5. Ongemakken En Adviezen Flashcards
Vermoeidheid - oorzaak?
1e en 3e trimester
* lichaam past zich aan aan de zwangerschap
* meer presteren door hormonale en fysieke veranderingen
* extra eisen aan hart, longen en andere vitale organen
3e trimester
* emotionele spanningen
* kindsbewegingen
* buikomvang
Vermoeidheid - Advies
1️⃣ slapen (middagdutje)
2️⃣ regelmatig rusten
3️⃣ luisteren naar signalen lichaam
4️⃣ voldoende bewegen
5️⃣ gezonde (ijzerrijke) voeding
6️⃣ voldoende vaak eten (❌hypoglycemie)
7️⃣ beperken enkelvoudige suikers
Wat is nausea gravidarum?
Zwangerschapsmisselijkheid
- meestal ochtendmisselijkheid
- 1e trimester
- samen met braakneigingen / braken (1 op 2)
- vanaf 6w amenorroe
- piek: 8-9w
Wat is de oorzaak van nausea gravidarum, braakneigingen & emesis gravidarum?
Hormonale oorzaak
1. Snelle stijging HCG & oestrogenen
2. Vertraagde maagmotiliteit (progesteron)
3. Relaxatie oesofagale sfincter (progesteron)
Wanneer doorverwijzen bij nausea/emesis gravidarum?
- Algemene toestand zwangere slecht
- Dehydratatie
- Overmatig braken (hyperemesis gravidarum)
Nausea/Emesis gravidarum - Advies
- voor slapengaan een kleinigheid eten
- voor opstaan beschuitje eten
- voor het ontbijt een glas water of fruitsap drinken
- licht ontbijten
- frequenter kleine maaltijden (maag niet leeg)
- Sterk gekruide & vette gerechten vermijden
- Citrusvruchten eten
- Op linkerzij liggen na elke maaltijd
- Voldoende drinken
- Kruidenthee (gember, kamille, pepermunt)
- Bewegen in open lucht
- Gemberpoeder (4x250mg/d in tabletvorm)
- Aromatherapie (citrusoliën)
- Stress vermijden
- acupunctuur/acupressuur
(1, 2, 5: hypoglycemie vermijden)
Zwangerschapslusten - wat?
- Verhoogde eetlust
- Voorkeur voor specifieke voedingsmiddelen (uitgesproken smaak of niet alledaagse combinaties)
Zwangerschapslusten - oorzaak?
- verhoogde energiebehoefte
- hormonaal
- smaak- en geurzin werkt meer uitgesproken
Pica - wat?
Specifieke vorm van zwangerschapslusten
Drang naar oneetbare dingen
vb. aarde of klei
Pica - oorzaak?
- tekort aan ijzer of calcium
- hoge stress
Zwangerschapslusten - advies
Geen probleem zolang het om gezonde voeding gaat
Ptyalisme - wat? Symptomen?
Speekselvloed
1e helft zwangerschap
vaker bij vrouwen die misselijk zijn & hierdoor neemt misselijkheid nog toe
1. overmatige speekselproductie
2. bittere smaak
3. dikke tong
4. opgezette speekselklieren in de wangen
Ptyalisme - advies
- regelmatig kleine maaltijden
- fruit eten
- kauwgum & pepermunt(thee)
- mond verfrissen (tanden poetsen of mond spoelen mentholproducten)
- zuigen op citroen of zure snoepjes
Klachten maagdarmstelsel - welke?
- Pyrosis
- Obstipatie of constipatie
- Flatulentie
- Hemorroïden
Pyrosis - wat?
Zure maagoprispingen
- Vervelend, branderig & soms pijnlijk gevoel achter sternum
- Voelbaar op rug, tussen de schouderbladen
Pyrosis - oorzaak?
