Diabetologia Flashcards
Cukrzyca: epidemiologia
8% populacji - 3 mln
25-30% chorych nie wie że choruje
Cukrzyca: objawy hiperglikemii
- wielomocz
- polidyspsja
- niezamierzona utrata mc
- osłabienie, wzmożona senność, zmiany ropne na skórze oraz stan zapalny narządów moczowo-płciowych
- kwasica i śpiączka ketonowa
Cukrzyca: badanie przesiewowe co ile w jakim wieku
1x na 3 lata u każdego > 45rż
1x w roku w grupach ryzyka
Cukrzyca: czynniki ryzyka zachorowania na cukrzycę
- nadwaga i otyłość > 25 kg/m2 lub obwód w talii > 80 cm K; > 94 cm M
- cukrzyca w rodzinie
- niska akt fiz
- grupy środowiskowe lub etniczne narażone na cukrzycę
- stan przedcukrzycowy
- urodzenie dziecka o mc > 4kg
- NT
- dysplipidemia
- PCOS
- Ch. sercowo- naczyniowe
Cukrzyca: typ 1 co się dzieje, etiologia, pc
- zniszczenie kom B trzustki przez proces autoimmunolog
- zapoczątkowany działaniem czynników wyzwalających u osób z predyspozycją genetyczną
- Coxsackie B
- rotawirus
- świnka
- różyczka
- pc przeciwwyspowe: anty-GAD, ICA, IAA, Zn8
- znikcięcie peptydu C z surowicy oznacza całkowite zniszczenie kom B - bezwzględny niedobór insuliny
Cukrzyca typu 1: co jeśli cukrzyca ujawnia się w 4. lub 5. dekadzie
- normlanie typu 1 < 30 rż
- jeżeli później to myślimy o LADA (Latent autoimmune diabetes in adults) - na poczatku nie wymagają insuliny
Cukrzyca typu 1: pierwsze objawy u dzieci
ponieważ rezerwy wydzielnicze kom B trzustki wyczerpują się nagle to początek równie nagły (kwasica i śpiączka ketonowa)
Cukrzyca typu 2: e jakim mechanizmie i z jaka częstość spośród cukrzyc ?
- najczęstsza 80%
- insulinooporność -> upośledzone wydzielanie insuliny
Cukrzyca typu 2: insulinooporność
- obniżona wrażliwość tkanek na działanie insuliny
- może mieć charakter pierwotny (uwarunkowany genetycznie) lub wtórny (nabyty)
- genetycznie lub spowodowana otyłością brzuszną i małą akt fiz (nadmiar kwasów tłuszczowych prowadzi do kompensacyjnego wydzielania insuliny przez kom B i może prowadzić do stopniowego wyczerpania ich rezerw i załamania metabolizmu glukozy)
- może się ujawniać przez poniższe zaburzenia:
- upośledzona tolerancja glukozy
- cukrzyca typu 2
- hipercholesterolemia
- hipertriglicerydemia
- otyłość typu androidalnego
- NT
- hiperurykemia
- rec insulinowe w największej liczbie w:
a. adipocytach
b. kom wątroby
c. mm poprzecznie prążkowanych - typy insulinooporności:
1. oporność przedreceptorowa
2. oporność receptorowa
3. oporność postreceptorowa
Cukrzyca typu 2: wskaźnik insulina/ glikemia
> 0,3 -> insulinooporność
Cukrzyca typu 2: wskaźnik HOMA-IR
insulinemia na czczo x glikemia na czczo/ 22,5
R > 0,91 +/- 0,38 - insulinooporność
Cukrzyca MODY:
- cukrzyca monogenowa AD
Najczęściej:
-HNF1A (MODY3) -> pochodne sulfonylomocznika
-glukokinazy (MODY2) -> dieta z wyłączeniem cukrów prostych
Cukrzyca MODY 3:
- wczesny początek < 25 rż
- brak zależności od insuliny
- wywiad rodzinny obejmujący co najmniej 2 pokolenia
- brak autoprzeciwciał dla cukrzycy 1
- wysoki bardzo cukromocz
Cukrzyca MODY 2:
- mutacja w genie glukokinazy
- podwyższona glikemia na czczo
- niewielki przyrost glikemii w OGTT (<83mg/dl)
- wartość HbA1c < 7,5%
Cukrzyca noworodkowa:
- zachorowanie < 9 mż
- mutacja w genie KCNJ11 kodująca białko Kir6.2
- leczenie pochodnymi sulfonylomocznika
Cukrzyca: kiedy nie przeprowadzać diagnostyki
- ostra faza innej choroby
- po urazie/ zabiegu operacyjnym
