College 11 Kiesstelsels & partijstelsels Flashcards
Delegatie van macht: Principal-agent model
idee:
* in een democratie zijn alle burgers souverein
* Alle burgers hebben een stem
* Burgers als principals –> hebben de macht
* met die stem kies je een vertegenwoordiger in verkiezingen,
de agent, aan wie je tijdelijk jouw macht om te beslissen overdraagt, zodat hij/zij in die periode jou representeert en beslissingen maakt namens jou
Accountability or responsiviteit?
Heeft te maken met delegatie van macht door burgers
Hoe kunnen burgers vertegenwoordigers controleren?
Belangr voor representatieve democratie: verkiezingen
Verkiezingen als sanctie/ controle mechanisme:
- Burgers kunnen regering naar huis sturen als ze ontevreden zijn
- Het feit dat het mogelijk is om regering naar huis te sturen, creert incentives voor politici om responsief te zijn naar wat burgers willen.
Dus als representatie goed werkt: is regering accountable + responsief
Accountability
- ex-post/ achteraf
- vertegenwoordiger (agent) meot uitleg geven/ verantwoording afgeggen
- burgers (principals) kunnen daarmee genoegen nemen of niet, en macht aan andere agent delegeren
Responsiveness
- ex ante/ vooraf
- vertegenwoordiger (agent) weet wat burgers willen en handelt daarnaar
- vertegenwoordigers weten dat er mogelijke sancties zijn als ze niet luisteren naar burgers en dat maakt ze responsief
Voordelen meerderheid beslist
Regering met heldere meerderheid:
* daadkrachtiger
* duidelijk wie er verantwoordelijk is: betere accountability
Nadelen meerderheid beslist
- grote beleidswisselingen
- onvoldoende bescherming van minderheden (tirannie vd meerderheid)
- polarisatie
Voordelen consensus
- Regering met breed draagvlak: makkelijker beleidsuitvoering
- Regering met breed draagvlak: betere responsiviteit
Nadelen consensus
- moeizame regeringsvorming & gebrek aan daadkracht
- Niet helder wie verantwoordelijk is voor besluiten: minder goede accountability
Lijphart over consensus democratie
kinder, gentler democracies
Is competitie of samenwerken beter voor representatie? Wanneer worden belangen van burgers vertegenwoordigd?
Allebei:
* Competitie= zorgt ervoor dat poltici beter opletten wat burgers willen
* Samenwerking= zorgt voor cartels, en dat burgers zich niet meer herkennen in beleid
Is meerderheidsdemocratie meer competitie?
Allebei:
* Stakes of the race zijn hogen: hoofddistricten meer in competitie
* Maar er zijn ook meer ‘‘safe seats’’ : minder competitie
Dilemmas respresentatieve democratie
*delegatie van macht:
- relatie tussen kiezer en politici.
* accountability of responsiviteit?
* meerderheid beslist of consensus?
* competitie of samenwerken?
Kiesstelsels
De manier waarop stemmen vertaald worden in zetels
Meer dan 10 verschillende systemen, 3 algemene families
Meerderheidssystemen
Winner takes all
First past the post / Plurality systems (grootste wint)
– Absolute majority systems (grootste wint, maar moet > 50% winnen
Proportionele systemen
elk persoon en stem wordt gehoord: evenredige vertegenwoordiging.
Gemengde systemen
zoals het duitse: nationale lijst en districtlijst : iedere burger heeft dus 2 stemmen
Disproportionaliteit
het verschil in aantal stemmen en aantal zetels: afhankelijk van kiesstelsel maar ook van kiesdrempel (electoral threshold)
Partijstelsel
combinatie van partijen die met elkaar concurreren
en samenwerken met het oog op vergroten van de macht in de overheid.
Partijstelsels ontstaan uit:
* scheidslijnen samenlevin gcleavages)
* kiesstelsels
Hoe ontstaan / veranderen partijstelsels?
* Als individuele partijen van positie veranderen en daarmee “gaten in de
markt” laten vallen voor andere partijen
* Als scheidslijnen veranderen en oude partijen niet goed de nieuwe
scheidslijnen vertegenwoordigen
* Kiesstelsels:
Partijstelsels bepalen
- keuze die kiezers hebben in verkiezingen
- soort regering dat wordt gevormd
- manier waarop beslissingen in parlement en regering worden genomen
3 belangrijke variabelen partijstelsel
- wat voor/ hoeveel soort partijen
- Hoe groot partijen zijn
- hoe partijen zich gedragen / ideologische afstand
bepaalt competitie + samenwerking tussen partijen
Cleavages
tegenstrijdige beelden over politieke themas.
6 dominant:
eerste 4 van voor de oorlog komen voort uit Nationale Revolutie
die tot staatsvorming en centralisatie heeft geleid, en industriele revolutie
die tot klassenonderscheid heeft geleid.
laatste 2 komen door toenemende welvaart en globalisering later
Cleavages 6 important ones
- Centrum-periferie. tussen politieke meerderheid in landen en minderheden in buitengebieden
(administratieve centralisatie + culturele standaardisatie) - Staat-kerk: onderscheid liberalen, bourgeousie en de conservatieve/ geestelijken/ aristocratie.
- Rural-urban : platteland/ agrarische sector en stad. Rural: protectionisme, urban: liberalisme markt.
- Workers: employers : onderscheid tussen kapitaal en arbeiders.
- Materialistisch-Post-materialistisch: onderscheid generaties jaren 60. Law and order, traditie etc tegenover milieu, ontwikkelingssamenwerking etc.
- Globalisatie cleavage: onderscheid winnaars en verliezers van globalisering. Populistische partijen voor verliezers. Anti-establishment partijen hebben economisch defensieve houding, vaak traditioneel, xenofood en anti-immigratie.
kiesstelsels beinvloeden partijstelsels
- door mechanische effecten: hoe stemmen worden omgezet in zetels
- door psychologische effecten: in tweepartijenstelsel is kans groot dat kiezers hun ideologie die aansluit bij kleinere partij opgeven om op grotere partij te stemmen uit angst wasted vote (strategisch stemmen).
FPTP-systeem zorgt vaak voor tweepartijenstelsel
PR systeem: multipartijen stelsels
Gevolgen meerderheidsstelsel op parlement en regering
- heldere meerderheden, regering met slagkracht
- duidelijke accountability voor kiezers
- weinig macht parlement
- kiezer kiest regering
Gevolgen van proportionele stelsels op parlemetn en regering
Brede coalities, consensus, regering met draagvlak
- Vertegenwoordiging van meer kiezers: meer responsiviteit
- Instabiliteit?
- Partijen kiezen regering in coalitie-vorming?
Zijn kleine partijen nooit belangrijk?
Coalition potential
Blackmail potential