1e trimester: vnl hormonaal
* progesteron: hypotonie gladde spierweefsel
* insufficiëntie oesofagale sfincter
* vertraagde maag-/darmmotiliteit
–> reflux van maagzuur in de slokdarm
3e trimester: vnl mechanische veranderingen
* afvlakken diafragma
* groei van de uterus
–> maag wordt omhoog geduwd
–> hoek tussen slokdarm en maag vlakt af
Pyrosis - advies
- Te volle maag vermijden (frequente kleine maaltijden)
- Rustig eten & goed kauwen
- Vettig, zuur & sterk geurend eten vermijden
- Niet of weinig drinken tijdens maaltijd
- Koolzuurhoudende dranken vermijden
- Alcohol & cafeïne vermijden
- Pepermunt(thee) kan helpen
- Hoofdeinde bed hoger plaatsen
Wat is het verschil tussen obstipatie en constipatie?
- Obstipatie: moeilijke ontlasting
- Constipatie: verstopping
Veel voorkomend
Obstipatie/constipatie - oorzaak?
Hormonaal
* progesteron: hypotonie van het gladde spierweefsel
* vertraagde darmmotiliteit
* meer vocht wordt onttrokken uit de darminhoud
3e trimester: mechanisch
* uterus en caput drukken op het rectum
* stoelgang kan moeilijker passeren
Ijzersupplementen werken constipatie in de hand
Obstipatie/constipatie - advies
- Vezelrijke voeding (groenten en fruit)
- Havermout & muesli ipv brood
- Geraffineerde voedingsmiddelen vermijden (wit brood, witte pasta of rijst,…)
- Laxerende voedingsmiddelen (kiwi, peperkoek, gedroogde abrikozen & pruimen eerst weken!,…)
- Olijfolie gebruiken
- Voldoende drinken (min. 1,5 l)
- Water met magnesium (Hépar)
- Glas lauw water op nuchtere maag
- Voldoende bewegen
- Tijd nemen voor toiletbezoek
Laxeermiddel enkel na overleg arts/vroedvrouw!
Flatulentie - wat?
= winderigheid
vaak voorkomende ongemak
Flatulentie - oorzaak
Hormonaal
* progesteron: hypotonie van het gladde spierweefsel
* vertraagde darmmotiliteit
–> meer kans op gasvorming in de darm
3e trimester: mechanisch
* groeiende uterus: grotere druk op de darmen
* tragere vertering: grote druk op het rectum
–> verminderde controle sluitspier
Flatulentie - advies
Zelfde tips als bij obstipatie/constipatie
+
- Gasvormende voedingsmiddelen vermijden (kolen, bonen, gefrituurd eten, uien)
- Kunstmatige zoetstoffen vermijden (Sorbitol)
- Licht gestoomde groenten ipv rauw
- Vers gember-, wortel-, selder- & appelsap
- Goed kauwen
- Probiotica in combinatie met gezonde levensstijl => darmflora in balans
- Cirkelvormige buikmassage (wijzerzin)
Hemorroïden - wat?
= aambeien
= spataderen thv de anus
Hemorroïden - oorzaak
Hormonaal
* progesteron: hypotonie
–> wanden van de venen worden slapper
3e trimester: verhoogde druk in het bekken
* veneuze terugvloei wordt belemmerd
–> verhoogde druk in de rectale venen
Constipatie (hard persen tijdens ontlasting)
Erfelijk
Hermorroïden - soorten
- Uitwendige: paars-rode uitstulpingen thv anus => jeuk en pijn, soms bloeden
- Inwendige: pijn en soms bloedverlies tijdens ontlasting
Hermorroïden - advies
- Hard meedrukken vermijden
- Tijd nemen voor toiletbezoek
- Harde stoelgang vermijden (zie constipatie)
- Verzachtende zalven
=> op basis van hammamelis (toverhazelaar): adstringerende & ontstekingsremmende werking
=> farmaceutisch: overleg arts/vroedvrouw
Klachten huid - welke?
- Versterkte pigmentatie
- Striae gravidarum
- Andere huidsveranderingen
- Zwangerschapsjeuk
Versterkte pigmentatie - wat?
- linea alba wordt linea nigra / linea fusca
- verkleuring van de areolae mammae
- verkleuring uitwendige genitaliën
- verkleuring gezicht
-
chloasma gravidarum: zwangerschapsmasker
–> lichtbruine vlekken: grillig en scherp begrensd
Versterkte pigmentatie - oorzaak?
