Diagnostyka wizualizacyjna Flashcards
Kiedy w stomatologii korzystamy z diagnostyki wizualizacyjnej?
tylko jeśli jest to konieczne i zawsze po przeprowadzeniu badania podmiotowego i przedmiotowego
Ile wymiarów mają badania radiologiczne?
konwencjonalnie są dwuwymiarowe, jednak odzwierciedlają struktury trójwymiarowe
Kiedy badanie radiologiczne umożliwia prawidłową ocenę przypadku?
- są dobrej jakości
- lekarz zna technikę w której zdjęcie jest wykonane
- zdjęcie odzwierciedla cały obszar
- lekarz zna anatomię zobrazowanego obszaru
- lekarz wie jak różne struktury wizualizują się na zdjęciach rtg
- lekarz jest świadomy możliwości występowania różnych zmian patologicznych w danym obszarze i wie jak wizualizują się one na zdjęciach rtg
Jakie są podstawowe wskazania do badania radiologicznego w chirurgii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej?
- ocena położenia zębów zatrzymanych, dodatkowych i pozostawionych korzeni
- ocena położenia zmian patologicznych w stosunku do struktur anatomicznych (np. zatoki szczękowej, otworu bródkowego)
- ocena wpływu zmiany patologicznej na kość korową i zęby sąsiednie
- ocena przepuszczalności zmiany patologicznej dla promieni X
- ocena wielkości, granic i kształtu zmian patologicznych
- ocena progresji procesu chorobowego
podstawowe techniki wizualizacji w chirurgii stomatologicznej:
- RTG przylegające (punktowe)
- pantomogram
- RTG zgryzowe
- CT i CBCT
- ultrasonografia (nie wykorzystuje promieniowania X)
Jakie techniki wizualizacji zaliczamy do uzupełniających w chirurgii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej?
- zdjęcie skośno-boczne żuchwy
- projekcje zewnątrzustne kości szczękowych (P-A, boczna, półosiowa, Watersa)
- MR
- sialografia
- scyntygrafia / limfoscyntygrafia
- PET
RTG przylegające (punktowe) - charakterystyka:
- projekcja wewnątrzustna (film RTG w ustach pacjenta)
- klisza: 4 x 5 cm
- nie tylko obrazuje struktury samego zęba, ale również struktury kostne wokół korzeni(a)
Jakie struktury możemy zauważyć na RTG przylegającym?
- zmiany okołowierzchołkowe
- pozostawione korzenie
- zęby zatrzymane i dodatkowe
- torbiele i guzy zębopochodne
- położenie struktur zęba lub zmiany patologicznej w stosunku do sąsiednich struktur anatomicznych
Jakie struktury anatomiczne możemy zobaczyć na RTG przylegającym w okolicy przyśrodkowej szczęk?
- jama nosowa
- przegroda nosa
- kolec nosowy przedni
- małżowiny nosowe dolne
- dół przysieczny
Jakie struktury anatomiczne możemy zobaczyć na RTG przylegającym w okolicy bocznej szczęk?
- zachyłek zębodołowy zatoki szczękowej
* wyrostek dziobiasty żuchwy
Jakie struktury anatomiczne możemy zobaczyć na RTG przylegającym w okolicy przedtrzonowców dolnych?
otwór bródkowy
Jakie struktury anatomiczne możemy zobaczyć na RTG przylegającym w okolicy trzonowców dolnych?
kanał żuchwy
RTG zgryzowe - charakterystyka:
- projekcja wewnątrzustna
- klisza: 7,7 x 5,8 cm
- obrazuje większy obszar niż zdjęcie przylegające
- w połączeniu z RTG przylegającym lub pantomogramem dalej trzeci wymiar
Jakie struktury pozwala ocenić standardowa projekcja zgryzowa górna?
- ocena policzkowo-podniebiennego położenia zębów zatrzymanych
- położenie i rozmiary śródkostnych zmian patologicznych w przednim obszarze szczęk
- ocena okolicy wierzchołkowej zębów przednich
- złamania zębów przednich oraz wyrostka zębodołowego
Jakie struktury pozwala ocenić skośna projekcja zgryzowa górna?
- ocena policzkowo-podniebiennego położenia zębów zatrzymanych
- położenie i rozmiary śródkostnych zmian patologicznych w bocznym obszarze szczęk
- ocena okolicy wierzchołkowej zębów bocznych
- złamania zębów bocznych oraz guza szczęki
- ocena dna zatoki szczękowej
- ocena położenia fragmentów zęba wtłoczonych do zatoki podczas ekstrakcji
Jakie struktury pozwala ocenić prawdziwa projekcja zgryzowa dolna?
= projekcja zgryzowa dolna 90°
- wykrywanie kamieni w przewodzie Whartona
- ocena policzkowo-podniebiennego położenia zębów zatrzymanych
- ocena ekspansji policzkowo-językowej śródkostnych zmian patologicznych
- ocena przemieszczenia odłamów kostnych przy złamaniu w przedniej części trzonu żuchwy w płaszczyźnie poziomej
Jakie struktury pozwala ocenić standardowa projekcja zgryzowa dolna?
