1. Preconceptiezorg Flashcards
Preconceptiezorg definitie
Is de zorg die gegeven wordt voor de conceptie plaats vindt. Het is een vorm van preventie, waarbij de ouders maatregelen nemen voor de gezondheid van hun toekomstige kind, dat op dat moment nog niet bestaat.
Doel/meerwaarde preconceptiezorg
Het doel is om het fysiologische verloop vd zwangerschap te bevorderen en te zorgen voor een goede uitkomst door de vrouw en haar partner zo gezond mogelijk aan de zwangerschap te laten beginnen.
Plaats preconceptiezorg
Perinatale morbiditeit en mortaliteit nog naar beneden te halen. Want momenteel stagnatie.
Voor wie pczorg?
Voor alle vrouwen (koppels) op vruchtbare leeftijd met een zwangerschapswens nu of in de toekomst.
3 verschillende soorten pczorg
- Individuele pczorg
1a. Algemene individuele pczorg (familieanamnese, roken)
1b. Specialistische individuele pczorg (grote kans negatieve zw uitkomst/ doorverwezen uit 1a na risicobepaling) - Collectieve maatregel met consequenties op het terrein van de preconceptie
Pijnpunten/ barrières pczorg 5️⃣ voor Gzverleners
- Tijdsgebrek
- Competitie met andere preventieve prioriteiten binnen de eerste lijn (borstkanker, baarmoederhalskanker)
- Vrouwen maken zwangerschapswens niet kenbaar
- Neurale buisdefecten zijn zeldzaam
- Gebrek aan richtlijnen & ondersteunende middelen
Waarom pczorg?
Organogenese (d17➡️d56)
Embryo zeer kwetsbaar en vrouwen pas na 6de week postconceptie naar prenatale controle.
Pijnpunten/ barrières pczorg 3️⃣ voor zorgvragers
- Niet op de hoogte van bestaan pczorg
- Pczorg wordt niet aangeboden
- Foliumzuur niet altijd besproken
Barker hypothese
= fetal origin hypothese
De ziekte bij een persoon op latere leeftijd (> 40j) toe te schrijven is aan invloeden die deze persoon als foetus ondervonden heeft.
Correlatie intra-uteriene groeiretardatie en hartproblemen op middelbare leeftijd.
DOHaD
= developmental origin of health and disease
= onderzoeksgemeenschap
Onderzoeken in welke mate gezondheidsproblemen een vroegere oorsprong kennen.
Gevoeligheid van het organisme aantonen voor de omgeving op cruciale ogenblikken in de ontwikkeling.
Voorbeelden Barker
- Dieet arm aan proteïnen tijdens pre-implementatie embryo bij ratten (0-2w postconceptie) ➡️ laag GG, compensatie eten latere leeftijd, afwijkende postnatale groei & hypertensie
- Dutch famine studies 1944-1945: te lage calorieëninname (400-800kcal/dag) voor korte periode ➡️
1️⃣ zwanger tijdens ➡️ kleinere baby’s
2️⃣ zwanger 1ste trim ➡️ op latere leeftijd meer kans op coronaire hartinsufficiëntie, schizofrenie en persoonlijkheidsstoornissen + jongens meer kans op obesitas
3️⃣ zwanger 3de trim ➡️ afwijkende glucoseintolerantie + jongens minder kans op obesitas
4️⃣ in utero ➡️ vrouwen 5x meer kans borstkanker + zelf ook kleinere baby’s - Pima indianen
Veel diabetes ➡️ genetisch + intra uteriene blootstelling (grotere kans diabetes als moeder ook diabetes tijdens zw) ➡️ dieet to break the cycle of diabetes
Pre-implantatiefase belangrijk ?
Moleculaire afstemming vereist & er gebeurt veel: Celproliferatie, differentiatie en epigenetische reorganisatie
Vruchtbare periode 5d
Perfecte cyclus = 28 dagen
Meest vruchtbare periode d11-d16
➡️ 2-3 d voor, dag ovulatie en 1 dag na
Eicel = 24u
Spermacellen = 2 a 3 dagen
Moeilijk met zekerheid te bepalen want afhankelijk van de cyclus
Voordeel geplande zwangerschap
Meer kans op een fysiologisch verloop van de zwangerschap en een goede uitkomst voor moeder en kind.