Hypofysevoorkwab maakt meer melanocytstimulerend hormoon (MSH) aan
Versterkte pigmentatie - advies
-
Blootstelling aan de zon vermijden
=> zones verdwijnen na de zwangerschap - Zonnecrème met hoge factor gebruiken
Striae gravidarum - wat?
Zwangerschapsstriemen
Donkerrode, lijnvormige huidafwijkingen op buik, borsten en dijen
–> worden zilverkleurig/wit na de zwangerschap
Sterk afhankelijk van het type huid
Striae gravidarum - oorzaak
Ontstaat door een snelle toename in volume van een lichaamsdeel
=> het onderhuids bindweefsel wordt uit elkaar getrokken
Voordat de striemen zichtbaar worden:
* jeuk
* roodheid
* prikkelend gevoel
Striae gravidarum - advies
- Plotse gewichtstoename door ongezond dieet vermijden
- Huid soepel houden door masseren (bindweefselmassage) met amandelolie/crème
Andere huidsveranderingen - Acné
oorzaak
Hormonale veranderingen
–> gevoeligere huid
Andere huidsveranderingen - Acné -Advies
- Neutrale verzorgingsproducten gebruiken
- Middelen tegen acné vermijden
Andere huidsveranderingen - Spider naevi
= vuurrode bloedspinnetjes
Vaatgezwelletjes thv de hals, borst, bovenarmen en gezicht
Rood en verheven (spinnenkopje) als een speldekop met aantal haarfijne bloedvaatjes uitlopers (spinnenpootjes)
Roodheid is wegdrukbaar maar bloedvaten vullen onmiddellijk terug bij loslaten
Andere huidsveranderingen - Spider naevi - Advies
- Geen behandeling nodig
- Blijvend na zwangerschap => dermatoloog
Andere huidsveranderingen - Spider naevi - oorzaak
Hormonaal
* oestrogeen
* toegenomen bloeddoorstroming + verhoogde intravasculaire druk
* vasodilatatie
=> palmair erytheem
=> purpura (niet wegduwbare roodheid door beschadiging van capillairen)
* petechiën thv onderbenen
* spider naevi
Zwangerschapsjeuk - waar?
Meestal op de buik,
soms over het hele lichaam
Zwangerschapsjeuk - oorzaak
Hormonaal
=> lichte stuwing van de lever
thv buik: uitrekken van de huid en bindweefsel
Zwangerschapsjeuk - advies
- Niet krabben
- Katoenen kledij dragen (synthetische kledij vermijden)
- Bepaalde wasmiddelen vermijden
- Mentholpoeder / -gel
- Huid hydrateren (amandelolie)
- Niet te vaak douchen of baden (droogt de huid uit)
- Voldoende water drinken
Jeuk ondraaglijk => doorverwijzen arts
Hoe verandert de haargroei tijdens de zwangerschap?
Mooiere en vollere haardos
- minder haren bereiken rustfase
- haren blijven langer in groeifase
=> dikkere haarinplant
Wat is hirsutisme?
Veel beharing volgens mannelijk beharingspatroon
- milde vorm tijdens zw
- meestal op de buik
Haargroei & hirsutisme - oorzaak
Hormonaal
* oestrogeen: haren groeien sneller
* androgenen: haarfollikel neemt toe in omvang
Haargroei & hirsutisme - advies
Verdwijnt na zw want hormonen normaliseren
Vaginale afscheiding - wat?
Frequent geurloos witverlies
=> weefsel bereidt zich voor op de bevalling
Vaginale afscheiding - waarom is er een grotere kans op een vaginale infectie?
Hormonaal
oestrogeen
* meer glycogeen in vaginaal epitheel
* verandering van de zuurtegraad in de vagina
Vb. Candida albicans
Vaginale afscheiding - advies
- Zuiver water voor intieme hygiëne gebruiken
- Geen zeep
- Katoenen ondergoed dragen
- Inlegkruisjes met plastiek onderlaag beperken
Bij jeuk/ irritatie/ onaangename geur => doorverwijzen arts/vroedvrouw
!!! onbehandelde Candida albicans
=> spruw bij de baby (passeert door geïnfecteerd baringskanaal)
Gespannen borsten & melkverlies - wat?
