Κεφάλαιο 5-Στάσεις Flashcards
Θεωρία ισορροπίας όνομα και λίγα λόγια για αυτήν
Η θεωρία της ισορροπίας είναι μία θεωρία συνέπειας που προτάθηκε από τους Heider, Cartwright and Harary.
Στηρίχθηκε στην έννοια της Gestalt ψυχολογίας (ψυχολογία του όλου), που είναι ένα είδος ψυχολογικής προσέγγισης που επικράτησε στον εικοστό αιώνα στην Γερμανία. Σύμφωνα με αυτό το κομμάτι της ψυχολογίας , τα ψυχολογικά φαινόμενα δημουργούνται από αλληλεπιδρούσες δυνάμεις.
Στην δική μας περίπτωση όσον αφορά το άτομο δηλαδή, το γνωστικό πεδίο είναι ο νούς του ατόμου, που αποτελείται τόσο από δυναμικές όσο και από υποκειμενικές δυνάμεις και περιέχει αντιιλήψεις από ανθρώπους και γεγονότα.
Η θεωρία της ισορροπίας βασίζεται στην τριαδική σχέση ή το τριαδικό σχήμα P-O-X όπου P είναι το άτομο (person) και Ο (other ) και Χ είναι το ψυχολογικό αντικείμενο, άτομο κτλ. για το οποίο θα εφαρμόσουμε μία συγκεκριμένη στάση.
Για να δούμε εάν υπάρχει ισορροπία στο συγκεκριμένο σύστημα θα πρέπει να κοιτάξουμε τον αριθμό των σχέσεων που δημιουργούνται και τον τύπο των σχέσεων μεταξύ τους. Συγκεκριμένα θα πρέπει ο αριθμός των θετικών σχέσεων να είναι μονός και να δημιουργείται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.
Γενικότερα οι μη ισορροπημένες σχέσεις (ή τα μη ισορροπημένα συστήματα αλλιώς) αισθάνονται ένταση δυσαρέσκεια περισσότερο από τα ισορροπημένα. Για να επιτευχθεί η ισορροπία μπορούμε στις αντικρουόμενες αντιλήψεις να γίνει κάποια υποχώρηση ή κάποια μετατόπιση εάν και οι δύο πλευρές θέλουν να επιτευχθεί η ισορροπία καθώς δεν είναι απαραίτητο ότι οι πλευρές θέλουν να επιτευχθεί η ισορροπία. Ίσα ίσα μπορεί να χρησιμοποιήσουν αυτό το γεγονός προς δικό τους όφελος.
Κοινωνιογνωστικό μοντέλο
Πάνω σε αυτήν την θεωρία αναπτύχθηκε η έννοια του κοινωνιογνωστικού μοντέλου των Pratkanis and Greenwald.
Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο η στάση ορίζεται ως “η αξιολόγηση ενός αντικειμένου σκέψης από ένα άτομο ή αλλιώς ενός ψυχολογικού αντικειμένου”.
Αυτή η έννοια σχετίζεται πολύ με την άποψη ότι η λειτουργία της στάσης είναι αξιολογική από τον Fazio.
Σε αυτόν τον ορισμό βέβαια μπορούν να περιπλεχθούν αρκετές θεωρητικές έννοιες που αφορούν την κοινωνική νόηση. Συγκεκριμένο το αντικείμενο στάσεων αναπαριστάται από την μνήμη από :
- μία ετικέτα και κάποιους κανόνες εφαρμογής
- μία αξιολογική περιγραφή
- δομή γνώσης που υποστηρίζει αυτήν την αξιολόγηση. (σαν μία απόδειξη που έχουμε για να υποστηρίξουμε το γεγονός αυτό)
Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο καρχαρίας (βλέπε βιβλίο σελ. 206 )
Παρόλο που υπάρχει η λέξη “γνωστικό” στο μοντέλο το αξιολογικό κομμάτι είναι αυτός που μας ενδιαφέρει.