Fertility awareness
Begrijpen van de vruchtbaarheid en de voortplanting en waardoor deze beïnvloed worden, de kennis en het inzicht hierover kunnen toepassen en erover kunnen praten met een partner of zorgverlener.
Piekmoment op gemiddeld 25 jaar.
Koppels inlichten zodat er een geïnformeerde beslissing kunnen maken rond de kinderwens.
Veel ongeplande zwangerschappen
Reproductive Life Plan
🇺🇸 USA
Nadenken over reproductief levensplan & initiatief van de hulpverlener
1️⃣ absoluut geen kids ➡️ gepaste anticonceptie
2️⃣ nabije toekomst kids ➡️ preconceptieconsultatie
3️⃣ verdere toekomst kids ➡️ leeftijd start om aan kinderen te beginnen
Ook in Zweden 🇸🇪
Gezonde leefstijl 9️⃣
1️⃣ Foliumzuur
2️⃣ Gezonde voeding
3️⃣ Voedsel- & handhygiëne
4️⃣ Fysieke activiteit
5️⃣ Gewicht
6️⃣ Roken
7️⃣ Alcohol
8️⃣ Andere genotsmiddelen
9️⃣ Blootstelling aan omgevingsfactoren (risicoberoepen, blootstelling, verhoogde temperatuur)
1️⃣ foliumzuur
Dagelijks 400 ug foliumzuur ➡️ minstens 4 weken voor conceptie tot en met 3de maand zwangerschap (mag langer)
Verlaagt het risico op neurale buisdefecten met 50 tot 70%
Welke gezondheidsproblemen neuraal buisdefect?
Afhankelijk van hoogte ruggenmerg waar defect
➡️ moeilijkheden bij het stappen of helemaal niet stappen
➡️ blaasfunctie (voelen geen blaasvulling)
Vaak samen met hydrocephalus
Wie hogere dosis foliumzuur ? 1️⃣0️⃣
4mg op voorschrift
1️⃣ eerder zwanger kind met neuraalbuisdefect
2️⃣ vrouw of partner zelf neuraalbuisdefect
3️⃣ familie neuraalbuisdefect
4️⃣ anti-epileptica (valproaat/carbamazepine
5️⃣ anti-malariamedicijn Proguanil
6️⃣ diabetes
7️⃣ obesitas
8️⃣ malabsorptiestoornis (coeliakie)
9️⃣ thalassemie of sikkelcelanemie
1️⃣0️⃣ reumamedicijn Sulfasalazine
5️⃣ Gezond gewicht
1️⃣ overgewicht ➡️ duurt langer om zwanger te worden
2️⃣ ondergewicht ➡️ anovulatie
6️⃣ Roken
Impact op fertiliteit
Vrouwen ➡️ effect irreversiebel!!
1️⃣ opstapeling cadmium en Corinne in folliculair vocht ➡️ schade eicellen of eicel vernietigd
2️⃣ effect tubae & cervix ➡️ transport spermacellen
Mannen ➡️ fertiliteit terug na enkele maanden rookstop
1️⃣ kwaliteit zaadcellen verminderd
4️⃣ Fysieke activiteit
Positieve invloed op de algemene gezondheid, welbevinden, bescherming tegen obesitas, chronische aandoeningen en psychologische stress.