8w: toename borstomvang
* zwaarder, knobbelig en gezwollen
* soms pijnlijke steken
20w: aanmaak colostrum
Gespannen borsten & melkverlies - oorzaak
Hormonaal
Prolactine/ Oestrogenen/ Progesteron/ HPL
* groei door sterke doorbloeding
* toename extracellulair vocht
* Melkklieren & melkkanalen ontwikkelen verder
Gespannen borsten & melkverlies - advies
- Normaal fenomeen
- Knellende bh’s vermijden
- Stretch, naadloze en beugelloze ‘meegroeiende’ zwangerschapsBH dragen (1e & 2e trimester)
Cervicale pijn - wat?
Einde zwangerschap
* Scherpe, snijdende pijnscheuten doorheen de cervix
* Plots en kortdurend
* Heel pijnlijk
=> Niet zorgwekkend
Cervicale pijn - oorzaak
verhoogde druk van het voorliggend deel op de cervix
=> irritatie van de zenuwuiteinden
Drukkend gevoel vagina - wat?
Drukkend/ zwaar gevoel in de vagina
3de trim
Drukkend gevoel vagina - oorzaak
- verhoogde doorbloeding bekken
- druk baby op bekkenbodemspieren
Cervicale pijn en drukkend gevoel vagina - advies
- Minder staan, meer zitten
- Niet te zwaar tillen & geen zware werkzaamheden
- Tussendoor gaan liggen
Gingivale hyperplasie & gingivitis - wat?
Gingivale hyperplasie
= overmatige groei van het tandvlees
Gingivitis
= ontsteking van het tandvlees
Wat is de oorzaak van gingivale hyperplasie?
toename van de doorbloeding van het tandvlees
* toename interstitieel vocht
* slijmvliezen worden zachter
Wat is de oorzaak van gingivitis?
- zachtere slijmvliezen door gingivale hyperplasie
- bloeden en ontsteken door tanden poetsen
Gingivale hyperplasie & gingivitis - advies
- Zachte tandenborstel gebruiken
- Voorzichtig poetsen
Neusverstopping, snurken & epistaxis - wat? oorzaak?
Epistaxis: neusbloeding
bij snuiten, niezen, stoten of extreme temperatuurverschillen
Hormonaal
progesteron en oestrogeen
* toename bloedsomloop
* neusslijmvliezen worden zachter en zwellen
=> neusverstopping/ meer slijmproductie/ nachtelijk snurken
Neusverstopping, snurken & epistaxis - advies
- Niet te hard snuiten
- Neusslijmvlies bevochtigen met fysiologisch water (zoutoplossing NaCl 0,9%
- Luchtbevochtiger
- Geen OTC - neusspray
- Vitamine C: zou bloedneuzen doen afnemen
Restless legs - wat? oorzaak?
3de trim: Restless legs
rusteloze, zware benen
verhoogd bloedvolume
=> toename veneuze druk op de benen
druk uterus op bekkenvaten & vena cava
=> belemmerde afvoer
anemie wordt geassocieerd met rusteloze benen
Varices - wat? oorzaak?
Varices
spataders thv benen of vulva
bij 20% van de zwangeren
- toename veneuze druk: verhoogd bloedvolume
- belemmerde afvoer: druk van de uterus
- progesteron: relaxatie musculatuur vaatwand
- erfelijke factoren
CAVE tromboflebitis
Restless legs & varices - advies ter preventie
- Voldoende bewegen
- Lang rechtstaan / stilzitten vermijden
- Regelmatig rusten met de benen in hoogstand
- Benen niet kruisen
- Beenoefeningen doen (circulatie)
- Beenmassage (vanaf de enkel naar het bovenbeen)
- Wisseldouche van de benen (warm/koud eindigen met koud)
- Gewichtstoename beperken
- Lage & makkelijke schoenen dragen
- Steunkousen tot 3m postpartum
Restless legs - advies
- Chocolade & cafeïne vermijden
- Anemie uitsluiten
Varices - advies vulva
- Dik maandverband in een onderbroek met pijpjes: uitwendige ondersteuning
- Liggend rusten
- IJskompres tegen vulva (niet rechtstreeks) tijdens het rusten
Spierkrampen onderbeen - wat? oorzaak?