Μεταγενέστερες έννοιες ανέφεραν ότι η αξιολογική λειτουργία της στάσης βρίσκει τα θεμέλια της ενίοτε σε ρατσιστικές απόψεις. Γι’ αυτό θα πρέπει να γίνει ένας διαχωρισμός μεταξύ του συναισθήματος και της αξιολόγησης
Έρευνα πάνω στις φυλετικές στάσεις του LaPiere
Δεκαετία 30, ζευγάρι κινέζων , τουρ στις ΗΠΑ, προκαταλήψεις μεταξύ των Κινέζων από τους Αμερικανούς, 92% από αυτά τα καταστήματα απάντησαν οχι, 1% ναι
Μοντέλο της προσδοκόμενης αξίας από τους Fishbein & Ajzen
Σύμφωνα με τον Fishbein η στάση έχει να κάνει το συναίσθημα που μας προκαλεί ένα συναισθηματικό αντικείμενο (μονοδιάστατο μοντέλο όπως και του Thurstone ). Στην πράξη όμως δεν αρκεί ένα τόσο απλοϊκό μοντέλο να εξηγήσει την συμπεριφορά, θα πρέπει επομένως να βρούμε έναν τρόπο συνδυάζοντας την στάση, την πεποίθηση και την συμπεριφορά.
Επίσης πρέπει να εξετάσουμε πόσο ισχυρές είναι κάποιες πεποιθήσεις σε σχέση με κάποιες άλλες.
π.χ Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές στις ηθικές αξίες των ατόμων.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα αυτήν την έννοια θα φέρουμε ένα παράδειγμα :
Έστω ένας νεαρός άντρας ετεροφυλόφιλος για τον οποίο θέλουμε να δούμε την στάση που έχει απέναντι στην χρήση των αντισυλληπτικών .
Ουσιαστικά μετράμε την ισχύ της πεποίθησης (προσδοκία) που είναι η εκτίμηση μίας πιθανότητας σχετικά με την αλήθεια. Το άτομο π.χ έχει την πεποίθηση (0.9) ότι τα χάπια είναι μία αξιόπιστη μορφή αντισύλληψης.
Η αξιοπιστία είναι μία άλλη παράμετρος που θα λάβουμε υπόψιν μας δηλαδή πόσο αξία έχει για εμένα η συγκεκριμένη μέθοδος αντισυλλήψης π.χ σε μία κλίμακα από -2 έως 2.
Επομένως από αυτόν τον συνδυασμό, προκύπτει η βαθμολογία του ατόμου σχετικά με την χρήση αντισυλληπτικών.
Θεωρία λελογισμένης δράσης (Theory of Reasoned Action)
Αναπτύχθηκε από τους Ajzen & Fishbein και ουσιαστικά αναφέρει ότι η στάση βασίζεται πάνω σε 3 ευρείες διαδικασίες που αφορούν την πεποίθηση, την πρόθεση και την δράση και συγκεκριμένα αφορά τα εξής :
- Υποκειμενική νόρμα (προϊόν του τι θεωρώ εγώ ότι πιστεύουν οι άλλοι για εμένα)
- Στάση απέναντι στην συμπεριφορά (προϊόν που προκύπτει από την προκείμενη συμπεριφορά και έχει να κάνει με τις πεποιθήσεις των άλλων)
- Συμπεριφορική πρόθεση
- Συμπεριφορά
Ουσιαστικά για να γίνει μία πράξη θα πρέπει το άτομο να είναι ως προς αυτήν ευνοϊκή και οι κοινωνικές συνθήκες να είναι ευνοϊκές.
Αυτό το οποίο έκαναν για να εξετάσουν αυτήν την θεωρία είναι ότι ο Fishbein και κάποιοι διαφορετικοί συνεργάτες ανά διαφορετικές χρονικές περιόδους έθεσαν κάποιες ερωτήσεις σε κάποιους συμμετέχοντες σχετικά με κάποιο ψυχολογικό αντικείμενο όπως ένας πολιτικός υποψήφιος . Χρησιμοποιώντας το μοντέλο της προσδοκώμενης αξίας, οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν την προσδοκία για τους υποψήφιους δηλαδή πόσο πιθανό θεωρούσαν ο εκάστοτε υποψήφιος να έχει το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό και την αξία δηλαδή πόσο σημαντικό ήταν για αυτούς αυτό το χαρακτηριστικό .
