college 1 - introductiecollege Flashcards
wat is klinische forensische psychologie
wetenschap die zich bezighoudt met
- afwijkend (antisociaal) gedrag
- persoonlijkheid
- cognities
- preventie en interventie
- diagnostiek
- snijvlak met andere takken van psychologie (medisch, biologisch, ontwikkeling, sociaal)
op welke leeftijd begint criminaliteit
jonge leeftijd
hoe eerder je de fout in gaat…
hoe hardnekkiger de problemen en hoe minder vertrouwen erin dat je een normaal leven kan leiden
wat blijft kijken bij criminaliteit op jonge leeftijd?
blijvende problematiek: moeilijk krijgen van een baan
Oorsprong van de forensische psychologie
Oude grieken
Oude grieken
filosofen werden bij rechtszaken erbij gehaald om te vragen hoe toerekeningsvatbaar iemand was
Hippocrates
hersenziekte, geest toestand
geestesstoornissen moeten beschouwd worden als een ziekteproces dat in principe niet afwijkt van elk ander ziekteproces
Middeleeuwen
onder curatele van familie
onder curatele van familie
je bent als familie verantwoordelijk als iemand wat deed (persoon is dus verminderd toerekeningsvatbaar). Familie werd dan ook gestraft, want zij hadden deze persoon ook al eerder kunnen opsluiten.
15e -17e eeuw
- dolhuizen
- heksenjachten, vrouwen werden achterna gezeten en kwamen vaak op de brandstapel
- Johannes Wier
- tuchthuizen
dolhuizen
mensen die dol werden konden hun gedrag niet meer controleren. ze werden in een cel vastgeketend. het waren mensen met geestenstoornissen.
Johannes Wier
schreef een boek over dat er misschien wel een rede zat achter waarom mensen dit deden.
Hij kwam met de term delier
delier
psycho-organische stoornis.
Vrouwen zijn geen heksen, maar hebben een delirium
Verlichting
- 18e eeuw Franse revolutie
- 1810 Code Penal
- 1809 crimineel wetboek - verschuiving in NL
- 1886 Huidige invoering wetboeken van strafrecht
- moral treatment
18e eeuw Franse revolutie
het verlichte denken kwam in beeld. mensen gaan anders kijken naar strafrecht en toerekeningsvatbaarheid.
Code penal
iedereen is voor de wet gelijk en de wet is voor iedereen gelijk
1809 crimineel wetboek - verschuiving in NL
meer nuance in de code penal
1886 invoering wetboek van strafrecht
meer aandacht aan psychische afwijkingen en natuurwetenschappelijke bepalingen
moral treatment
Engeland
Als iemand geestelijk niet in orde was werd hij/zij vrijgesproken
19e eeuw
- Pinel, manie sans delire
- 1841 Krankzinnigenwet
- 1884 Nieuwe krankzinnigenwet
- TBS voor zwaardere vergrijpen
Zaak in Groot Brittannië
moordaanslag op Koning George, Hadfield gebruikte met succes een krankzinnigheidsverdediging door zijn crimineel gedrag toe te schrijven aan een eerder opgelopen hoofdwond –> criminal lunatics act of 1800
criminal lunatics act of 1800
maakte onbepaalde opsluiting standaard voor mensen die wegens krankzinnigheid werden vrijgesproken
Manie sans delire
vorm van geestesstoornis waarbij iemand agressief of gewelddadig gedrag vertoont, maar zonder de cognitieve verwarring of waanideeën die vaak met psychoses gepaard gaan
meer gevallen waarin delinquenten niet meer werden gestraft vanwege mentale problematiek
krankzinnigenwet
meer supervisie en verbetering in de zorg. niet straffen, maar toestand proberen te verbeteren.
Hier komt TBS uit voort
1993 krankzinnigenwet
rechter kon beslissen dader max 1 jaar op te laten sluiten, omdat hij/zij een psychische stoornis heeft.
TBS voor zwaardere vergrijpen
iemand werd niet (volledig) toerekeningsvatbaar verklaard en er was een hoog recidiverisico
J McKeen Cattel (1893)
voerde een studie uit die aantoonde dat het geheugen van ooggetuigen onbetrouwbaar is.
20e eeuw
- 1905 invoer kinderwetten
- straffen –> verbetering
- Voorstel van Hamel
- 1928 TBR of psychopatenwetten
- 1933 stopwet
invoer kinderwetten
er wordt onderscheid gemaakt tussen kind en volwassene
straffen –> verbeteren
verschuiving naar moderne strafrechtschool: belang van de dader, niet de daad. het is gericht op herstel/verbetering en een rechtvaardige straf
Voorstel van Hamel
lichtere vergrijpen
Zwaardere vergrijpen
zeer zware gevallen
lichtere vergrijpen
maatregel of straf ter afschrikking
zwaardere vergrijpen
behandeling en verpleging van lange duur
zeer zware gevallen
terbeschikkingsstelling van de regering. behandeling van 10 jaar en daarna verdere overweging
TBR/ psychopatenwetten
biedt de rechter de mogelijkheid een gecombineerd vonnis uit te spreken. verdachte krijgt een gevangenisstraf voor het deel waarvan hij schuldig is; voor het onschuldige gedeelte krijgt hij tbr
nadeel TBR
je kan voor ieder delict TBR krijgen
stopwet
beperkt de oplegging van de tbr-maatregel en deze mag in het vervolg alleen worden opgelegd als er een zeer ernstig delict is gepleegd met een grote kans op recidive.