Spierkrampen in de onderbenen
= kuitkrampen vooral ‘s nachts
- verstoorde bloedsomloop
- tekort aan vitamine B/D
Spierkrampen onderbeen - advies
- Benen in hoogstand
- Warm bad voor het slapen
- Warme voeten
- Voedingsmiddelen rijk aan vitamine B/D (volkoren graanproducten, vette vis, boter, ei…)
- Magnesium-supplement
Tijdens kramp:
met een gestrekt been de voet craniaalwaarts bewegen = kuitspier strekken
Wat is ischias?
Uitstralende pijn vanuit de rug naar 1 of beide benen
Wat zijn de risicofactoren voor rugpijn en ischias?
50 -75% zwangeren heeft wel eens last van rugpijn
verhoogd risico
* voorgeschiedenis rugpijn
* multiparae
* veel stress
Bespreek de oorzaken van rugpijn en ischias.
Verschuiving zwaartepunt lichaam
* gewichtstoename uterus
* compensatie door houdingsverandering: lumbale lordose en flexie in de nek
* verhoogde druk op de sacro-iliacale gewrichten en os pubis
Hormonaal: relaxine
(geproduceerd door corpus luteum, decidua en placenta)
* verweken spieren en ligamenten
* verhoogde mobiliteit sacro-iliacale gewrichten
* verwijding os pubis
Rugpijn & ischias - advies
- Houding verzorgen (schouderbladen naar elkaar toe, buikspieren opspannen, bekken naar voor duwen)
- Niet te lang zitten
- Voldoende van houding wisselen
- Voldoende bewegen
- Rug ontlasten bij tillen
- Schoenen met hoge hak vermijden
- Stevige matras in zijlig met kussen tussen de knieën & onder buik
- Warmte op pijnlijke plaats
- Zwangerschapssteunband
=> kinesitherapie?
meestal geen rugklachten meer 3 maanden postpartum
Bandenpijn - wat? oorzaak?
= Scherpe of doffe pijn aan de zijkant van de onderbuik of in de liesstreek, vooral bij plotse bewegingen of gaan rechtstaan
18w-24w (groeispurt foetus)
Oprekken ligamenten
* uterus hangt vast aan ligamenten (vezelvormig bindweefsel)
* groter wordend volume uterus
=> pijnscheuten
Bandenpijn - advies
- Vervelend maar normaal
- Langdurig rechtstaan vermijden
- Plotse bewegingen vermijden
- Voldoende rusten
- Zwangerschapssteunband
Bekkenpijn - wat?
- lichte tot hevige pijn in de schaamstreek
- pijn aan de achterkant van het bekken, de liezen, de binnenkant van de dijen, heupen en billen
Bekkenpijn - oorzaak
Bindweefsel wordt té los
=> bekkendelen gaan tov elkaar verschuiven
1 - Toegenomen druk op de bekkengewrichten
* groeiende uterus
* houdingsverandering: lumbale lordose
2 - Hormonaal: relaxine
* spieren en ligamenten verweken
* bindweefsel (die de 3 bekkenbotten verbindt) wordt weker
=> verhoogde mobiliteit van de sacro-iliacale gewrichten
=> verwijding os pubis
losser worden van het bekken is herkenbaar aan de typische ‘waggelgang’
Wat is bekkeninstabiliteit?
wanneer de bekkenpijn overgaat in een meer constant ‘zeurende’ pijn afgewisseld met hevige pijnscheuten (vooral tijdens bewegingen)
Typisch: ‘startpijn’ bij het begin van een handeling of beweging
Kun je bekkeninstabiliteit behandelen?
Neen: relaxine
meeste klachten verdwijnen na het ontzwangeren
Wat is de functie van het losser worden van het bekken?