- w trakcie stosowania leków mogących zwiększyć glikemię (GKS, diuretyki tiazydowe, B-blokery - metoprolol, a karwedilol działa korzystnie)
Cukrzyca: rozpoznanie
- przygodna glikemia >= 11,1 (200mg/dl) + objawy hiperglikemii
- przygodna glikemia >=11,1 bez objawów hiperglikemii i jednokrotnie glikemia na czczo >= 7,0 mmol/l
- 2-krotnie glikemia na czczo >= 7,0 mmol/l
- glikemia w 120min OGTT >= 11,1 mmol/l
- HbA1c >= 6,5%
Cukrzyca: nieprawidłowa glikemia na czczo
100- 125 mg/dl
5,6 -6,9 mmol/l
Cukrzyca: OGTT wskazania
- 1x lub 2x glikemia na czco: 100-125 mg/dl
- przy prawidłowej glikemii na czczo istneije uzasadnione podejrzenie nieprawidłowej tolerancji glukozy lub cukrzycy
Cukrzyca: OGTT u dzieci
- od 3 rż
- dawka glukozy 1,75g/kg mc (max 75g)
Cukrzyca: OGTT kiedy nie wykonujemy badania
- jeśli pacjent miał już rozpoznaną cukrzycę
- zespół upośledzonego wchłaniania
- stan po resekcji żołądka
- świeży zawał mm sercowego
Cukrzyca: OGTT wyniki
w 120min: nieprawidłowa tolerancja glukozy: - 140-199 = 7,8-11,0 cukrzyca - >= 200 = >= 11,1 mmol/l
Cukrzyca: cel HbA1c
ogólny <= 7
kobiety w II, III trymestrze ciąży <= 6,0%
kobiety planujące ciąże i kobiety w I trymestrze; w cukrzycy typu 1; krótkotrwała cukrzyca typu 2; cukrzyca u dzieci i młodzieży, niezależnie od typu choroby <= 6,5%
chorzy starsi, z wieloletnią cukrzycą i istotnymi powikłaniami makroangiopatycznymi i/lub licznymi chorobami towarzyszącymi <= 8,0%
Cukrzyca: cel CTK
130/80
< 65 rż 120-129
>= 65 rż 130-140
Cukrzyca: insuliny ludzkie - podział
krótkodziałajace i o pośrednim czasie działania (NPH)
Cukrzyca: analogi insuliny ludzkiej
szybkodziałające (aspart, glulizynowa, lispro) i długodziałające (detemir, glargine, degludec)
Cukrzyca: przykładowy schemat wstrzyknięć insuliny
- analog szybko działający:
- przed śniadaniem 20%
- przed obiadem 20%
- przed kolacją 20% - analog długo działający
- przed snem ok 22 (40%)
Cukrzyca: pompa insulinowa wskazania
- duże wahania poziomu cukru
- zjawisko brzasku (rano wysokie wartości)
- u kobiet w ciąży i w trakcie leczenia stopy cukrzycowej
- jeśli małe dawki insuliny
- brak dobrej kontroli przy pomocy wstrzyknięć
- gdy nawracające epizody hipoglikemii
- gdy pacjent nie czuje hipoglikemii
- nieregularny styl życia i niereguralne posiłki
Cukrzyca: co powoduje niedocukrzenia = hipoglikemie
- zbyt dawki insuliny
- alkohol
- ++ wysiłek fiz
- stres
- zmniejszecie kcal posiłków
- pogorszenie wydolności nerek
Cukrzyca typu 1: towarzyszące endokrynopatie
- celiakia
- choroby autoimmunolog tarczycy
- ch. kory nadnerczy - ch. Addisona
- niedokrwistośc z powodu B12
- kolagenozy
Cukrzyca: metformina działanie
- lek I rzutu
- zmniejsza produkcję glukozy w wątrobie
- poprawia wrażliwość obwodową na insulinę
- obniża ryzyko sercowo- naczyniowe
- obniża insulinę w osoczu
Cukrzyca: metformina - przeciwwskazania
- niewydolność oddechowa, serca, hipoksja, odwodnienie
- niedokrwienie narządów (udar mózgu, niedokrwienia kończyn dolnych, zawał serca)
- niewydolność nerek
- < GFR 30 nie stosujemy
- > = 60 - monitoruj czynność nerek 1x na rok
- 45-59 można stosować ale monitorowanie nerek 1x na 3-6 msc
Kwasica mleczanowa jest d.n. metforminy, powyższe stany ją powodują
- uszkodzenie wątroby
- nadużywanie alko
- kwasica
Cukrzyca: metformina - kiedy przestaje wystarczać monoterapia ? jakie grupy leków wtedy dokładamy ?
