16 Kiezers

Question 1

Functies verkiezingen

Answer 1

—> open strijd om publieke ambten.
-manier om bestuurders te verantwoording te roepen.
-manier om opvattingen kiezers te achterhalen.
-dialoog kiezer-gekozenen (en samenleving-staat)

Question 2

in NL wie mogen we kiezen

Answer 2

appontive princple: benoeming tenzij niet anders mogelijk
Geen verkiezingen voor burgemeesters, rechters, staatshoofd, coalities
WEL: Tweede Kamer, Provinciale Saten, Gemeenteraad, Waterschap

Question 3

Referenda

Answer 3

correctief of bindend –> burgerinitiatief

Question 4

Passief kiesrecht

Answer 4

grofweg zelfde voorwaarden

Question 5

Hoe stemmen

Answer 5

Geheime’ stemming (discussie over selfies)
 Volmacht (max.3 met voorwaarden)
 Briefstemmen (in 2021 voor 70-plussers)
 Stembiljet met per lijst (partij) gerangschikte
kandidaten (naam en woonplaats).
 Lijsttrekker, voorkeursstemmen en lijstduwers

Question 6

Deelname politieke partijen gebonden aan

Answer 6

Verzamelen benodigd aantal handtekeningen
-Waarborgsom, inschrijving kiesraad met
goedgekeurde naam
-Inhoudelijke aspecten (bv democratische
karakter

Question 7

Argumenten voor Opkomstplicht (in Belgie- in NL tot 1971)

Answer 7

Parlement is representatiever
-Stemmen is een burgerplicht (net als belastingen)
-Partijen gedwongen om ook minder geïntereseerde,
vaak lager opgeleide kiezer serieus te nemen

Question 8

Argumenten tegen opkomstplicht

Answer 8

Inperking vrijheid: ook recht om niet te stemmen.
-Moeilijk te handhaven (hoe straffen bij overtreding?)
-Bestrijdt niet oorzaak desinteresse/wantrouwen

Question 9

Van districtenstelsel naar Evenredige vertegenwoordiing Nederland

Answer 9

Reden verandering in 1917
-’Onzuivere’ coalities.
-Katholieken voelden zich benadeeld
-Liberalen vreesden decimering en verdwijnen onafhankelijke kandidaten
Evenredige vertegenwoordiging
 100 zetels (vanaf 1956 150 zetels)
 Nederland één groot kiesdistrict; wel administratieve districten
 Zetels evenredig verdeeld (100:150:0,677%). Geen verdere verhoging
kiesdrempel
 Restzetels. Verdeling via grootste overschotten (methode d’Hondt)
Van districtenstelsel naar EV in Nl

Question 10

Zichtbare effecten Evenredige Vertegenwoordiging

Answer 10

Ook voor 1918 had NL al meer dan
vijf partijen en coalities!
 Maar wel verdere versnippering (in
1918 14 fracties, 48 deelnemende
partijen)
 Partijbesturen krijgen meer grip op
verkiezingen
 Minder onafhankelijke kandidaten
(maar wel ‘zetelroof’)
 Volgens sommigen ook; minder
aansprekende en responsieve
kandidaten (maar dit is omstreden)

Question 11

Hoe bereik je kiezers

Answer 11

aanwezigheid op straat
verkiezingscampagnes
optreden media
eigen publiciteit: sociale media + zendtijd politieke partijen

Question 12

Kiesgedrag: waarom stemmen we op 1 bepaalde partij

Answer 12

1. Programma
2. Personen
3. Prestaties
4. Protest
5. Persoonlijke omstandigheden/ achtergrond

Question 13

lange termijn verklaring stemgedrag kiezers

Answer 13

identificatie
klasse
religie

Question 14

korte termijn verklaring stemgedrag kiezers

Answer 14

Economie
issues
personen

Question 15

Partij-identificatie

Answer 15

Partijkeuze als onderdeel identiteit
 Socialisatie door ouders, omgeving (‘rood nest’)
 Religieuze overtuiging en/of sociale klasse als doorslaggevend (soms
regio) – zie breuklijnentheorie Lipset/Rokkan
 In Nederland tot in jaren 60: ‘Structured model of electoral
behavior

Question 16

ONTZUILING: jaren 60: De ‘dekolonisatie van de burger’ (Hofland) -
‘partisan dealignment’/ontzuiling1

Answer 16

-Ontkerkelijking en secularisatie
-Individualisering (‘eigen keuzes maken’)
-Nieuwe media: Televisie; later internet
-Hoger opleidingsniveau/meer
zelfbewustzijn/minder volgzaam -
>’cognitieve mobilisatie’
-Andere thema’s komen op, m.n.
postmateriële thema’s (milieu, inspraak,
tweede feministische golf) –’Silent
Revolution

