7 Religie, rechten en de burgermaatschappij Flashcards
Religie relateert hoe mensen denken over het nut van hun leven en hoe het is om een goed leven te leiden:
- China
- Verdeling
- China als ‘minst religieuze’ land, door communisme in de ban gedaan (hoeveel mensen houden hun religie stil? Klopt deze bewering wel)
Tijdens de periode van de Culturele Revolutie (1966-1976) werden religieuze praktijken onderdrukt en religieuze instellingen gesloten. Hoewel er tegenwoordig meer religieuze vrijheid is dan in het verleden, blijft de Chinese overheid strenge controle uitoefenen over religieuze activiteiten en religieuze organisaties, vooral als ze worden gezien als een bedreiging voor de autoriteit van de Communistische Partij. - 84% van de wereldbevolking zegt religieus te zijn > 1/3 Christendom, Islam het snelst groeiend
- Veel spiritualiteit
Deel 1 Secularisatie
Religie nog relevant na 1945?
⟶ Religie als bijgeloof, achteruitgang, als grotendeels irrelevant door wetenschap/technologie/secularisatie
⟶ Religie is in verval: het is niet langer het bepalende element van de samenleving en de cultuur, en waar het nog wel is daar zou het niet moeten zijn
Religie vandaag de dag in Europa
Deel 1 Secularisatie
Religie nog relevant na 1945?
JEAN-PAUL WILLAIME (socioloog) – een paradox
Europese samenleving is seculair en er is een toename in mensen zonder religie, maar er is meer wetgeving om religieuze uitoefening te reguleren
⟶ Verschil in religie door erven en door keuze
Deel 1 Secularisatie
Religie nog relevant na 1945?
Francois Foret
- cultuur
- risico
- Religie is vooral cultuur: expressie identiteit
- Staten moeten omgaan met religie als een risico > slechte tegenwerken, goede aanmoedigen
“De wet tegen separatisme” – het reguleren van uitoefening van de Islam in Frankrijk (2021)
Alle jongeren overhalen dat de Franse Republiek hun toekomst is
⟶ Sluiting moskeeën, regulatie religieuze verenigingen
⟶ Promoten van liberale/progressieve ‘Islam van de Verlichting” – naar verluidt beter verenigbaar met Franse Republikeinse waarden – veel tegenwerking: ‘recht van vrijheid van geloof’
Religie in:
- VS
- Centraal-Europa
o In de VS wordt religie intenser en in grotere getalen nageleefd
o In Centraal-Europa juist religie toegenomen
Seculier =
wereldlijk, tegenover religieus/kerkelijk, een proces waarbij een maatschappij steeds minder beïnvloed wordt door godsdienst en geloof
Secularisme=
De scheiding tussen staat en religie. Religie mag geen invloed uitoefenen op de staat. Ondersteunt geen godsdienst. zegt iets over de afname van de invloed van religie in de maatschappij, het politieke proces van religie uit het overheidsproces halen.
Redenen voor de afwijzing van een scheiding van kerk en staat:
In de Islam hadden belangrijke leiders een grote rol in de gemeenschap, geestelijke status behield hier automatisch ook de politieke macht. Dit ging in elkaar over. Er is een totale manier van leven. Alles valt onder de religie. Komt uit de theologie. Gaat om alles wat in religieuze teksten geschreven staat. Religieuze partijen zien de scheiding als aan machtsspelletje en wijzen dit daarom af. Moderne staten gebruiken dit als een totale manier van bestuur. Maar dit verschilt per land qua interpretatie. Binnen de Islamitische wereld.
Secularisme is een product van het westen.
Voorbeelden westen afwijzing scheiding kerk en staat:
Christelijke politieke partijen zoals ChristenUnie en CDA, vinden het belangrijk om christelijke waardes ook in de Tweede Kamer te laten horen. Pro-life bewegingen in de VS om abortus te voorkomen. Mensen die heel erg tegen het verbieden van de hoofddoek zijn.
