9. zaburzenia nerwicowe - diagnoza i terapia Flashcards
lęk a strach
strach - główna reakcja obronna w obliczu obiektywnie istniejącego źródła zagrożenia
lęk - stan emocjonalny, który może mieć związek z sytuacją zagrożenia, ale najczęściej jest wynikiem myśli, fantazji, konfliktów wewnętrznych czy zdeprywowanych potrzeb i pragnień
lęk w zaburzeniach nerwicowych przyjmuje najczęściej postać:
- lęku wolnopłynącego
- napadowego
- fobicznego
może też być lęk ukryty (np. w zaburzeniach psychosomatycznych)
“nerwica” - autor pojęcia
Cullen
definicja zaburzeń nerwicowych (ICD-10)
grupa zaburzeń niepsychotycznych o przewlekłym przebiegu, bogatej i różnorodnej symptomatologii, niekiedy intensywnej i sprawiającej choremu poczucie dyskomfortu i znaczne cierpienie
lęk napadowy
- napady lęku panicznego, pojawiające się w sposób nieoczekiwany
- lęk związany z sytuacją oczekiwania na kolejny atak
- objawy wegetatywne: drżenie, szybkie bicie serca, zawroty głowy, trudności w oddychaniu, dławienie się, pocenie, poczucie nierealności świata
- mija do 30 minut
lęk wolnopłynący
- występowanie lęku, który jest niezależny od sytuacji zewnętrznych i nie nasila się pod ich wpływem
- przewidywanie nieszczęśliwych wydarzeń, potrzeba rozpraszania obaw, skargi somatyczne
- najczęściej wśród młodzieży
w ICD:
oddzielenie natręctw (obsesje i kompulsje) i zaburzeń somatyzacyjnych od zaburzeń lękowych
w DSM-5:
- separacyjne zaburzenia lękowe
- mutyzm selektywny
- fobia swoista (bodziec wywołujący objawy – zwierzęta, środowisko naturalne, krew itd.)
- społeczne zaburzenia lękowe (fobia społeczna)
- zaburzenie paniczne
- agorafobia
- zaburzenie lękowe uogólnione
- zaburzenie lękowe wywołane substancją/lekiem
- zaburzenia lękowe spowodowane stanem ogólnomedycznym (np. guz chromochłonny)
- inne określone zaburzenia lękowe
- zaburzenie obsesyjno-kompulsywne – z dobrym wglądem, ze słabym wglądem, z brakiem wglądu/z przekonaniami urojeniowymi
- cielesne zaburzenie dysmorficzne (dysmorfofobia)
- zbieractwo patologiczne
- trichotillomania
- wywołane zapalenie skóry
- zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne i inne z nimi związane wywołane substancją/lekiem
- zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne i inne z nimi związane spowodowane stanem ogólnomedycznym
- inne określone zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne i inne z nimi związane (np. obsesyjna zazdrość, obgryzanie paznokci).
błędne koło objawów nerwicowych
polega na dodatnim sprzężeniu zwrotnym pomiędzy objawami:
uwaga skoncentrowana na swoich odczuciach + interpretacja objawów -> lęk -> napięcie mięśniowe, objawy wegetatywne -> …
somatyczne sygnały:
- krążeniowe - uczucie kołatania, ciężaru serca, tachykardia
- oddechowe - przyspieszony oddech
- skórne - gęsia skórka, rumień, temperatura
- mięśniowo-szkieletowe - drżenie, napięcie, ból mięśni
- żołądkowo-jelitowe - biegunka, nudności
- inne - bóle głowy, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, nadpobudliwość, bezsenność, koszmary, pocenie się, suchość w ustach
psychologiczne sygnały:
- werbalizowany lęk
- uczucie bycia prześladowanym, napiętnowanym, zmęczonym, przegranym
- relacjonowana nerwowość, napięcie, niepokój
- uczucie oszołomienia, zamknięcia, znalezienia się na krawędzi, pustki w głowie
- ruminacje
- czasem uczucie umierania, zwariowania, derealizacja, koszmary senne, fantazje lękowe
- poczucie bycia odmiennym, depersonalizacja
- zmniejszenie aktywności, unikanie
- stała drażliwość
- aleksytymia (trudność w identyfikacji własnych emocji)
społeczne i behawioralne sygnały:
- wrażenie bycia wstydliwym, wycofanym, zależnym od innych
- kłopoty w sytuacjach społecznych
- nadmierna lub zmniejszona aktywność
- unikanie angażowania się w sytuacje związane z dowolnym niebezpieczeństwem lub szukanie niebezpieczeństw (zachowania kontrafobiczne)
- wycofanie w swój świat, np. komputer
fobie:
agorafobia – typowe sytuacje powodujące opisany stan: lęk przed samotnym wyjściem z domu, przed przebywaniem w tłumie, przed staniem w kolejce, na moście itp. Rozpowszechnienie w okresie rozwojowym – 1,2 %.
fobie proste (monofobie) przed określonymi zwierzętami, np. pająkami – arachnofobia, psami – kynofobia, kotami – ajlurofobia, wężami – ofidiofobia, robakami – akarofobia; zjawiskami atmosferycznymi, np. grzmotami – keraunofobia; zabiegami stomatologicznymi
fobie proste - rozpowszechnienie – 2-4% populacji dzieci i nastolatków; szczyt zachorowań między 5 a 13 rokiem życia; w okresie adolescencji częściej chorują dziewczęta. Leczenie – psychoterapia (desensytyzacja).
psychologiczne czynniki ryzyka:
- konflikt intrapsychiczny
- konstruktywna relacja z obiektem (Kernberg, Klein, Mahler) i pozabezpieczne przywiązanie (Ainsworth, Bowlby)
- doświadczenia urazowe (Ekman, Davidson)
- dysfunkcjonalne znaczenia (Kendall)
- warunkowanie oraz modelowanie (Barnett, Kendall)
- doświadczenia rodzinne (Siqueland, Rapee)
