7. Anticonceptie & SOA-preventie Flashcards
Vruchtbare periode: leg uit
= de periode waarbinnen de kans op bevruchting het grootst is
5d bij een perfecte cyclus 28d
Meest vruchtbare periode d11-d16 (ovulatie op d14) => 2-3d voor ovulatie (spermacellen leven 2 a 3d), dag van ovulatie & 1 dag na ovulatie (eicel overleeft 24u)
Anticonceptiemiddelen?
= voorbehoedsmiddelen: middelen die een zwangerschap voorkomen; soms geen ovulatie, bevruchting eicel of innesteling bevruchte eicel voorkomen
NOOIT 100% betrouwbaar
Juist gebruik!!
Pearl-index?
= geeft de betrouwbaarheid van anticonceptie aan
= geeft het aantal vrouwen per 100 vrouwen weer dat toch zwanger wordt bij gebruik anticonceptiemethode gedurende 1 jaar.
Anticonceptie: natuurlijke methoden
Rangschik: Betrouwbaar > minst betrouwbaar
- Lactatie amenorroe 1-4m
- Temperatuurmethode
- Lactatie amenorroe 5-6m
- Methode Billings (cervixslijm)
- Sensiplan
- Coïtus interruptus
- Kalendermethode
Anticonceptie: natuurlijke methoden - wat?
= gebaseerd op bepalen vruchtbare periode vrouw; tijdens die periode geslachtsgemeenschap vermijden
Veel lichamelijke veranderingen bij de vrouw tijdens de vruchtbare periode => nooit zo betrouwbaar als kunstmatige anticonceptie
Coïtus interruptus - wat?
= geslachtsgemeenschap onderbroken voor zaadlozing, penis terugtrekken
Weinig betrouwbaar want voorvocht met levende spermacellen + tijdstip zaadlozing snel & onverwachts
Pearl-index = 12-38
Kalendermethode - wat?
= vruchtbare periode bepaald door voorafgaande cycli => onbetrouwbaar want ovulatie verschillend moment maand na maand + onregelmatige cyclus
Onthouding of condoom tijdens vruchtbare periode
Pearl-index = 3-47
Temperatuurmethode - wat?
= Elke dag voor alle activiteit temperatuur meten; temperatuurstijging 0,2-0,4°C = eisprong
Vooral bij zeer regelmatige cyclus
Pearl-index = 2,5-7
Methode van Billings - wat?
= eigenschappen cervixslijm gebruiken om tijdstip ovulatie vast te stellen
Voor ovulatie => toename cervixslijm
Vruchtbare periode => heldere slijmdraad
Na ovulatie => abrupt verdwijnen cervixslijm (best extra dag wachten voor onbeschermde geslachtsgemeenschap)
Onbetrouwbaar => Pearl-index = 13-34
Urinetest - wat?
= vruchtbare periode adhv microcomputer Persona
Ochtendurine op teststaafje => nemen hormonen LH & oestriol op => computer analyseert => veilig of onveilig vrijen
6 op 100 zwanger
Sensiplan - wat?
= NFP = Natural family planning = natuurlijke gezinsplanning = vruchtbare periode op basis van lichamelijke veranderingen
Zw worden of zw vermijden
Veel discipline & inzet (dagelijks, seksuele onthouding meerdere dagen,…), steun partner & vertrouwdheid eigen lichaam.
- Temperatuur
- Cervixslijm
- Cervix
Combinatie 1 & 2 reeds vruchtbare periode vaststellen
=> Start: eerste teken van secreties (helder)
=> Einde: 3dagen op rij verhoogde temperatuur
Sensiplan - Temperatuur
- Elke dag basale temperatuur voor opstaan
- Verloop lichaamstemperatuur tijdens cyclus = 2 temperatuurniveaus
=> Voor ovulatie: temperatuur iets lager
=> Rond ovulatie: temperatuur stijgt 0,3°C
=> Einde vruchtbare periode: 3dagen na elkaar lichte temperatuurstijging tegenover vorige 6dagen
!Temperatuurstijging kan ook andere oorzaken hebben!