Minstens 5d/week minstens 30minuten
Opgelet ‼️
Intensieve fysieke activiteit ➡️ anovulatie, stoornissen menstruele cyclus en subfertiliteit
7️⃣ Alcohol
Beide ➡️ verhoogde kans miskraam + foetale sterfte
Vrouwen ➡️ verminderde vruchtbaarheid : menstruele stoornissen
Mannen ➡️ dosisgerelateerde afname spermamotiliteit
Geen alcohol = geen risico (dosis-effect relatie)
2️⃣ Gezonde voeding
1️⃣ evenwichtig : dagelijks in de juiste verhouding uit de verschillende groepen van de actieve voedingsdriehoek
2️⃣ met mate
3️⃣ gevarieerd
Probleem uitgesteld moederschap
1️⃣ zwanger worden duurt langer of lukt niet meer
➡️ minder vaak spontaan
➡️ meer miskramen
➡️ gewenst aantal kids dient bijgesteld
2️⃣ minder gunstige outcome
➡️ zwangerschapsduur < 32weken
➡️ geboortegewicht < 2500g
➡️ perinatale sterfte hoger
Website
www.gezondzwangerworden.be
Toen in 2013 bleek dat slecht 1 op 3 Vlaamse vrouwen correct foliumzuur innemen en dit werd aangekaart bij de Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, die heeft actie ondernomen om de bevolking beter te informeren: de website werd ontwikkeld door de Universiteit Gent, de opleiding vroedkunde van de VIVES-Hogeschool in opdracht van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid.
Aspecten pcconsultatie 1️⃣0️⃣
1️⃣ algemene anamnese
2️⃣ familiale anamnese
3️⃣ medische anamnese
4️⃣ reproductieve anamnese
5️⃣ obstretische anamnese
6️⃣ leefstijl van beide partners
7️⃣ lichamelijk onderzoek
8️⃣ labo & vaccinatie
9️⃣ advies
1️⃣0️⃣ doorverwijzing
Wie specialistische zorg?
1️⃣ cardiovasculaire problemen
2️⃣ diabetes
3️⃣ hypertensie
4️⃣ andere chronische aandoeningen of chronisch medicatiegebruik (anti-epileptica)
Wat kan er aan bod komen tijdens een preconceptieconsultatie?
o Algemene anamnese
o Familiale
o Medische anamnese
o Reproductieve anamnese :
▪ Menarche, cyclusduur, regelmatige cyclus?
▪ Duur en aspect menstruatie, dysmenorroe
▪ Dyspareunie?
▪ Anticonceptiegebruik – Type? – Sinds wanneer? – Wanneer gestopt of van plan om te stoppen?
▪ Kinderwens: (sinds) wanneer?
▪ Actieve pogingen om zwanger te worden
o Obstetrische anamnese
o Leefstijl van beide partners
▪ Voeding
▪ Cafeïnegebruik
▪ Alcoholgebruik
▪ Nicotine
▪ Softdrugs/harddrugs
▪ Medicatiegebruik
o Lichamelijk onderzoek
o Labo en vaccinatie
▪ Bloedgroep indien niet gekend
▪ Hematologie : Erythrocyten – Hematocriet – Hemoglobine – Leukocyten – Thrombocyten
▪ Hormonologie : Schildklierfunctie – hCG en progesteron indien aangewezen
▪ Biochemie: Glucose
▪ Serologie: HIV – Hep B, hep C – Cytomegalovirus – Toxoplasmose – Rubella – Syfilis – Varicella indien aangewezen
▪ Ev. vaccineren tegen rubella
o Advies
▪ Uitleg rond foliumzuur
▪ Advies rond voeding – Rauw vlees, rauwe groenten, zachte kazen, leverproducten
▪ Advies rond levensstijl – Informatie rond invloed van BMI, roken, alcohol, … op vruchtbaarheid
▪ Informatie rond invloed van medicatie, cafeïne, roken, alcohol, drugs en toxische stoffen op zwangerschapsoutcome
▪ Contact met zieke personen (CMV), ziektedragers (toxoplasmose, Hepatitis) of schadelijke onderzoeken (röntgen) vermijden
▪ Maatregelen om vruchtbaarheid te bevorderen – Uitleg rond cyclus en optimale tijdstip coïtus - Vaginisme?
o Doorverwijzing
▪ Huisarts/ gynaecoloog
▪ Endocrinoloog
▪ Neuroloog
▪ Afdeling Reproductieve Geneeskunde
Waarom is pczorg de dag van vandaag nog steeds zo belangrijk?
We zien een stagnatie in de perinatale morbiditeit & mortaliteit
1/4de heeft overgewicht;
10% stopt niet met roken;
Vrouwen drinken meer alcohol dan vroeger
Europese stijging in aangeboren afwijkingen
Op Europees vlak is er een stijging in het aantal aangeboren afwijkingen. Hoe kan je dat verklaren?