Caput makkelijker geboren laten worden
Bekkenpijn - algemeen advies
- Kinesitherapie (specifieke oefeningen)
- Rust & gedoseerde activiteit afwisselen
- Warmte
- Bekkenband
- Zwangerschapssteunband
Bekkenpijn - advies
- rechtstaan
- zitten
- lopen
Rechtstaan
1. Gewicht verdelen over 2 benen (niet op 1 been rusten)
2. Voeten iets uit elkaar + knieën licht gebogen
Zitten
1. Rechtop zitten (houding!)
2. Voeten symmetrisch onder knieën
3. Benen iets uit elkaar
4. Benen niet kruisen
Lopen
1. Geen te grote afstanden
2. Kleine passen
Bekkenpijn - advies
- trappen
- tillen / bukken / dragen
- aankleden
Trappen
1. Leuning gebruiken
2. Trede per trede voet bijzetten
3. Niet mogelijk => op achterwerk naar boven en opduwen met de handen
Tillen / bukken / dragen
1. Vermijden
2. Knieën buigen (ergonomie)
3. Symmetrisch dragen (last niet op 1 heup)
Aankleden
1. Zittend aankleden
Bekkenpijn - advies
- slapen
- fietsen
- auto
Slapen
1. Knieën bij elkaar bij omdraaien in bed
Fietsen
1. Makkelijker & minder belastend dan lopen
2. Zadel lager (beweging uit benen en minder uit bekken)
Auto
1. Snelle bewegingen vermijden (bruusk remmen)
2. Zetel dichter bij stuur
3. Zitten en indraaien met knieën tegen elkaar bij in- en uitstappen
Bekkenpijn - advies
- zwemmen
- vrijen
Zwemmen
1. Schoolslag vermijden
Vrijen
1. Zijlig (gewicht op bekken en benen vermijden)
Klachten thv urinewegen - welke?
- Pollakisurie
- Nycturie
- Urineweginfecties / cystitis
- Urine-incontinentie / urineretentie
Pollakisurie & Nycturie - wat?
Pollakisurie
= veelvuldig/frequent plassen
(meer plassen in frequentie, niet in hoeveelheid)
Nycturie
= veelvuldig nachtelijk plassen
Pollakisurie & Nycturie - oorzaak
1ste trimester
Hormonaal: progesteron
=> tonusdaling van het gladde spierweefsel
Mechanisch: druk van de uterus op de blaas
Pollakisurie & Nycturie - advies
- Voor slapengaan niet te veel drinken
- Overdag voldoende drinken
Urineweginfecties/ cystitis - wat?
= infecties van de nieren, ureters, blaas (= cystitis) of urethra
- Heel licht tot ernstig
- Bacteriën in urine tot nierontsteking
Wat zijn de symptomen van een urineweginfectie?
- Frequent urineren van kleine hoeveelheden
- Pijn/ branderig gevoel bij het plassen
- Pijn boven de pubis
- Pijn onderbuik of zijstreek
- Troebele / ruikende urine
=> Soms asymptomatisch
Waarom is het belangrijk om een urineweginfectie te behandelen tijdens de zwangerschap?
urineweginfecties kunnen preterme contracties veroorzaken
vaak antibiotica nodig
Urineweginfecties/ cystitis - oorzaken
2e trimester
1 - Hormonaal: progesteron
* relaxatie gladde spierweefsel
* dilatatie nierbekkens en ureters
=> stase van urine
einde zwangerschap
2 - Mechanisch: ingedaald voorliggend deel
* drukt de blaas omhoog
* anatomische verhoudingen veranderen (blaashals en urethra worden gestrekt)
=> stase van urine
Urineweginfecties/ cystitis - advies
- Veel drinken
- Blaas volledig leeg door naar voor hangen op toilet
- Vitamine C (zuurtegraad stijgt)
- Cranberry-tabletten (zuurtegraad stijgt)
Wat zijn de oorzaken van urineverlies?
einde zwangerschap
1 - hormonaal: progesteron
* verslapte bekkenbodemspieren
2 - mechanisch: druk van de uterus op de blaas
3 - mechanisch: ingedaald voorliggend deel
* duwt de blaas omhoog
* anatomische verhoudingen veranderen (blaashals en urethra worden gestrekt)
=> CAVE urine-incontinentie en -retentie
=> CAVE infectie
aanhoudend urineverlies: vruchtwaterverlies door scheurtje in de vliezen?
Urineverlies - advies
- Niet abnormaal tijdens zw
- Kinesitherapie (bekkenbodemspieroefeningen)
=> zeker postpartum!