Sensiplan - Cervixslijm
Klieren cervix produceren slijm verschillende kwaliteit & in verschillende hoeveelheid
=> Na menses: geen vaginale secreties, vagina droger
=> Na enkele dagen na menses: cervixslijm waarneembaar: dik taai, deels kleverig romig & wit
=> Nakende eisprong: overvloediger & vloeibaarder + helder (rauw eiwit)
=> Nat gevoel in vagina = vruchtbare periode: helder natter & uitrekbaar
=>. Na ovulatie: dik als een prop baarmoeder afsluiten: ondoordringbaar voor zaadcellen
Sensiplan - Cervix
Regelmatig aftasten => ligging & stevigheid baarmoederhals & opening baarmoederhals
Minder noodzakelijk
Hulpmiddel: overgangsjaren of na geboorte
Anticonceptie: barrièremethoden
Rangschik: Betrouwbaar > minst betrouwbaar
- Pessarium
- Vrouwencondoom
- Condoom
- Spermiciden
Anticonceptie: barrièremethoden - wat?
= voorbehoedsmiddelen die verhinderen dat zaadcellen in baarmoeder binnenkomen
Voor mannen & vrouwen
Sommige ook bescherming tegen SOA’s
Mannencondoom - wat?
= dun & zeer flexibel cilindertje/hoesje over stijve penis om sperma op te vangen
Geen sperma in vagina => geen bevruchting
+ bescherming tegen SOA’s & HIV
Peal-index = 2 => vrij betrouwbaar bij correct gebruik
Vrouwencondoom - wat?
= speciaal gevormd condoom (binnen & buitenring) ingebracht in de vagina, gemaakt uit poly-urethaan; vangt het sperma op dus geen sperma in vagina => geen bevruchting
+ bescherming tegen SOA’s & HIV
Peal-index = 2,6 => vrij betrouwbaar bij correct gebruik
Vrouwencondoom - voordelen/nadelen
++ Valt over buitenste schaamlippen => bescherming herpes & genitale wratten
++ Gemaakt uit poly-urethaan, mensen met rubberallergie
– Storend geluid tijdens het vrijen (niet zo soepel & kraakt)
Pessarium - wat?
= diafragma = buigzame rubberen gesloten ring die wordt ingebracht 1u voor geslachtsgemeenschap; verhindert doorgang spermacellen naar baarmoeder => bevruchting onmogelijk
8u na coïtus pas verwijderen
!! steeds combineren met spermicide = zaaddodende middelen
Verschillende maten & soorten => moet perfect passen
Weinig betrouwbaar en weinig gebruikt in België
Pessarium - voordelen/nadelen
+ langere periode bruikbaar
— vergt handigheid & oefening plaatsing
— correct reinigen & onderhouden
— geen bescherming tegen SOA
FemCap - wat? voordelen/nadelen?
= siliconen kapje gelijkaardig aan pessarium, geleverd in 3 standaardmaten (nooit eerder zw/ zw niet vaginaal/ vaginaal bevallen à terme baby); populair in VS;
Mag tot 48u blijven zitten
++ Niet-hormonale, latex-vrije vorm => non-allergeen + duurzaam + makkelijk onderhouden
FemCap - gebruik?
- Minstens 15min voor coïtus inbrengen: positie cervix controleren (met gekanteld bekken): cervix voelt als neuspuntje + positie varieert gedurende cyclus & lichaamspositie
- Spermicide (kleine hoeveelheid) beide kanten inwrijven
- Inbrengen met kom naar cervix toe en wijdste rand eerst => in diepte & naar achter
- Controleren: cervix volledig bedekt? diep genoeg? => aanwezigheid kapje weinig voelbaar
- Extra spermicide voor elke coïtus binnen de 48u zonder verwijderen FemCap
- Verwijderen: wacht tot 6u na laatste coïtus; zelfde positie als plaatsen => breek aanzuigkracht door kuiltje met vingertop in bolle kant => trek adhv riempje voorzichtig uit vagina
- Reinigen met antibacteriële handzeep + zuiver water => lucht drogen of deppen met schone, zachte handdoek => in doosje bewaren
Spiraal - wat?