- jeśli w max lub tolerowanych dawkach po 3-6 msc nie wystarcza
- dodajemy:
- drugi lek doustny
- agoniste rec GLP-1
- insulinę bazalną
Cukrzyca: inne leki przeciwcukrzycowe niż metformina: wymienić
- pochodne sulfynylomocznika
- Akarboza
- Gliflozyny
- Pioglitazon
- Inh DPP-4 (gliptyny)
- Agoniści GLP-1
Cukrzyca: pochodne sulfynylomocznika
- zwiększa wydzielanie insuliny
- ryzyko hipoglikemii
- zwiększa mc
- zwiększa insulinę w osoczu
Cukrzyca: akarboza
- spowolnia trawienie wielocukrów w jelicie
- zmniejsze/ opóźnia wchłanianie węgli
- slaba siła działania hipoglikemizującego
Cukrzyca: pioglitazon
- zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę
- zwiększa mc
- wysokie działanie hipoglikemizujące
Cukrzyca: gliflozyny
- indukcja glukozurii przez blokowanie reabsorbcji glukozy z moczu pierwotnego - inh SGLT2
- zmniejsza mc
- zmniejsza ryzyko sercowo-nazyniowe (empagliflozyna, kanagliflozyna)
- wysokie działanie hipoglikemizujące
Cukrzyca: Inh DPP-4
- zwiększa st inusliny wydzielanej w zależności od nasilenia hiperglikemii
- średnie działenie hipoglikemizujące
Cukrzyca: Agoniści GLP-1
- podobny mechanizm jak inh DPP-4 więc nie mogą być podawane razem
- jedyne oprócz insuliny podawane podskornie
- hamują łaknienie
- duża siła działania hipoglikemizującego
- zmniejsza mc
- obniża ryzyko sercowo-naczyniowe (liraglutyd)
Cukrzyca: wskazania do insulinoterapii w typie 2
- przeciwwskazania do leków doustnych
- nieskuteczne leczenie lekami doustnymi:
- HbA1c > 7%
- czasowe leczenie w ostrych chorobach:
a. ostry zespół wieńcowy, angioplastyka przeskórna
b. udar mózgu
c. zabiegi operacyjne
d. ciąża
e. kortykoterapia
f. ostre stany zapalne
Cukrzyca: dawka początkowa insuliny w typie 2
0,1-0,2j./kg mc - ok. 10j
po kilku dniach po kontrolach glikemii można zwiększać o 2/3 jednostki
Cukrzyca: leczenie skojarzone leki doustne + metformina
metformina + 1 wstrzyknięcie insuliny bazowej
- u wszystkich dążyć do utrzymania metforminy
- jeśli nadwaga/ otyłość to terapia skojarzona metforminą z inh-SGLT2 lub agonistą GLP-1
Cukrzyca: insulina prosta w typie 2
1. jedno wstrzyknięcie insuliny bazowej LUB 2. stosowanie insuliny doposiłkowej LUB 3. jedno wstrzyknięcie mieszanki insulinowej/ mieszanki analogu
Cukrzyca: insulinoterapia złożona
- > = 2 wstrzyknięcia dziennie
- należy kontynuować leczenie metforminą
- korzystne też skojarzenie z gliflozyną
- należy odstawić pochodne sulfynylomocznika oraz odstawić lub zredukować dawkę pioglitazonu
Cukrzyca: leki zalecane u pacjentów z niewydolnością nerek
- linagliptyna
- kanagliflozyna
- insulina
Cukrzyca: leki zalecane u otyłych
- metformina
- gliptyny
- gliflozyny
- liraglutyd
- nawet jeśli nie mają działania zmniejszająego mc to nie mają ryzyka hipoglikemii - podjadania.