Stijgende leeftijd moeders
Meer diverse samenleving
Meer meerlingzwangerschappen (fertilteitstrajecten)
Is pczorg wel echt voor iedereen nodig?
Ja, bijna alle koppels hebben wel minstens één risicofactor waardoor pczorg aangewezen is.
Waarom zou het initiatief voor pczorg idealiter uit de zorgverleners moeten komen?
Koppels met meest risicovolle levensstijl tonen net het minst initiatief voor pczorg.
Wat is het verschil tussen genetica en epigenetica?
Genetica beschrijft erfelijkheid. Epigenetica is een onderdeel ervan dat de invloed bestudeert van omgevingsinvloeden op de genfunctie.
De levensverwachtingen liggen nu hoger dan vroeger. Wat heeft dit met pczorg te maken?
Adult onset disease
We zijn geprogrammeerd om gezond te zijn en lang genoeg te leven om ons voort te planten (vroeger levensverwachting 40j).
Nu leven we meer dan dubbel zo lang waardoor vrouwen steeds later voor kinderen kiezen.
Dit zorgt voor meer chronische aandoeningen die nieuwe uitdagingen vormen voor de geneeskunde.
Hoe lang duurt een menstruatiecyclus?
Tussen 21 en 35 dagen gemiddeld. Verschilt van vrouw tot vrouw
Kan je voorspellen wanneer je zal ovuleren op basis van je cyclus?
Heel moeilijk.
In theorie ongeveer 14 dagen voor de volgende cyclus maar in praktijk is dit vaak onregelmatig.
Wat is de gemiddelde leeftijd van primipara in Vlaanderen?
Hoeveel procent is 35 jaar of ouder?
Bijna 29 jaar
10%
Hoeveel zwangerschappen zijn ongepland?
1/3
Wat is foliumzuur?
Wateroplosbaar vitamine B11
De inname van foliumzuur wordt door de meeste vlaamse vrouwen correct uitgevoerd. Correct of niet?
Neen, slechts 20-40% doet dit goed. Educatie is dus nog heel belangrijk
Hoeveel vocht heb je dagelijks nodig?
1,5-2l bovenop vocht in voeding
Welke beperkingen hou je best aan op vlak van koffie en light frisdrank?
4 tassen max
en 0,5l max (aspartaan)
Hoeveel groenten en fruit heb je dagelijks nodig?
300gram groenten
250 gram fruit
Hoeveel graanproducten/aardappelen heb je dagelijks nodig?
Min 125g
Hoeveel smeer-en bereidingsvet heb je dagelijks nodig?
mespuntje smeren
eetlepel bereiden
Hoeveel melkproducten heb je dagelijks nodig?
Wat als je lactoseintolerant bent?
250-500ml
Calciumrijke groenten (broccoli, spinazie) of calciumverrijkte sojaproducten
Hoeveel noten en zaden heb je dagelijks nodig?
Handvol
Waarom moeten zwangeren gepasteuriseerde melk drinken?
Om de kans op listeriose te minimaliseren
Hoeveel vlees, vis, ei of vervangers heb je dagelijks nodig?
100 gram
Welk risico brengt rauwe vis met zich mee?
Listeria
Welk risico brengt rauw ei met zich mee?
Salmonella
Hoeveel peulvruchten heb je nodig?
Een aantal keer per week als vleesvervanger
Waarom is een goede handhygiëne preconceptioneel reeds belangrijk?
Zwangeren hebben lagere weerstand > vatbaarder voor ziektes > mogelijke nadelen van embryo (vooral als je nog niet weet dat je al zwanger bent)
Toxoplasmose en CMV kunnen hierdoor vermeden worden
Waarvoor moet je preconceptioneel opletten beroepsmatig?
Chemische en farmaceutische industrie
Blootstelling aan: zware metalen, organische oplosmiddelen, pesticiden…
Waarom wordt een strakke onderbroek afgeraden voor mannen met een kinderwens?
Scrotumtemperatuur ligt idealiter 2-4°C lager dan lichaamstemperatuur.
Hoge temperatuur verminder zaadkwaliteit.
