D3 H10 De sociaal-emo ontwikkeling en persoonlijkheidsontwikkeling in de kleutertijd

Question 1

psychosociale ontwikkeling = …
- hoe kijkt Erikson hiernaar?-

Answer 1

= de veranderingen in onze interacties met anderen en in hoe we aankijken tegen het gedrag van anderen en onszelf als leden vd maatschappij

-> Erikson meent dat de cultuur en maatschappij mensen het hele leven voor bepaalde uitdagingen plaatsen, die per leeftijd verschillend zijn -> op basis vd ervaring met het oplossen van die conflicten ontwikkelt ieder persoon een eigenwaarde

Question 2

welke crisissen volgens Erikson moeten kinderen oplossen in de peuter en kleutertijd?

Answer 2

1. beging vd peuter-kleutertijd verlaten kinderen het stadium van autonomie-versus-schaamte/twijfel (12-18 mnd tot 3 jr)
2. grootste deel van de kleuter peutertijd bevinden kinderen zich in stadium inititief-versus-schuldgevoel (3 jr tot 6 jr) -> verlangen om initiatief te nemen en het schuldgevoel voor de soms onbedoelde gevolgen van acties

Question 3

°zelfbeeld =
°in de peuter- en kleutertijd

Answer 3

= iemands identiteit of de opvattingen die hij van zichzelf als persoon heeft

-> peuters/kleuters hebben de neiging hun capaciteiten en kennis te overschatten
-> dat optimisme komt doordat ze zichzelf en hun prestaties nog niet met anderen vergelijken
-> in het beeld dat peuters/kleuters van zichzelf ontwikkelen komt ook de cultuur waarin ze opgroeien tot uiting

Question 4

geslacht = …
gender = …

Answer 4

= de anatomische geslachtskenmerken

= verwijst naar de sociaal-culturele kenmerken van mannelijkheid en vrouwelijkheid

-> genderstereotype opvattingen worden tot aan 5 jr steeds uitgesprokener en nemen rond 7jr wat in sterkte af terwijl ze nooit helemaal verdwijnen

Question 5

psychoanalytische theorieën over genderverschillen

Answer 5

1. Freud -> fallische fase (kind ontleent plezier aan genitale seksualiteit -> keerpunt vh einde vd fallische fase “oedipuscomplex” rond 5jr (zie ook castratieangst)-> identificatie dan met vader
2. Gustav Jung -> elektracomplex (3 of 4 jr, ontdekking geen penis) -> penisnijd (verlangen om bezit)+ bezittelijke genegenheid met de vader

=> identificatie met de ouder vd zelfde sekse leidt ertoe dat kinderen de genderattitudes en -waarden van hun ouders overnemen

Question 6

sociale leertheorie over genderverschillen

Answer 6

-> volgens deze theorie leren kinderen gendergerelateerd gedrag en gendergerelateerde verwachtingen door anderen te observeren
(ze zien beloning vh juiste gendergerelateerde gedrag)
-> ook speelgoed, boeken en media spelen een rol bij het instand houden van traditionele opvattingen over
-> modellen op TV hebben sterke invloed op wat peuters/kleuters passend gedrag vinden

Question 7

cognitieve theorie over genderverschillen

Answer 7

-> volgens deze theorie heeft het verlangen om een duidelijke identiteit te ontwikkelen tot gevolg dat kinderen een genderidentiteit ontwikkelen (= persoonlijk gevoel over de eigen sekse)
-> hiervoor ontwikkelen ze een genderschema (= een cognitief raamwerk waarbinnen genderrelevante info wordt geordend)

=> kinderen ontwikkelen al vroeg in het leven genderschema’s -> deze vormen een filter waardoor de kinderen de wereld zien!!

Question 8

genderconstantie

Answer 8

= het feit dat mensen permanent mannelijk of vrouwelijk zijn als gevolg van vaste, onveranderlijke biologische factoren

-> kinderen ontwikkelen genderconstantie rond 4 - 5 jr
-> veel minder bewijs dat genderconstantie de oorzaak is van gendergerelateerd gedrag -> in praktijk manifesteren genderschema’s zich ruim voordat kinderen zich bewust worden van genderconstantie

Question 9

welke zijn de vier theorieën over genderontwikkeling?

Answer 9

Question 10

genderexpressie

Answer 10

= verwijst naar de manier waarop de genderbeleving** via gedrag** naar buiten komt

->genderexpressie zegt NIETS over of iemand later op mannen of vrouwen valt of over de vraag of iemand liever een ander geslacht zou willen

Question 11

genderdysforie

Answer 11

= een diep gevoel van onbehagen voelen over het feit dat het geslacht waarmee men geboren is niet overeekomt met de genderidentiteit

Question 12

non-binaire personen

Answer 12

= mensen die zich niet thuis voelen in de binaire gendercategorieën man of vrouw en zich daarom beter voelen bij een niet-binaire genderidentiteit zoals door mannelijke en vrouwelijke kenmerken te combineren