= IUD = Intra uterine device = plastiek T- of ankervorm met koperdraad omheen / zonder frame: soepel met koperen kraaltjes (Gynefix)
- Voorkomt implantatie van bevruchte eicel in endometrium
- Verandert zaadcel (koper) => niet meer instaat te bevruchten
Ingebracht in baarmoeder door gynaecoloog mbv dun omhulsel rond spiraal => 2 korte draadjes hangen uit baarmoeder
Spiraal - voordelen/nadelen
++ lange termijn bescherming 5 à 10jaar
++ betrouwbaar
++ geen hormonen => eigen cyclus
++ na verwijdering => onmiddellijk herstel naar vruchtbaarheid
– pijnlijke plaatsing (nullipara)
– menses heviger & langer
– lichaam moet wennen na plaatsing => bloedverlies & krampen
– loskomen (binnen eerste 3m) => kans groter nullipara <=> Gynefix niet, hangt bovenaan vast
– ontsteking in eerste weken + ontsteking opstijgende infectie => afraden vaak wisselende seksuele relaties
Anticonceptie: hormonale anticonceptie - wat?
1 vd meest betrouwbare vormen gebaseerd op toedienen van één (progestageen) of meerdere kunstmatige hormonen (progestageen en oestrogeen)
Anticonceptie: hormonale anticonceptie - doel?
1.Geen eisprong => geen bevruchting
2. Geen innesteling
Combinatiepil - wat?
= dé pil = ideale bescherming bij correct gebruik
Monofasische pil = éénfasepillen: elke pil dezelfde hoeveelheid hormonen
Twee- of driefasenpillen: pillen twee of drie fasen elk andere kleur, per fase wisselt hoeveelheid progestageen & oestrogeen
Combinatiepil - voordelen/nadelen?
++ Goede bescherming bij correct gebruik
++ Onderbreekt seksspel niet
++ Regelmatigere, minder pijnlijke & overvloedige menses
++ Kans op eierstok- en baarmoederslijmvlieskanker daalt
++ Afname acné
++ Vervroegen/ uitstellen menses
– Lichaam moet wennen aan hormonen => hoofdpijn, misselijkheid, gespannen borsten, lichte gewichtstoename, tussentijds bloedverlies of stemmingswisselingen => verdwijnen spontaan, anders wisselen pil in overleg arts
– Licht verhoogde kans veneuze trombose (vrouwen hart- en vaatziekten => afweging maken)
– Roken & pil niet combineren: beide verhogen kans veneuze trombose of hart- en vaatziekten
Combinatiepil - werking?
- Kopieën oestrogeen & progestageen hormoon in bloed => feedback hypofyse => hypofyse eierstokken niet meer stimuleren => geen eicellen meer vrijgeven
- Slijmvliesbekleding uterus ongeschikt voor innesteling
- Slijm baarmoederhals taai & ondoordringbaar voor zaadcellen
Combinatiepil - gebruik?
- Start tijdens maandstonden
- Elke dag pil op relatief zelfde tijdstip tot pillenstrip leeg
- Stop voor 7 dagen => menses (korter, minder hevig & pijnlijk)
- Herstart na 7dagen (tijdens menses indien niet over)
Bij apotheek op voorschrift na overleg, bloeddrukmeting (eventueel uitstrijkje) met arts => na 3-6mnd weer bloeddrukcontrole => jaarlijks
Combinatiepil - CORRECT gebruik - algemeen
- Tussen 2 pillen nooit meer dan 36u
- Binnen de 12u na normale tijdstip
- Stop nooit langer dan 7dagen => wel dan pas beschermd 7dagen na correcte inname
Combinatiepil - Opgelet correct gebruik bij enkele gevallen
Na 1 uur opgenomen in het bloed
- Braken binnen 3u na inname => nieuwe pil uit reservestrip (let op kleur bij meerfasen)
- Hevige diarree => pil verder innemen + condoom tot 7dagen na ophouden diarree
- Combinatie bepaalde geneesmiddelen => inname pil vermelden aan arts
Double dutch?