na de tweede wereldoorlog
- veel mensen opgesloten (mensen die kritisch nadenken)
- ervaringsdeskundigen
- verschuiving in de behandelboodschap
- 1988 huidig TBS systeem bedacht
- 1955 longstay afdelingen
1988 Huidig TBS systeem
het past bij proportionaliteit, subsidiariteit en effectiviteit
proportionaliteit
straf is proportioneel met het delict dat wordt gepleegd
subsidiariteit
kan het op een andere manier
effectiviteit
je moet wel wat bereiken als je iemand vast zet
straffen of behandelen?
- waar wordt iemand van verdacht?
- maakt hij een zieke/gestoorde indruk?
- welke noodzaak staat voorop?
basis onder opleggen van een maatregel
- delict waarvoor minstens 4 jaar gevangenis kan worden opgelegd
- niet helemaal verantwoordelijk door psychische ziekte/stoornis
- indien niet behandeld, leidt dit tot herhaling van delict
indien niet behandeld, leidt dit tot herhaling van delict
bij instroom is de kans op recidive theoretisch gezien 100%. deze moet met de tijd afnemen.
waarop moet behandeling gericht zijn
terugdringen van het recidive risico tot maatschappelijk aanvaardbare normen
Kern TBS-maatregel
- behandelmaatregel, geen strafmaatregel
- opdracht tot resocialisatie
- beveiliging van de samenleving is directe doel
- korte termijn: hoge beveiliging
- lange termijn: recidive verminderen
- verlof, omdat terugkeren in samenleving uiteindelijke doel is
behandeling TBS
- herstelgericht
- shared decision making
- gefaseerde zorg (bijv. verlof in fases)
- onderhandelingshuishouding en bevelshuishouding
- integrale zorg (biopsychosociaal model)
- RNR model
typen verlof
begeleid, onbegeleid, transmuraal, proefverlof
transmuraal verlof
buiten de muren
proefverlof
eindstadium
Reclassering
verlofaanvragen
uitgebreid, zitten veel regels aan vast.
Je moet ministerie van justitie goed informeren en onderbouwen waarom iemand op verlof mag.
Voorwaarden die je van te voren afspreekt
nadeel onvoorwaardelijk ontslag
je hebt niks om op terug te vallen en geen toezicht.
voorwaardelijk ontslag
je kan wel je eigen leven opbouwen, maar er is nog wel toezicht
wet BOPZ
wetgeving die bepaald in welke mate je gedwongen zorg kon krijgen.
wet zorg en dwang
zorgt voor mogelijkheden om informatie te wisselen tussen klinieken
commissie Visser parlementair onderzoek
- langer volgen van tbs-gestelden na voorwaardelijke beëindiging
- onderzoek naar risico’s en effecten van tbs-behandelingen
- betere aansluiting tussen de justitiële en reguliere zorg
- meer voorzieningen op maat
niveaus forensische zorg
- klinische zorg
- verblijfszorg
- ambulante zorg
- gestapelde zorg
klinische zorg
beveiligingsniveau 1-4
verblijfszorg
verblijf, begeleiding en bescherming. geen vrijheidsbeperkende maatregelen
ambulante zorg
poliklinisch, thuis of in de PI, geen vrijheidsbeperkende maatregelen
gestapelde zorg
combinatie van zorg (bijv. forensische begeleiding, forensische behandeling, etc.)
ethische dilemma’s in de praktijk
- balanceren van belangen dader en maatschappij
- wat is het beste voor beide partijen
- complexe dilemma’s in forensisch psychologie
Niveau and Welle (2018)
onderscheid in 2 vormen van ethiek:
1. correctionele klinische forensische praktijk
2. juridisch/strafrecht praktijk
ethiek in de correctionele klinische forensische praktijk
voornamelijk deontologisch, waarbij de intentie goed is
deontologisch
gebaseerd op gedragsregels, dus iets is goed of slecht (ongeacht de uitkomst)
ethiek in de juridische/strafecht praktijk
voornamelijk consequentialistisch, met het doel rechtspraak via objectiviteit en onpartijdigheid
consequentialistisch
gebaseerde op de bijdrage/ gevolgen staan centraal, utilitaristisch
gemeenschap tussen correctionele klinische forensische praktijk en juridisch/strafrecht praktijk
neem niet deel aan activiteiten die kunnen leiden tot onmenselijke of onterende praktijken
4 principes van gezondheidszorgethiek
- autonomie
- weldadigheid/beneficence
- geen kwaadaardigheid/non-maleficence
- gerechtigheid/ justice
autonomie
recht van de persoon om controle over zijn/haar lichaam te behouden. professionals kunnen suggereren/adviseren, maar niet dwingen/overtuigen.
