Cefndir Taliesin

Question 0

Lle caswyd ei waith?

Answer 0

Cadwyd ei waith yn Llyfr Taliesin sy’n rhan o lawysgrif Peniarth 1275

Question 1

Bardd o bryd oedd Taliesin?

Answer 1

Bardd o ail hanner y chweched ganrif

Question 2

Beth mae’r ffaith gafodd y llyfr ei hysgrifennu 600 mlynedd ar ôl eu hysgrifennu yn dangos?

Answer 2

Mae’n dangos mai llafar sydd wedi gadael iddo goroesi hyd y 13G

Question 3

Faint o gerddi sydd wedi tadogi arno?

Answer 3

Deuddeg

Question 4

Faint o’r deuddeg sy’n clodfori Urien Rheged a’i fab Owain?

Answer 4

Mae chwech o’r deuddeg yn gwneud hyn

Question 5

Lle mae yna cyfeiriad arwydocaol at Daliesin?

Answer 5

Yn llyfr hynaf yr iaith Gymraeg sef Llyfr Du Caerfyrddin

Question 6

Yn Llyfr Du Caerfyrddin, beth mae yna sôn am Daliesin yn ei wneud?

Answer 6

Sgwrsio gyda’r ddewin Myrddin sy’n dangos fod Taliesin yn tyfu’n ffigwr chwedlonol ac yn llwyddo i groesi drosodd i’r byd chwedlonol.

Question 7

Beth sy’n bod gyda llawer o’n wybodaeth amdano?

Answer 7

Mae llawer o wybodaeth sydd gennym amdano wedi ei gymylu gan niwl dyfalu haneswyr a chwedloniaeth.

Question 8

Erbyn pryd datblygodd taliesin yn ffigwr chwedlonol?

Answer 8

Erbyn y 9fed Ganrif ac oedd ganddo dawn i newid ei rith.

Question 9

Ym mha chwedl mae cyfeiriad at daliesin?

Answer 9

Mae’n cael ei enwi yn un o’r saith ddaeth yn ôl i Gymru guda Branwen yn y Mabinogi.

Question 10

Roedd Taliesin yn Bencerdd. Beth oedd swyddogaeth Pencerdd?

Answer 10

Swyddogaeth Pencerdd oedd canu i dywysog neu frenin neu ei deulu, sef llwyth yn y cyfnod.

Question 11

Beth mae Syr Ifor Williams yn ei gredu?

Answer 11

Credai Syr Ifor Williams ei fod yn dod yn wreiddiol o Bowys ac yn bardd llys Cynan Garwyn, Arglwydd Powys.

Question 12

Pam mae Syr Ifor Williams yn meddwl symudodd Taliesin i’r Hen Ogledd?

Answer 12

Ar ôl clywed am orchestion Urien, brenin Rheged a’r fab Owain ab Urien.

Question 13

Ond, ar y llaw arall, beth mae D.P. Kirby yn ei gredu?

Answer 13

Mae’n anghytuno ad ef, ac yn credu mai symud o’r Hen Ogledd i Bowys wnaeth Taliesin.

Question 14

Pryd mae’n bosib dyddio Taliesin?

Answer 14

Gellir o bosib dyddio Taliesin ychydig yn gynharach nag Aneirin oherwydd y cyfeiriad at ardal Catraeth fen rhan o dirogaeth y Bruthoniaid mewn cerdd ganddo. Yn Y Gododdin gan Aneirin mae Catraeth yn nwylo’r Eingl.

Question 15

Pa fath o farddoniaeth oedd barddoniaeth Gymraeg am ganrifoedd?

Answer 15

Barddoniaeth gymdeithasol

Question 16

Beth oedd swyddogaeth bardd?

Answer 16

Clodfori dewrder ac ysbrydoli arweinydd a’r filwyr.

Question 17

Mewn geiriau eraill, beth oedd barddoniaeth?

Answer 17

Rhywfath o bropaganda oedd barddoniaeth wrth annog hogiau ifanc i frwydro.

Question 18

Gwelwn cychwyn pa traddodiad yng ngherddi Taliesin?

Answer 18

Gwelwn gychwyn y traddodiad barddol Cymraeg sef Canu Moliant a barhaodd yn ddidor hyd y deunawfed ganrif.

Question 19

Beth credai Dafydd Johnson?

Answer 19

Credai Dafydd Johnson mai Taliesin oedd, “ysbryd arweiniol y traddodiad barddol,” ac mar nifer eraill hefyd o’r farn mai ef sefydlodd y traddodiad.

Question 20

Beth welwn yn Urien a’r fab Owain?

Answer 20

Gwelwn yr arweinydd perffaith, sef rhywun dewr a ffyrnig yn erbyn y gelyn, ond yn hael wrth bobl ei hun.

Question 21

Beth sy’n bwysig yn amryw o’i cerddi

Answer 21

Mae llinach arweinydd neu filwr yn hollbwysig yn amryw o’i cerddi er enghraifft o linach Coel Hen mae Urien ac Owain.

Question 22

Beth oedd pobl yng nghyfnod Taliesin yn dibynnu yn llwyr arno?

Answer 22

Roedd pobl yng nghyfnod Taliesin yn dibynnu yn llwyr ar eu harweinydd am eu cynhaliaeth. Cyfnod ansefydlog roedd pibl yn byw ynddi, lle’r oedd brwydro parhaus rhwng y Brythoniaid a’r Eingl yn ffordd o fyw.

Question 23

Er yr holl frwydro a lladd, nid beth oedd barddoniaeth Taliesin?

Answer 23

Nid canu trist yw ei farddoniaeth, barddoniaeth arwrol ydyw, a chawn cipolwg ar sut oedd arweinydd yn byw a’r ddylanwad ar ei bobl.