Question 13

genderdiversiteit

Answer 13

= aandacht voor de verschillen tussen en verscheidenheid in genderidentiteiten, -rollen en expressies

Question 13

onstaan van vriendschappen

Answer 13

-> kwaliteit vd vriendschappen verandert
- 3 jr - vooral gericht op samen dingen doen en samen spelen
- oudere kleuters - besteden meer aandacht aan abstracte begrippen als vertrouwen, steun en gemeenschappelijke interesses

Question 14

spelcategorieën voor kleuters

Answer 14

1. functioneel spel = spelvorm die bestaat uit eenvoudige, zich herhalende activiteiten - 3 jr ->kind doet iets om puur actief te zijn -> functie vh spel is het spel zelf
2. constructief spel = spelvorm waarbij kinderen objecten manipuleren om iets te produceren of te bouwen - 4 jr -> het spel heeft een einddoel -> kinderen testen hun ontluikende cognitieve en fysieke vaardigheden en oefenen fijne motoriek

Question 15

5 sociale aspecten van het spel

Answer 15

1. solospel = spelvorm waarbij het kind alleen speelt, ogenschijnlijk zonder de ander op te merken
2. parallel spel = spelvorm waarbij kinderen naast elkaar met hetzelfde materiaal spelen zonder wezenlijke interactie
3. toekijkend spel = spelvorm waarbij kinderen alleen maar naar het spel van anderen kijken zonder zelf mee te doen
4. associatief spel = spelvorm waarbij kinderen daadwerkelijk de interactie aangaan doordat ze speelgoed uitwisselen of lenen hoewel ze niet hetzelfde doen
5. coöperatief spel = spelvorm waarbij kinderen echt met elkaar spelen (afwisselen, samen bedenken, doen spelletjes)

Question 16

Lev Vygotsky over het fantasiespel

Answer 16

-> V. meende dat fantasiespel, vooral als dat ook sociaal van aard is, een belangrijke manier is om de cognitieve vaardigheden te verbeteren.

-> via fantasie kunnen kinderen activiteiten oefenen die onderdeel zijn van hun specifieke cultuur

Question 17

visie van Adele Diamond over het spel

Answer 17

-> spel kan kinderen zelfdiscipline bijbrengen doordat ze leren hoe belangrijk het is om hun impulsen te beheersen.

-> door spel te doen waarbij ze een strategie moeten uitstippelen, leren ze het belang van vooruitdenken en het beheersen van hun emoties

Question 18

theory of mind van peuters en kleuters

Answer 18

= een cognitieve vaardigheid om aan jezelf en aan anderen gedachten, gevoelens, ideeën en intenties toe te schrijven en op basis daarvan te anticiperen op het gedrag van anderen
-> 3-4 jr - kunnen onderscheid maken tss mentale voorstellingen en fysieke realiteit
-> kunnen doen alsof iets gebeurt en toch reageren alsof het echt heeft plaatsgevonden
-> ze begrijpen dat mensen motieven en redenen hebben voor hun gedrag
-> concept “doen alsof” begrijpen ze / concept “overtuiging” nog niet helemaal

Question 19

het ontstaan van theory of mind bij kleuters en peuters

Answer 19

• rijping van de hersenen
• ontwikkeling vd taalvermogens
• ! vermogen om de betekenis vd woorden “denken” en “weten” te begrijpen
• sociale interactie en fantasiespel zijn ook cruciaal voor het bevorderen van een theory of mind
• culturele factoren (vb kinderen in geïndustrialiseerde westerse culturen zullen gedrag van anderen eerder toeschrijven aan persoonlijke eig en kenmerken vd mensen

Question 20

op

opvoedingsstijlen van Diana Baumrind & Eleanor Maccoby

Answer 20

1. autoritaire opvoedingsstijl -> controlerend, streng, star, koud gedrag, vaak straffen en eisen strikte gehoorzaamheid
2. permissieve opvoedingsstijl -> weinig grenzen stellen, weinig eisen stellen, en tglijkertijd warme verzorgende houding
3. autoritatieve opvoedingsstijl -> liefdevol, emo ondersteunend, duidelijke en consistente regels + uitleg waarom hoe gedragen
4. onverschillige opvoedingsstijl -> niet of nauwelijks belangstelling, ongeïnteresseerd, afwijzend en emo afstandelijk gedrag

Question 21

invloed vd opvoedingsstijl op het gedrag van het kind

Answer 21

=> autoritaire ouders -> kinderen vaak teruggetrokken, vaak niet erg vriendelijk, voelen zich ongemakkelijk bij leeftijdgenoten, grote afhankelijkheid vde ouders
=> permissieve ouders -> zie autoritaire ouders, afhankelijk, nukkig, weinig sociaal en weinig zelfbeheersing
=> autoritatieve ouders -> onafhankelijk, vriendelijk, assertief, coöperatief, prestatiemotivatie
=> onverschillige ouders -> emo ontwricht, voelen zich ongeliefd, emo afstandelijk,

Question 22

morele ontwikkeling

Answer 22

= de rijping van iemands rechtvaardigheidsgevoel en van zijn besef van goed en fout -> die rijping komt tot uiting in zijn gedrag

Question 23

stadia van morele ontwikkeling volgens Piaget

Answer 23

! morele ontwikkeling voltrekt zich net als de cognitieve ontwikkeling in stadia !