weldadigheid
men moet er alles aan doen zodat de patiënt in elke situatie ten goede orde komt. alle aanbevelingen moeten het beste voor de patiënt opleveren, wat een actuele kennis vereist en de bereidheid om individuele verschillen in overweging te nemen (wat voor de een werkt, werkt niet voor de ander)
geen kwaadaardigheid
‘geen kwaad doen’ is het einddoel voor alle beslissingen, inclusief andere mensen in de samenleving die schade zouden kunnen ondervinden van een genomen besluit
gerechtigheid
eerlijkheid in alle medische beslissingen over lasten en voordelen. een gelijke verdeling van middelen en behandelingen
problemen met mentale gezondheidszorg
- autonomie: niet elke patiënt heeft zelfbeschikking door bijv. een mentale stoornis
- voor patiënts eigen bestwil is het soms nodig te handelen op een manier die nadelig/kwalijk is voor een patiënt (detentie, verplichte medicatie, TBS). we ontnemen mensen hun vrijheid
ethische thema’s Forensische Psychiatrie
- context en professionele identiteit
- welbevinden van degene onder evaluatie en toestemming tot assessment
- eerlijkheid en integriteit van de risicotaxatie
- verplichtingen gerelateerd aan informatie doorgeven aan instanties en aangaande bescherming vertrouwelijke informatie
- aandacht voor de professionele richtlijnen en gedragsregels
context en professionele identiteit
- eerlijk en transparant proces? (begrijpen patiënten dat als ze forensisch psycholoog spreken, deze niet alleen hun belangen behartigt)
- invloed van context (bv. media), die beslissingen en risicotaxatie in het geding brengen
welbevinden van degene onder evaluatie en toestemming tot assessment
- is de rol van assessment duidelijk voor de geëvalueerde?
- uitkomst niet altijd in overeenstemming met patiënts ideeën (ongunstig/onredelijk)
- verkrijgen van toestemming moet respectvol, ook al leidt het tot een weigering
eerlijkheid en integriteit van de risicotaxatie
- iedereen kan vooroordelen ontwikkelen jegens dadergroepen
- risicotaxatie instrumenten zijn niet perfect
verplichtingen gerelateerd aan informatie doorgeven aan instanties en aangaande bescherming vertrouwelijke informatie
- no disclosure without consent
no disclosure without consent
persoonlijke informatie is gevoelig en kan niet zomaar gedeeld worden zonder toestemming
aandacht voor de professionele richtlijnen en gedragsregels
- code of conduct/nationale richtlijn
- speciale richtlijnen voor forensische psychologie met 11 verantwoordelijkheden (competentie, relaties, vergoedingen, toestemming vragen, vertrouwelijkheid)
- geven geen gedetailleerd ethisch handelingsadvies
problemen forensisch psychologen m.b.t. vertrouwelijke informatie
- relatie tussen ethische verantwoordelijkheid en risicotaxatie (bijv. in opdracht van de overheid)
- dader laat informatie los over een derde partij die mogelijk in gevaar is.
manieren om professionele richtlijnen en gedragsregels te verbeteren
- documentatie, noteren van belangrijke zaken
- delen van dilemma’s met peers
- ethiekconsultatie diensten
- voorbeelden van casussen delen met collega’s
- onderwijs in ethiek
- moreel beraad
juridische psychologie
wetenschappelijke studie en praktijk van psychologie in het rechtssysteem
criminele psychologie
complexe psychologische motieven achter crimineel gedrag en de gerelateerde praktijken binnen het strafrechtsysteem
psychopathie
- affectieve interpersoonlijke eigenschappen en antisociaal gedrag
- oppervlakkige charme, grootheidswaanzin, pathologisch liegen en gebrek aan berouw
- gebrek aan gedragscontrole, impulsiviteit, onverantwoordelijkheid en divers crimineel gedrag
Raine
crimineel gedrag is een klinische aandoening, er is een tekortkoming in de prefrontale cortex.
conditioneringstheorie
gedrag wordt gevormd door stimulusassociatie (klassieke conditionering) en bekrachtiging en straf (operante conditionering). blootstelling aan positieve en negatieve bekrachtiging zal crimineel gedrag verhogen of verlagen
leertheorie
crimineel gedrag wordt geproduceerd door sociaal leren, waarbij de beslissing om criminaliteit te plegen wordt bereikt door observatie en associatie met anderen.
politiepsychologie
gebruik van psychologische kennis en praktijk in de rechtshandhaving om de veiligheid en het welzijn van politie en publiek te verbeteren
victimologie
bestudeert slachtoffers van misdrijven en de impact daarvan op hen, en onderzoekt hoe slachtoffers worden behandeld in het strafrechtelijk systeem
restorative justice
richt zich op het herstellen van schade na misdrijven, waarbij de behoefte van slachtoffers, daders en gemeenschappen centraal staan. het bevordert verzoening, verantwoordelijkheid, gemeenschapsopbouw en schadebeperking