Secularisatietheorie (begonnen met Max Weber)
“Processen van rationalisering definieerden sociale veranderingen die veroorzaakt werden door de moderne wereld” – hand in hand met ‘de geest van het kapitalisme’’
- Max Weber, een socioloog, legde verbanden tussen rationalisering en ‘de geest van het kapitalisme’. Hij betoogde dat de opkomst van het kapitalisme in de westerse wereld hand in hand ging met een toename van rationalisering. Volgens Weber werd de protestantse ethiek, die de nadruk legde op hard werken, spaarzaamheid en wereldlijk succes als teken van goddelijke gunst, een katalysator voor rationalisering en de ontwikkeling van kapitalistische economieën.
Secularisatietheorie (begonnen met Max Weber)
- 16e eeuw
- Midden
- 20e eeuw
- 16de eeuw: startpunt (religie speelt een centrale rol in het leven en creëert sociaal- significante gedeelde overtuigingen)
- Midden: religie neemt af. Ontwikkeling samenleving door modernisering/rationalisatie/wetenschappelijke voordelen
- 20ste eeuw: Eindpunt (wijdverspreide onverschilligheid richting religie, geen maatschappelijke rol)
Secularisatietheorie (begonnen met Max Weber)
WEBER: lezing ‘wetenschap als roeping’
- Lot van onze tijd gekenmerkt door: rationalisering/intellectualiteit/ontmaskering van de wereld
Ultieme/meest verheven waarden hebben zich uit openbare leven teruggetrokken; Religieuze, spirituele of metafysische aspecten die voorheen een belangrijke rol speelden in het menselijk begrip van de wereld, worden steeds meer verdrongen door rationele, wetenschappelijke denkwijzen.
⟶ Mysterie: dingen die we niet weten moeten we niet ook overkomen.
Secularisatie mondt uit in het verdringen van mysterie. Met andere woorden, dingen die we niet begrijpen of die voorheen als mysterieus werden beschouwd, worden steeds meer verklaard door wetenschap en rationaliteit, waardoor het gevoel van mysterie en verwondering in de wereld afneemt.
CHARLES TAYLOR: ‘A secular Age’
Onttovering westerse cultuur vanaf 16de eeuw:
⟶ Enige plaats van gedachten/gevoelens/spiritualiteit noemen we verstand, enige verstand (geest) is die van de mens.
CHARLES TAYLOR: ‘A secular Age’
Onttovering westerse cultuur vanaf 16de eeuw:
Tijdperken secularisatie:
* 1800-1960:
* Na 1960:
* Vandaag:
Tijdperken secularisatie:
- 1800-1960: oudere vormen religie afgenomen, nieuwe vormen rekruteerden/mobiliseerden mensen op indrukwekkende schaal
- Na 1960: culturele revolutie > tijdperk van authenticiteit waarin we elkaars waarden niet moeten bekritiseren
- Vandaag: geen afwezigheid religie, enorme wereldwijde variatie
CHARLES TAYLOR: ‘A secular Age’
Onttovering westerse cultuur vanaf 16de eeuw:
Kritieken op secularisatietheorie:
Kritieken op secularisatietheorie
- Te veel aandacht voor kwantitatieve factoren (kerkaanwezigheid)
- Te veel gericht op EU en Noord-Amerika
- Overziet nieuwe religieuze bewegingen in kleinere groepen
- Ontbreken feministisch perspectief
⟶ Zou er heel anders uitzien als je voorbij Noorden zou kijken/ richt op vrouwen en minderheden/ anders denkt over wat religie eigenlijk betekent
Religie =
aanwezigheid georganiseerde aanbiddingsceremonies, meedoen aan activiteiten, geloof/spiritualiteit/identificatie met religie.
Marx ‘Religie, de opium van het volk’
⟶ Kritiek op religie: mensen zijn onvrij door kapitalisme, religie is een symptoom van de sociale problemen.