Cukrzyca: a ChNS
- to główna przyzyna zgonu u chorych z cukrzycą
- lezymy tak jak normlanie
- badania kontrolne 1x na rok
Cukrzyca: alternatywne metody leczenia
- przeszczep trzustki
- przeszczep wysp Langerhansa
- wszczepialna pompa insulinowa sterowana glikemią
- operaje bariatryczne
Cukrzyca: samokontrola glikemii przy intensywnej insulinoterapii
- rano na czczo
- przed każdym głównym posiłkiem
- 60-120 min po każdym głównym posiłku
- przed snem
Cukrzyca: samokontrola glikemii podczas doustnych leków
1x/tydzień skrócony profil glikemii (na czczo i 2h po głownych posiłkach)
codziennie 1x o róznych porach
Cukrzyca: samokontrola glikemii leczona stałymi dawkami insuliny
1x/msc dobowy profil glikemii
1x/tydz skrócony profil glikemii (na czczo i 2h po posiłku)
codziennie - 2 pomiary
Cukrzyca: a udar
- silnym czynnikiem ryzyka udaru
- podwyższenie glukozy u 60% hospitalizowanych z powodu ostrego udaru mózgu
- hiperglikemia stwierdzana w ostrym okresie udaru jest czynnikim niekorzystnym rokowniczo
- insulinoterapia >= 180mg/dl i utrzymywać między 140-180 mg/dl
- unikać glukozy < 110 mg/dl
Cukrzyca: ostre powikłania
- hipoglikemia ! - najczęściej
- powikłania hiperglikemiczne:
- cukrzycowa kwasica ketonowa
- zespół hiperglikemiczno-hiperosmolarny
- kwasica mleczanowa
Przewlekłe powikłania cukrzycy:
- miażdżyca -> mikroangiopatia
- nefropatia cukrzycowa: jawna klinicznie u 3-50%
- retinopatia cukrzycowa
- neuropatia cukrzycowa - Najczęstsza !
Przewlekłe powikłania cukrzycy: zmiany w nerkach
- zmiany w błonie podstawnej
- wzrost p wewnątrzkłębuszkowego -> na skutek hiperglikemii
- zwiększenie przesączania albuminy na skutek powyższych zmian
- szkliwienie kłębuszków
- włóknienie tkanki śrómiąższowej
- rozwój niewydolności nerek
- to najczęstsa przyczyna schyłkowej niewydolności nerek i rozpozynania przewlekłej dializoterapii
Przewlekłe powikłania cukrzycy: nefropatia - 4 okresy choroby
- bezobjawowy
- albuminuria 30-300mg/24h
- białkomocz jawny
- niewydolność nerek
Przewlekłe powikłania cukrzycy: nefropatia rozpoznanie
- jeśli albuminuria i wykluczenie innych przyczyn
- jeśli nie stwierdza się bialkomoczu to wskaźnik albumina/ kreatynina
- dwukrotnie wynik dodatni >30 mg/g
- ryzyko zgonu serc-naczyniowego u osób z cukrzycą i albuminurią jest 2x większe niż u choryh bez białkomoczu
Przewlekłe powikłania cukrzycy: nefropatia badania przesiewowe
- cukrzyca typu 1 od 5. roku trwania choroby
- cukrzyca typu 2 lub współistniejące NT od momentu rozpoznania
- tak samo w przypadku retinopatii i neuropatii
Przewlekłe powikłania cukrzycy: nefropatia - spowolnienie postępu choroby
- kontrola glikemii, CTK, lipemii oraz zaprzestanie palenia
- jeśli albuminuria to stosujemy ACEI/ARB -> zmniejszaja ryzyko nefropatii
- cukrzyca typu 2 + PChN -> inh SGLT2 lub agonista GLP-1 -> działanie nefroprotekcyjne
Przewlekłe powikłania cukrzycy: inne choroby ukł moczowego
- ZUM
- martwica brodawek nerkowych
- tubulopatie
- AKI
Przewlekłe powikłania cukrzycy: retinopatia cukrzycowa
- najczęstsze i najcięższe powikłanie - u 5% w chwili rozpoznania cukrzycy; po 15 latach u 98%