Question 17

Gevolgen ontzuiling

Answer 17

Kiezers gaan echt kiezen; wisselen makkelijk
van partij (zwevende kiezer)
Grote electorale schommelingen, zeker vanaf
1994. (Maar vooral binnen ideologische
blokken!)
Partijen moeten echt strijden om de kiezers:
campagnes worden belangrijk
Nieuwe partijen krijgen meer kans (D66/LPF)
Regeren wordt riskanter (verkiezingen: ‘meer
afrekenen, minder afspiegelen’)
Laatste moment beslissingen spelen rol

Korte termijn-factoren worden
belangrijker (issues, performance,
personalisering; campagnes; strategisch
stemmen)

Question 18

Rational Choice theory (korte termijn motivatie)

Answer 18

> Verkiezingen als markt.
kiezers kiezen partij die dichtste staat bij eigen preferenties en belangen
stemwijzer als hulpmiddel

Partijen willen macht vergroten door electoraat; kiezers willen belangen behartigd; mediaan voter theorem; in tweepartijenstelsel kom je vanzelf in t midden uit.

Problemen:
* Veronderstelt goede kennis van politiek.
* Partijen en politici ook afgerekend op prestaties en
competentie (‘performance voting’).
*In Nederland ook strategisch stemmen

Question 19

Strategisch stemmen

Answer 19

Afhankelijk van politieke constellatie en dynamiek
 Horse Race –twee partijen vechten om 1e plaats;
veel kiezers gaan ‘strategisch’ naar één van de twee.
 Meestal ‘leegzuigen’ concurrentie binnen eigen
politiek-ideologisch domein
 Peilingen, laatste moment beslissingen en campagne
hier van groot belang

Question 20

Issue voting

Answer 20

Mening over specifieke thema’s bepaalt
stemkeuze (bv milieu, Europese Unie,
dierenrechten, immigratie, pensioenen,
coronabeleid)
 Vergt helder beeld thema en bijbehorende
standpunten partijen
 Partijen als ‘issue owner’ (bv PVV
immigratie; GroenLinks, milieu

Question 21

Economie als stemmotivatie

Answer 21

Kracht economie bepaalt kracht regering
 Onderscheid egocentrisch en sociotropisch
 Onderscheid: retrospective voting (prestaties
verleden; vgl performance voting) en prospective
voting (verwachte resultaat)
 Sterke voorspeller

Question 22

Proteststem

Answer 22

De strijd om de middelvinger’
 Op de kast jagen elites/schreeuw om
aandacht
 Provocatie en onaangepastheid als
middel van de protestkandidaat.
 Verwante termen: Politiek cynisme,
Populisme, Rancune, Relatieve
deprivatie, politiek zelfvertrouwen

Question 23

Personalisering in stemgedrag

Answer 23

Mensen stemmen vooral op
aantrekkelijke kandidaten (uiterlijk,
persoonlijkheid, uitstraling e.d.) –> denk aan canada
 Populaire veronderstelling bij media,
politici en kiezers.
 Veronderstelde competentie en
integriteit doen ertoe, zeker bij geringe
politieke verschillen.
 In NL: in campagnes meer aandacht
voor lijsttrekker
 Máár belang persoonlijkheid wordt
dikwijls overschat: meeste kiezers
stemmen in eerste instantie op partij

Question 24

Nieuwe mogelijke breukvlakken?

Answer 24

man-vrouw –> gender-effect
jong-oud –> generatie-effect
Stad-platteland/centrum-periferie:
Autochtoon-allochtoon
Hoger opgeleid-lager opgeleid:
Veel onderzoek maar wisselende resultaten

Question 25

Onderzoek kiesgedrag

Answer 25

Peilingen o.a. Maurice de Hond,
TNS-Nipo/Ipsos;
Probleem: representativiteit en foutmarges
-o.a. non-respons, sociaal wenselijke antwoorden,
-effect peiling op daadwerkelijk stemgedrag
-
-NKO (Nationaal Kiezersonderzoek): data over
religie, sociale klasse maar ook over
standpunten kiezers. Om paar jaar herhaald

Question 26

Stemmotief randvoorwaarden

Answer 26

Kiesstelsel, districtenstelsel leidt tot ander stemgedrag

Beschikbare partijen

Informatievoorziening

Type verkiezingen

Question 27

Stemmotieven

Answer 27

Blijk respect
Uiting identiteit
Eigen belang
Idealen
Persoon
Economische prestaties
Protest
Strategisch