; religie als soort verdovingsmiddel dat wordt gebruikt door de heersende klasse om de onderdrukten te kalmeren en hen af te leiden van de echte sociale problemen die voortkomen uit het kapitalistische systeem. Marx zag religie als een symptoom van de onderliggende sociale problemen, zoals economische ongelijkheid en uitbuiting.
⟶ Marxisme ging deels over in communisme
François Mauriac: Wat hebben communisme en religie gemeen?
⟶ Willen beide de wereld een betere plek maken
- Hoop op andere wereld, lange termijn denken
- Gelovigen onderworpen aan transcendente wet
- Geloof nauw verbonden met materiele/sociale omstandigheden gelovigen
- In sommige gevallen: bereidheid tot geweld als het doel de middelen heiligt
Progressivisme vs. Conservatisme in godsdienst
o Progressivisme= vooruitgang en verbetering
o Conservatisme= behoud oude tradities
-> Binnen geloofstradities, binnen regio’s, tussen regio’s, in relatie tot specifieke politieke standpunten binnen en tussen natiestaten
Katholiek personalisme in 1930s =
= Reactie tegen liberaal individualisme, kapitalisme en de opkomst van totalitaire regimes (nazisme/Sovjet-communisme)
- Communisten reduceerden mensen tot hun klasse
- Nazi’s tot hun ras
- Liberalen dachten dat de vrije markt de menselijke waarde kon bepalen
⟶ Persoon niet hetzelfde als individu: persoon heeft gemeenschap nodig, familie, godsdienst, vakbonden, maatschappelijke organisaties, natie
Voorbeelden van personalisme in Paus Johannes Paulus’ leven (1978-2005)
- 1941-1954: Frankrijk en België
⟶ Oplossingen:
- 1941-1954: Frankrijk en België aangetrokken tot het communisme, kerk had de arbeidersklasse verloren en was irrelevant geworden
⟶ Oplossingen: Jonge Christelijke arbeiders, arbeiders-priesters, la mission de France
Voorbeelden van personalisme in Paus Johannes Paulus’ leven (1978-2005)
- 1940-1955: Polen:
⟶ Volgens Kosicki stelden zij de menselijke persoon in dienst van de marxistische revolutie: …
⟶ Katholieken hielpen showprocessen bisschoppen onder Stalinisme te rechtvaardigen….
- 1940-1955: Polen: eerste katholieke socialisten
⟶ Volgens Kosicki stelden zij de menselijke persoon in dienst van de marxistische revolutie; wat betekent dat zij de nadruk legden op het streven naar sociale verandering en rechtvaardigheid, zelfs als dit ten koste ging van individuele vrijheden en waarden die belangrijk waren binnen het katholicisme.
⟶ Katholieken hielpen showprocessen bisschoppen onder Stalinisme te rechtvaardigen;
In dezelfde periode hielpen sommige katholieken echter ook bij het rechtvaardigen van de showprocessen onder het Stalinisme, waarbij onschuldige personen, waaronder bisschoppen, werden beschuldigd van valse misdaden en veroordeeld werden tot gevangenisstraffen of executie. Dit suggereert dat sommige katholieken, ondanks hun geloof, de politieke belangen van het regime boven de fundamentele principes van rechtvaardigheid en menselijke waardigheid stelden.
Voorbeelden van personalisme in Paus Johannes Paulus’ leven (1978-2005)
1968-1970: Latijns-Amerikaanse bevrijdingstheologie
- Kerk moet een voorkeursoptie hebben voor de armen
- De armen dienen door onderdrukking uit te dagen
- Strookte niet met catechese van de kerk omdat Jezus werd afgeschilderd als een politiek activist en een strijder tegen de autoriteiten
: Deze benadering van Jezus als een politieke activist en strijder tegen autoriteiten botste echter met de traditionele catechese van de Rooms-Katholieke Kerk, die Jezus vaak presenteerde als een spirituele leraar en verlosser. Dit leidde tot controverses binnen de kerk, met sommige theologen die bevrijdingstheologie omarmden als een krachtige roeping tot sociale actie, terwijl anderen het als een afwijking van de traditionele leer van de kerk beschouwden.