= projekcja zgryzowa dolna 45°
- ocena okolicy okołowierzchołkowej dolnych zębów przednich
- ocena ekspansji policzkowo-językowej śródkostnych zmian patologicznych
- ocena przemieszczenia odłamów kostnych przy złamaniu w przedniej części trzonu żuchwy w płaszczyźnie pionowej
Jakie struktury pozwala ocenić skośna projekcja zgryzowa dolna?
- kamienie w przewodzie Whartona
- ocena policzkowo-językowego położenia zatrzymanych zębów mądrości
- ocena ekspansji policzkowo-językowej śródkostnych zmian patologicznych w odcinku bocznym
Jakie struktury anatomiczne możemy zobaczyć na RTG zgryzowym górnym?
- przegroda nosa
- podniebienie twarde
- otwór podniebienny większy
- kolec nosowy przedni
- dół przysieczny
Jakie struktury anatomiczne możemy zobaczyć na RTG zgryzowym dolnym?
- kolec bródkowy
- otwór bródkowy
- kanał żuchwy
Pantomogram - charakterystyka
projekcja zewnątrzustna
Jakie struktury pozwala ocenić pantomogram?
- ogólna ocena całego US
- struktura szczęk i żuchwy, zatok szczękowych, SSŻ, jamy nosowej
- wszystkie zęby
RTG skośno-boczne żuchwy - charakterystyka:
- zwykle wykonywana obustronnie
* pożyteczna u pacjentów nietolerujących filmów wewnątrzustnych
Jakie struktury pozwala ocenić RTG skośno-boczne żuchwy?
- kąt i gałąź oraz boczny odcinek trzonu żuchwy
- urazy i guzy żuchwy
- kamica ślinowa
CT - charakterystyka:
= tomografia komputerowa
• badanie RTG z obróbką cyfrową (wiązka ma kształt wachlarza)
• wykonanie badań RTG o typie wąskich przekrojów (różnej grubości, nawet mniejszej niż 1mm), które następnie poddawane są komputerowej obróbce
• pozwala na wizualizację tkanek o różnicy gęstości mniejszej niż 1% (w konwencjonalnej rentgenodiagnostyce różnica ta wynosi 10%)
• eliminuje nakładanie się struktur (obecne w konwencjonalnej rentgenodiagostyce)
CT - obróbka cyfrowa
- pozwala na odtworzenie wizualizacji w trzech wymiarach: poprzecznej, czołowej i strzałkowej
- wtórna obróbka cyfrowa w trzech płaszczyznach pozwala na wykonanie rekonstrukcji 3D
CBCT - charakterystyka
= stożkowa (wolumetryczna) tomografia komputerowa
• wiązka emitująca promieniowanie ma kształt stożka
• lampa RTG podczas badania wykonuje obrót (częściowy lub całkowity) wokół głowy pacjenta = jak w OPG
• kilkukrotna redukcja dawki promieniowania w stosunku do CT
• skanowanie jest krótkie (15-25 s) i cechuje się wysoką rozdzielczością
• słaby kontrast tkanek miękkich
Zastosowanie CT / CBCT w chirurgii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej:
- ocena natury zmian śródkostnych (zapalna / łagodna / agresywna / złośliwa), ich położenia i stosunku do struktur sąsiednich
- ustalenie dostępu chirurgicznego do zębów zatrzymanych, torbieli i guzów
- wirtualne planowanie leczenia implantologicznego
- monitorowanie stanu schorzeń śródkostnych
- ocena schorzeń zatok szczękowych i SSŻ
MR - charakterystyka
= rezonans magnetyczny
• badanie nieinwazyjne
• technika obrazowania oparta na oddziaływaniu fal elektromagnetycznych na protony znajdujące się w polu magnetycznym
• pacjent umieszczany jest w silnym polu magnetycznym (indukcja pola do 3T)
• doskonała ocena struktur miękkotkankowych
Przeciwwskazania do MR
- implanty o właściwościach ferromagnetycznych (rozruszniki serca, klipsy naczyniowe, implanty ślimakowe, niektóre zastawki serca, ferromagnetyczne protezy stawowe, wkładki domaciczne)
- UWAGA: nieznane ciała obce w gałce ocznej u ślusarzy i tokarzy
- ciąża nie jest przeciwwskazaniem do MR
- wszczepy tytanowe nie są przeciwwskazaniem do MR ale mogą generować artefakty
Klasyfikacja wszczepów ze względu na interakcję z MR:
- MR-bezpieczne
- MR-warunkowe
- MR-niebezpieczne
Zastosowanie MR w chirurgii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej:
- ocena chrząstki SSŻ
- guzy tkanek miękkich (zwłaszcza ślinianek i węzłów chłonnych)
- czynnościowa sialografia MR (ocena miąższu i przewodów co 30 s po stymulacji kwaskiem cytrynowym)
Czym jest diagnostyka nuklearna?