- towarzyszy jej cukrzycowy obrzęk plamki (makulopatia): gł przyczyna utraty wzroku - po 30 latach choroby u 60%
Przewlekłe powikłania cukrzycy: czynniki ryzyka rozwoju i progresji retinopatii cukrzycowej
- czas trwania cukrzycy
- niewyrównanie metaboliczne cukrzycy
- NT
- zab gospodarki lipidowej
- cukrzycowa choroba nerek
- okres ciąży u kobiet chorujących na cukrzyće
- okres dojrzewania
- operacja zaćmy
- stan po transplantacji trzustki lub nerki
Przewlekłe powikłania cukrzycy: inne powikłania oczne
- zaćma
- jaskra wtórna krwotoczna
- zaburzenia refrakcji
- porażenie nn czaszkowych
Przewlekłe powikłania cukrzycy: neuropatia cukrzycowa
- najczęstsze powikłanie cukrzycy
- bad podmiotowe u 25% chorych na cukrzycę, w bad neurologicznym u 50%, a w EMG/ENG u 90%
Przewlekłe powikłania cukrzycy: neuropatia cukrzycowa - patogeneza
hiperglikemia powoduje:
- odcinkową demielinizację
- zanik aksonów
- zwyrodnienie aksonów
- zanik neuronów w rogach przednich i zwojach międzykręgowych
- cechy regeneracji nerwów
- zmiany w naczyniach odżywczych nerwów
Przewlekłe powikłania cukrzycy: neuropatia cukrzycowa rozpoznanie
2 z 3:
- objawy podmiotowe
- osłabienie lub zniesienie czucia
- zniesienie odruchów ścięgnistych
Przewlekłe powikłania cukrzycy: neuropatia cukrzycowa - leczenie
- wyrównanie cukrzycy
- ból neuropatyczny: pregabalina, SNRI, gabapentyna
Przewlekłe powikłania cukrzycy: zespół stopy cukrzycowej
- to zakażenie/ owrzodzenie/ destrukcja tkanek głębokich stopy spowodowane uszkodzeniem nerwów obwodowych lub naczyń stopy
Przewlekłe powikłania cukrzycy: zespół stopy cukrzycowej podział
- neuropatyczna
- naczyniowa
- mieszana
Przewlekłe powikłania cukrzycy: zespół stopy cukrzycowej oceny stopnia zaawansowania
PEDIS oraz SINBAD
Przewlekłe powikłania cukrzycy: zespół stopy cukrzycowej powikłania
- owrzodzenie
- neuroosteoartropatia Charcota
Przewlekłe powikłania cukrzycy: zmiany skórne: wymienić
1, zmiany zanikowe skóry
- pęcherzyca cukrzycowa
- tłuszczowate obumieranie skóry
- rumieniec cukrzycowy
- plamica cukrzycowa
- cukrzycowa twardzina obrzękowa
- zakażenia skóry
- złogi lipidowe - kępki żółte na powiekach
- rogowacenie ciemne
- u 25-30% chorych na cukrzycę
Przewlekłe powikłania cukrzycy: zmiany stawowe
- zespół ograniczonej ruchomości stawów (cheiroatropatia)
- zespół cieśni nadgarstka
- choroba Dupuytrena
- neuroosteoartropatia Charcota
Przewlekłe powikłania cukrzycy: zmiany kostne
- osteopenia i osteoporza uogólniona lub miejscowa
- suplementacja Ca i wit D
- w zaawansowanym zespole stopy cukrzycowej - bisfosfoniany
Leki stosowane w stanie przedcukrzycowym lub otyłości:
- metformina
- akarboza
- orlistat
Stan przedcukrzycowy: def
- to pośrednie stadium zaburzeń gospodarki węglowodanowej pomiędzy prawidłowym st glukozy na czco i prawidłową tolerancją glukozy, a jawną cukrzycą:
- nieprawidlowa glikemia na czczo IFG
- nieprawidłowa tolerancja glukozy IGT
Stan przedcukrzycowy: predyspozyje nowotworowe
- rak wątrobowokom
- rak endometrium
- neo przewodu pokarmowego
Stan przedcukrzycowy: kontrolne OGTT
- 1x/rok
- jeśli bierze metforminę to odstawić na > 1 tydzień przed badaniem