Twijfel over vruchtwaterverlies?
=> vroedvrouw / arts raadplegen
Oedeem - wat? oorzaak?
= vochtophoping in de weefsels
=> zwelling voeten, enkels, handen, vingers; soms gezicht
einde zwangerschap
* toename van bloedvolume
* druk van de baarmoeder op de grote venen
Erger door
* einde van de dag
* lang rechstaan/zitten
* warm weer
CAVE: oedeem in combinatie met hypertensie > risico voor pre-eclampsie
CTS - wat? oorzaak?
= Carpel Tunnel Syndroom
= vocht in de handen knelt de nervus medianus af
- tintelingen in de vingers
- pijn in de vingers
- verdoofd gevoel van de vingers
- evt. krachtverlies in de hand
Voornamelijk ‘s nachts: worden wakker met slapende handen
Oedeem / CTS - algemeen advies
- Veel blijven drinken
- Vermijden van zeer gezouten voedingsmiddelen (strikte zoutbeperking niet zinvol)
Oedeem - advies enkels & voeten
- Lang rechtstaan en stilzitten vermijden
- Voeten emmer fris water / koude douche
- Steunkousen dragen
- Regelmatig benen in hoogstand
- Voldoende bewegen: fietsen
Oedeem/ CTS - advies handen & vingers
- Ringen uit
- Bloedsomloop stimuleren: ‘hoera-houding’ + oefeningen armen & handen
CTS => nachtelijke polsfixatie + extreme flexie/ extensie van de pols vermijden
Hoofdpijn - wat? oorzaak?
Spanningshoofdpijn
* 1e trimester
* oorzaak onduidelijk; vermoeidheid
* niet hormonaal
Migraine
* hormonaal: oestrogenen
* nemen af naarmate de vordering van de zws
* voorgeschiedenis: meestal beter tijdens de zws
CAVE: 3e trimester hoofdpijn + verhoogde bloeddruk > pre-eclampsie
Hoofdpijn - advies
- Voldoende rusten
- Voldoende buiten bewegen
- Voldoende drinken
- Stress vermijden
- Ontspanningsoefeningen
- Massage hoofd, nek & schouders
- Warmtekompres voorhoofd/ nek
- Triggers vermijden (rook, sterke geuren, maaltijden overslaan,…)
Tijdig contact opnemen met arts/ vroedvrouw
=> geen medicatie op eigen houtje!
Duizeligheid - wat? oorzaak?
= licht in het hoofd voelen
Veroorzaakt door
* fysiologische bloeddrukdaling +
* vermoeidheid /
* hypoglycemie of hyperventilatie
VCS - wat? oorzaak?
= vena cava-syndroom
3de trimester
* uterus knelt vena cava af
* > lage bloeddruk
* > lage foetale hartactiviteit
=> duizelig
Syncope - wat? oorzaak?
= flauwvallen, plots bewustzijn verliezen
- Weinig voorkomend
- Bij snel rechtop staan bij lage bloeddruk, warm weer, vermoeidheid, hypoglycemie, anemie,…
Duizeligheid & syncope - advies
- Lang rechtop staan vermijden
- Langzaam opstaan uit zit of lig
- Veel drinken
- Normale zoutinname bewaren
- Bij warmtegevoel > luchtje scheppen
- Gevoel flauwvallen > onmiddellijk zitten
Hypoglycemie - advies
- Frequent kleine maaltijden
- Altijd crackers / fruit bij zich
Hyperventilatie - advies
- Rustig in en uit ademen (gecontroleerde ademhaling: 3 tellen in, vasthouden, 6 tellen uit)
- Ademen in plastiek zakje
VCS - advies
- Plat op rug liggen vermijden: zeker in het laatste trimester!
- Linker zijligging
Hartkloppingen - wat? oorzaak?
= gevoel van onregelmatige hartslag of hartkloppingen
18 - 32w
Meestal normaal
* Toegenomen bloedvolume
* Verhoogde hartslag
Hartkloppingen - advies
- Geruststellen: normaal & verklaren
- Stress vermijden
- Cafeïne vermijden
Doorverwijzen naar arts:
* Hartkloppingen + duizeligheid / kortademigheid
* Hartproblemen in anamnese
Warmtegevoel & zweten - oorzaak?
