingsperiodes?

Answer 29

Mogelijke nadelen van afkoelingsperiodes zijn uitstel van aankopen, misbruik door opportunistisch gedrag van consumenten, kostenstijgingen en een gereduceerd aanbod van goederen.

Question 30

Wat zijn bounded rationality en bounded self-control in relatie tot consumentenbesluitvorming?

Answer 30

Bounded rationality verwijst naar de beperkingen van consumenten om volledig rationele beslissingen te nemen vanwege beperkte informatie en algemene verwachtingspatronen. Bounded self-control verwijst naar de invloed van emoties op de besluitvorming, zoals het nemen van beslissingen tijdens een euforische vakantieperiode. Beide factoren kunnen de behoefte aan consumentenbescherming rechtvaardigen.

Question 31

Wat zijn mogelijke risico’s van afkoelingsperiodes?

Answer 31

De mogelijke risico’s van afkoelingsperiodes zijn uitstel van aankopen, misbruik door opportunistisch gedrag van consumenten en het morele risico van het gebruiken van producten en ze terugsturen binnen de afkoelingsperiode om een terugbetaling te verkrijgen.

Question 32

Wat kan er gebeuren als consumentenbescherming te ruim wordt en gepaard gaat met strenge sancties bij wetsovertreding?

Answer 32

: Als consumentenbescherming te ruim wordt en gepaard gaat met strenge sancties bij wetsovertreding, bestaat het risico van kostenstijgingen bij verkopers en een gereduceerd aanbod van goederen.

Question 33

Wat is de definitie van misleidende reclame?

Answer 33

Misleidende reclame omvat elke reclame die daadwerkelijk of potentieel de personen tot wie de reclameboodschap is gericht of die van de reclame kennisnemen, kan misleiden. Dit verbod geldt niet alleen voor onjuiste mededelingen, maar ook voor juiste informatie die op een verkeerde wijze wordt begrepen.

Question 34

Welke vormen van reclame zijn verboden?

Answer 34

Onjuiste en misleidende reclame: Dit type reclame is verboden omdat het zowel onjuiste informatie bevat als de potentie heeft om consumenten te misleiden.
Juiste en misleidende reclame: Ook al bevat deze reclame juiste informatie, het heeft het potentieel om consumenten te misleiden, en daarom is het eveneens verboden.
Onjuiste en niet misleidende reclame: Hoewel deze vorm van reclame onjuiste informatie bevat, is het niet misleidend. Daarom wordt het toegestaan.
Juiste en niet misleidende reclame: Dit type reclame bevat juiste informatie en is niet misleidend, en daarom is het toegestaan.

Question 35

Wat zijn de beschermingsmaatregelen voor consumenten in de EU met betrekking tot de samenstelling van producten?

Answer 35

Richtlijn 2011/83/EU en artikel VI.83 WER: Deze richtlijn verbiedt oneerlijke bedingen die een significante ongelijkheid creëren tussen de rechten en verplichtingen van de consument en de verkoper in het contract.
Richtlijn 1999/44: Deze richtlijn bepaalt een wettelijke minimumgarantie van twee jaar voor producten. Als het gekochte product niet in overeenstemming is met het gesloten contract, kan de consument ontbinding van de verkoopovereenkomst, reparatie van het defecte product of een prijsvermindering eisen.

Question 36

Wat zijn afkoelingsperiodes en welke voordelen bieden ze?

Answer 36

Afkoelingsperiodes (richtlijn 2011/83/EU en artikel VI.47-53 WER): Dit zijn periodes waarin consumenten een product kunnen retourneren en hun geld kunnen terugkrijgen, meestal gedurende minstens 14 dagen na aankoop.
Voordelen van afkoelingsperiodes:
Ze bieden een goedkoper alternatief om informatie-asymmetrie op te lossen.
Ze garanderen rationeel gedrag van consumenten.

Question 37

Wat is het verbod op misleidende reclame en wat zijn de mogelijke gevolgen?

Answer 37

Het verbod op misleidende reclame (richtlijn 2006/114/EG, richtlijn 2005/29/EG, artikel VI.93 WER en artikel VI.97-105 WER): Dit verbod omvat elke reclame die daadwerkelijk of potentieel personen kan misleiden, inclusief onjuiste mededelingen of juiste informatie die verkeerd wordt begrepen.
Mogelijke gevolgen van het verbod op misleidende reclame:
Kosten van handhaving en het verbieden van juiste mededelingen kunnen hoger zijn dan de baten van het reduceren van misleiding.
Wetgevers en rechters moeten een balans vinden tussen het verbieden van misleidende reclame en het minimaliseren van de kosten-baten ratio.

Question 38

Wanneer is overheidstussenkomst nodig bij reclame?

Answer 38

Overheidstussenkomst is nodig wanneer producenten en handelaren opportunistisch gedrag vertonen, zoals het aanbieden van producten van lage kwaliteit, deze met winst verkopen en de markt verlaten voordat consumenten hun gedrag kunnen aanpassen. Een verbod op onjuiste reclame is nodig om opportunistisch marktgedrag in te dammen. Dit verbod moet echter efficiënt zijn en de kosten-baten ratio optimaliseren.

Question 39

Wat zijn de verschillen tussen private en publieke handhaving van het consumentenrecht? Wat zijn de verschillen tussen private en publieke handhaving van het consumentenrecht?

Answer 39

Private handhaving: Hierbij proberen individuele consumenten zelf rechtsinbreuken aan te pakken. Het is echter vaak moeilijk voor consumenten om inbreuken te herkennen en ze hebben mogelijk niet voldoende prikkels om voor hun rechten op te komen.
Publieke handhaving: Dit houdt in dat overheidsinstanties verantwoordelijk zijn voor het handhaven van het consumentenrecht. Zij beschikken over meer informatie over normovertredingen en hebben de middelen om effectief op te treden.

Question 40

Wanneer is private handhaving vanuit economisch oogpunt optimaal?

Answer 40

Private handhaving is optimaal wanneer: (i) private partijen informatie hebben over inbreuken op het consumentenrecht en de identiteit en locatie van de overtreders, en (ii) de private belangen van handhaving samenvallen met het maatschappelijk optimale handhavingsniveau, bijvoorbeeld in gevallen van aansprakelijkheid en onrechtmatige daad.

Question 41

Wanneer is publieke handhaving te verkiezen boven private handhaving?

Answer 41

Publieke handhaving is te verkiezen boven private handhaving wanneer: (i) publieke instanties een informatievoordeel hebben om inbreuken te ontdekken, of (ii) het maatschappelijk belang bij handhaving verschilt van het private belang. Bijvoorbeeld, wanneer het individuele voordeel voor een consument bij een succesvolle claim gering is en niet opweegt tegen het maatschappelijk belang, ontstaat er “rationale apathie”.