diagnostyka z użyciem izotopów promieniotwórczych, emitujących promieniowanie beta i gamma
Scyntygrafia - charakterystyka:
- należy do diagnostyki nuklearnej
- radioizotopy mające powinowactwo do tkanki kostnej (technet-99m lub gal-67) emitują promieniowanie następnie wychwytywane przez gamma kamerę
- badania nie wykonuje się w ciąży
Gdzie się akumuluje technet-99m?
w kości, w której odbywa się intensywna aktywność osteoblastyczna lub osteklastyczna
Gdzie akumuluje się gal-67?
w kości objętej stanem zapalnym
Zastosowanie scyntygrafii w chirurgii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej:
- ostre zapalenie kości
- rozsiew nowotworowy do kości
- guzy, zapalenia i sialozy ślinianek
- histiocytoza komórek Langerhansa
PET - charakterystyka:
= pozytonowa tomografia emisyjna
• badanie diagnostyczne z zakresu medycyny nuklearnej
• gamma kamera rejestruje promieniowanie gamma emitowane przez znacznik (radioizotop), który wprowadzany jest do organizmu w postaci cząsteczki aktywnej biologicznie, co pozwala na odzwierciedlenie metabolizmu komórkowego
• 2-fluoro-2-deoksyglukoza znakowana izotopem F-18 (18FDG)
• koncentrację znacznika wykrywa się także za pomocą badania CT (badanie hybrydowe PET-CT), co zwiększa możliwości diagnostyczne, gdyż informacje metaboliczne nakładane są na obraz morfologiczny
Zastosowanie PET w chirurgii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej:
- wczesna diagnostyka nowotworów
- poszukiwanie ogniska pierwotnego przy znacznych ogniskach przerzutowych
- ocena stanu zaawansowania i monitorowanie choroby nowotworowej
- różnicowanie wznowy nowotworowej i zmian pooperacyjnych lub wywołanych radioterapią
- ocena zasięgu procesu zapalnego
Limfocsyntygrafia - charakterystyka:
- technet-99m wystrzykuje się do ogniska nowotworu w postaci koloidu
- 5-60 minut po wykonuje się scyntygrafię (w badaniu przedoperacyjnym)
- śródoperacyjnie wykorzystuje się gamma kamerę lub licznik Geigera
- znacznik wybarwiony jest na niebiesko co pozwala zlokalizować węzeł wartowniczy w polu operacyjnym
- brak przerzutów w SLN znacznie polepsza rokowanie i pozwala na uniknięcie rozległej operacji usuwania wszystkich regionalnych węzłów chłonnych
Czym są węzły wartownicze?
SLN = sentinel lymph node = pierwszy węzeł chłonny na drodze spływu chłonki z ogniska nowotworowego
USG - charakterystyka:
= ultrasonografia
• badanie nieinwazyjne, tanie, bezbolesne i szybkie
• zwykle do oceny tkanek leżących powierzchownie (podskórnie)
USG - ograniczenia:
- nie penetruje kości
- wymaga biegłości w ocenie sonostruktury tkanek (doświadczenie oceniającego ma ogromne znaczenie)
- tłumienie sygnału przez narządy bogate w tkankę tłuszczową (np. przyusznica)
Zastosowanie USG w chirurgii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej:
- schorzenia ślinianek
- schorzenia węzłów chłonnych
- guzy tkanek miękkich (policzka, dna jamy ustnej, szyi)
- zmiany naczyniowe (ultrasonograficzne badanie dopplerowskie)
- badanie mięśni żujących leżących powierzchownie (żwacz, skroniowy)
- ocena obecności płynu w SSŻ
- ocena zawartości oczodołu (badanie przy zamkniętych powiekach)
- ocena nowotworzenia kości przez guzy nowotworowe
- traumatologia (repozycja łuku jarzmowego pod kontrolą USG, lokalizacja ciał obcych)
- badanie zatok przynosowych u dzieci
Czym jest BACC?
biopsja aspiracyja cienkoigłowa celowana
BACC - zastosowanie
guzy ślinianek, węzłów chłonnych i tkanek miękkich
Sialografia - charakterystyka:
badanie radiologiczne dużego gruczołu ślinowego polegające na podanie kontrastu do przewodu wyprowadzającego, a następnie wykonaniu serii zdjęć RTG
Sialografia - przeciwwskazania
w ostrych stanach zapalnych i przy uczuleniu na środki kontrastowe
Sialografia - zastosowanie:
- kamica ślinowa
- zwężenia przewodu wyprowadzającego
- guzy nowotworowe
- przewlekłe stany zapalne
- zespół Sjogrena
Sialografia - wykonianie:
1) poszerzenie ujścia przewodu zgłębnikiem do dróg łzowych
2) wprowadzenie kaniuli
3) wstrzyknięcie kontrastu
4) wykonanie serii zdjęć (P-A, boczne lub skośno-boczne żuchwy)