Hormonaal
* sterke toename doorbloeding
* progesteron: relaxatie celwanden > vasodilatatie capillairen
* stijging met 20% van het basaal metabolisme
Warmtegevoel & zweten - advies
- Synthetische stoffen vermijden
- Lichte & ademende kledij dragen
- Voldoende drinken
- Lichaamshygiëne
Kortademigheid - wat? oorzaak?
= sneller buiten adem
= benauwd gevoel
Vroeg in de zwangerschap
1 - Hormonaal: progesteron
* snellere ademhaling: gevoeligheid van het ademcentrum voor CO2 stijgt
* fysiologische hyperventilatie
=> daling CO2-gehalte in het bloed
3de trimester
2 - Mechanisch: vergrootte uterus duwt tegen middenrif & longen
=> indaling foetus zorgt voor verlichtend gevoel
Kortademigheid - advies
- Rustig blijven
- Goede buikademhaling
- Zware fysieke inspanning vermijden
Visuele veranderingen - wat? oorzaak?
= slechter zicht
= kan lenzen niet meer dragen
= bril heeft niet meer de juiste sterkte
- hoornvlies wordt dikker
- kromming van het hoornvlies kan veranderen
=> tijdelijk: verdwijnen na enkele weken postpartum
Visuele veranderingen - advies
- Lenzen tijdelijk niet dragen
- Ogen voldoende laten rusten (schermen vermijden)
- Ogen bevochtigen > medisch advies vroedvrouw of arts
Slapeloosheid - oorzaak?
= slecht slapen
- fysieke ongemakken
- zorgen over de bevalling en het moeder worden
Slapeloosheid - advies
- Algemene slaaphygiëne (vast tijdstip, ontspanning voor slapengaan,…)
- Extra kussen voor onder buik & tussen benen
- Warm, ontspannend bad voor slapengaan
- Relaxatieoefeningen
- Aromatherapie (lavendel)
- Tas warme melk of (kamille) thee drinken
- Zware of sterk gekruide maaltijd ‘s avonds vermijden
- Voldoende lichaamsbeweging
- Voldoende frisse lucht
Emotionele veranderingen - wat? oorzaak?
= veel emotioneler (heel uiteenlopend)
= zeer levendige angstdromen
- Hormonaal
- Zorgen rond zwangerschap & moederschap
=> Normaal
Doorverwijzen naar de huisarts
* psychische en emotionele problemen in de voorgeschiedenis
* symptomen van depressie, angststoornissen, chronische stress
Emotionele veranderingen - advies
- Praten met vertrouwenspersoon
- Praten met vroedvrouw
- Voldoende rusten/slapen
- Ontspannende activiteit doen
- Dingen voor zichzelf doen
- Leuke dingen doen
Zwangerschapsdementie - wat? oorzaak?
= heel vergeetachtig
- progesteron
- slaaptekort
=> klachten verdwijnen postpartum: progesteron terug normaal
Zwangerschapsdementie - advies
- Lijstjes maken
- Agenda & post-its
- 2x per week vis of visoliecapsules
Wat is de Whooley survey en waarvoor wordt deze gebruikt?
Een screening test om te peilen naar depressie
- Heeft u de voorbije maand vaak last gehad van depressieve gevoelens of gevoelens van hulpeloosheid?
- Heeft u de voorbije maand vaak weinig interesse gehad of plezier beleefd in het doen van bepaalde dingen?
1 vraag positief of meer dan over naar EDS vragenlijst: over de voorbije week
Wat is de GAD-2 en waarvoor wordt deze gebruikt?
Een screening test om te peilen naar angst
1. Heeft u zich de afgelopen 2 weken vaak ongemakkelijk, zenuwachtig of gespannen gevoeld?
2. Bent u de afgelopen 2 weken niet in staat geweest om te stoppen met piekeren of om controle te krijgen over het piekeren?
Twee vragen positief dan over naar EDS vragenlijst: over de voorbije week
=> indien hier 5 of meer vragen positief dan wordt GAD-7 nog afgenomen en verder geëvalueerd