1. moreel realisme = …
2. beginnende coöperatiestadium = …
3. autonoom coöperatiestadium = …

!! hoe peuters en kleuters denken over regels en rechtvaardigheid is afhankelijk vh morele stadium dat ze hebben bereikt !!

Question 24

moreel realisme

Answer 24

= of hetero moraliteit / 3-7 jr / stadium van morele ontwikkeling waarin kinderen regels als vast en onveranderlijk beschouwen
-> reflecteert ook in een wat rigider spelpatroon

=>! kinderen in dit stadium houden geen rekening met intentie (zie 10 kopjes breken of 1 kopje p315)
=> kinderen in dit stadium geloven in immanente rechtvaardigheid !

Question 25

beginnende coöperatiestadium

Answer 25

= stadium van morele ontwikkeling waarin kinderen gedeelde regels leren tijdens sociale spelletjes en deze regels nog steeds als grotendeels onveranderlijk beschouwen
-> 7-10 jr / spelletjes worden duidelijk socialer

Question 26

autonome coöperatiestadium

Answer 26

= stadium van morele ontwikkeling waarin kinderen zich ervan bewust worden dat formele spelregels gewijzigd kunnen worden als de mensen die het spel willen spelen het daarmee eens zijn
-> 10 jr /

Question 27

immanente rechtvaardigheid

Answer 27

= het idee dat het overtreden van regels direct bestraft dient te worden

-> kinderen in stadium beginnende coöperatie krijgen door dat autoriteitsfiguren rekening houden met ernst vd wandaad en met intentionaliteit voor het bepalen vd straf

Question 28

Lawrence Kohlberg - model van morele ontwikkeling (kinderen en volwassenen)

Answer 28

1. preconventioneel niveau = nivo van morele ontwikkeling waarbij de persoon gericht is op een externe autoriteit en het weegschaalmodel hanteert (vermijden van straf en krijgen van beloning) - 0-10à12 jr - eigen behoeften blijven centraal
2. conventioneel niveau = 10->18 jr -> persoon is gericht op wat men van hem verwacht en wat de groep of meerderheid goed vindt -> kinderen hebben een idee van goed en slecht doordat ze regels van anderen overnemen
3. postconventioneel niveau = vanaf 18 jr / persoon is gericht op in overleg overeengekomen afspraken en eigen en universele morele principes

Question 29

sociale leertheorie en morele ontwikkeling -> prosociaal gedrag

Answer 29

= behulpzaam gedrag dat ten goede komt aan anderen

-> behavioristische theorieën -> prosociaal gedrag vloeit voort uit eerdere situaties waarin positieve bekrachtiging kregen toen ze op een moreel juiste manier handelden

-> sociale leertheorie -> niet alleen directe bekrachtiging maar ook door indirecte bekrachtiging (via gedrag van modellen observeren)

Question 30

abstract modeling

Answer 30

= proces waarbij kindeen algemene regels en principes ontwikkelen die ten grondslag liggen aan het gedrag dat ze observeren

-> door moreel gedrag te observeren worden ze herinnerd aan de normen die binnen hun samenleving gelden -> ze gaan hieruit algemenere regels en principes ontwikkelen

Question 31

empathie

Answer 31

= het vermogen om zich in de gedachte- en belevingswereld van anderen in te leven

-> begrijpen wat de ander voelt is de kern van bepaalde soorten moreel gedrag
-> sommige negatieve emo bevorderen ook moreel gedrag (woede over oneerlijke situaties, schaamte over misdragingen)

Question 32

zelfbeheersing bij peuters en kleuters

Answer 32

-> preoperationele stadium wordt gekenmerkt door fantasie, verbeelding en nieuwsgierigheid. Zelfcontrole en -regulatie is nog werk in uitvoering (want de prefrontale cortex is nog in volle ontwikkeling)
- externaliserend gedrag = extreme manier uiten van emoties richting buitenwereld
- agressie = grensoverschrijdend gedrag dat iemand inzet om iets kapot te maken of een ander schade te berokkenen

Question 33

agressie -> doel -> soorten agressie

Answer 33

• doel -> deel vd agressie in de vroege peuter en kleutertijd is gericht op het bereiken ve gewenst doel

=> instrumentele agressie = agressie die gemotiveerd wordt door de wens om een concreet doel te bereiken (het is geen reactie maar een actie!)
=> expressieve agressie = het uiten van ongenoegen, vaak niet gericht op een andere persoon, maar meer op een bepaalde situatie

Question 34

emotionele zelfregulatie

Answer 34

= het vermogen om de AARD en de INTENSITEIT van emoties aan te passen tot een gewenst niveau

Question 35

relationele agressie

Answer 35

= niet-fysieke agressie die bedoeld is om een ander psychisch te kwetsen -> relationele agressie kan ook instrumenteel zijn