= dubbele beschermingsmethode
= gebruikmaken van een condoom én de pil samen
=> bescherming zw & SOA
Ik ben 1 pil vergeten in te nemen in week 1 (dag 1 t.e.m. dag 7)
- Neem vergeten pil in (meestal die dag 2 pillen)
- Neem resterende pillen pilstrip in op normale tijdstip.
Géén noodpil nodig
!! Uitzondering dag 1!!!
Ik ben 1 pil vergeten in te nemen in week 2 (dag 8 t.e.m. dag 14)
- Neem vergeten pil in (meestal die dag 2 pillen)
- Neem resterende pillen pilstrip in op normale tijdstip.
Géén noodpil nodig
Ik ben 1 pil vergeten in te nemen in week 3 (dag 15 t.e.m. dag 21)
- Neem vergeten pil in (meestal die dag 2 pillen)
- Neem resterende pillen pilstrip in op normale tijdstip.
Géén noodpil nodig
Ik ben 2 of meerdere pillen vergeten in te nemen tijdens week 1
- Neem de laatst vergeten pil in
- Neem resterende pillen pilstrip in op normale tijdstip.
- Gebruik ook condoom de volgende 7 dagen
- Zo snel mogelijk noodpil als je de voorbije 5 dagen seks hebt gehad
Ik ben 2 of meerdere pillen vergeten in te nemen tijdens week 2
- Neem de laatst vergeten pil in
- Neem resterende pillen pilstrip in op normale tijdstip.
- Gebruik ook condoom de volgende 7 dagen
Géén noodpil nodig
Ik ben 2 of meerdere pillen vergeten in te nemen tijdens week 3
- Neem de laatst vergeten pil in
- Neem resterende pillen pilstrip in op normale tijdstip.
- Begin onmiddelijk nieuwe strip zonder stopweek
- Gebruik ook condoom de volgende 7 dagen
Géén noodpil nodig
Ik ben 1 dag te laat gestart met mijn pil, wat nu?
!! Niet beschermd tegen zw
- Gebruik ook condoom de volgende 7 dagen
- Zo snel mogelijk noodpil als je de voorbije 5 dagen seks hebt gehad
Ik ben in verschillende weken mijn pil(len) vergeten te nemen
!!! Niet beschermd tegen zw
1. Maak afspraak met huisarts of gynaecoloog
2. Gebruik naast de pil ook condoom
Ik ben 2 of meerdere dagen te laat gestart met mijn pil, wat nu?
!! Niet beschermd tegen zw
- Gebruik ook condoom de volgende 7 dagen
- Zo snel mogelijk noodpil als je de voorbije 5 dagen seks hebt gehad
Prikpil - wat?
= injectie met 1 hormoon (progestageen) door arts/gynaecoloog
Prikpil - voordelen/nadelen?
++ Niet elke dag
++ Menses nemen af in hoeveelheid => houden na een jaar op
++ Zeer efficiënte bescherming tegen zw
– Onregelmatig bloedverlies eerste jaar
– Gewichtstoename
– Na stoppen => 6-15m vooraleer eigen hormonale cyclus hersteld => geen kids op korte termijn
Prikpil - gebruik?
- Eerste inspuiting: start menses
- Tweede inspuiting: 10 weken later
- Vervolginspuitingen: elke 12 weken
Inspuiting in bilspier => geleidelijke opname progestageen in bloedbaan