Στην συνέχεια το συνδυάσαν με το συναίσθημα που τους προκαλούσαν οι δηλώσεις των πολιτικών υποψηφίων. Η βαθμολογία λοιπόν σε σχέση με το συναίσθημα που προέκυψε είχε υψηλή συσχέτιση.
Ακόμη σε παρόμοιες έρευνες θέλησαν να δουν εάν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του τι θεωρούσαν ότι θα ψηφίσουν οι συμμετέχοντες και τι εντέλει ψήφισαν.
Το αποτέλεσμα ήταν για τις εκάστοτε έρευνες :
- 0.8 στις αμερικάνικες εκλογές του 1976
- 0.89 σε κάποιο δημοψήφισμα για την πυρηνική ενέργεια
Θεωρία προσχεδιασμένης συμπεριφοράς (Theory of planned behaviour)
Ουσιαστικά αυτό που αναφέρει η TRA είναι ο ορθολογισμός της ανθρώπινης συμπεριφοράς και ότι οι πράξεις είναι υπό τον έλεγχο των ατόμων και ενώ αυτό σε κάποιες περιπτώσεις είναι σωστό σε κάποιες άλλες και μάλιστα αρκετές δεν ισχύει. Δεν είναι όλες οι πράξεις υπό τον έλεγχο μας .
Ο Ajzen λοιπόν έφερε την έννοια της βούλησης στο μοντέλο για την TRA. Ο προσλαμβανόμενος έλεγχος για μία πράξη εξαρτάται από το πόσο εύκολο ή δύσκολο θεωρεί το άτομο μία συγκεκριμένη πράξη . Η ωρίμανση αυτής της απόφασης εξαρτάται από την εμπερία που έχει γενικά το άτομο και από τα εμπόδια που θα συναντήσει. π.χ με τους φοιτητές που θέλουν να γράψουν καλά σε ένα διαγώνισμα γιατί αυτό θα γίνει αρεστό από τον κοινωνικό περίγυρο (υποκειμενική νόρμα) , οι υψηλοί βαθμοί κάνουν τους υψηλούς φοιτητές (στάση) . Δεν θα ήταν όμως σωστό να προωβλέψουμε την επιτυχία στο συγκεκριμένο διαγώνισμα χωρίς να μετρήσουμε την αντίληψη που έχουν οι φοιτητές για τις ικανότητες τους.
Αυτός ο προσχεδιασμένος έλεγχος μπορεί να αφορά είτε την συμπεριφορική πρόθεση είτε την πρόθεση.
Έτσι δημιουργήθηκε το μοντέλο της προσχεδιασμένης συμπεριφοράς TPB που αποτελεί μέχρι και σήμερα αντικείμενο έρευνας στην κοινωνική ψυχολογία και μάλιστα θεωρείται πιο αποτελεσματικό μοντέλο σε σχέση με το TRA καθώς μπορεί να προβλέψει το 20% της διακύμανσης της συμπεριφοράς από μία στάση άρα καταλαβαίνουμε ότι είναι καλύτερο μοντέλο από το TRA χωρίς βέβαια να σημαίνει ότι αυτά τα 2 είναι αντικρουόμενα.
Παραδείγματα
- Δόθηκαν σε κάποιους φοιτητές ερωτήσεις σχετικά με το εάν υπήρξαν ανειλικρινείς σε σχέση με το παρελθόν . Θέλαμε να δούμε τον έλεγχο που θεωρούσαν οι φοιτητές ότι είχαν σε αυτές τις πράξεις και από ότι φάνηκε στην αντιγραφή θεώρησαν ότι ήταν πιο συνειδητή η επιλογή τους
- Εύρος 9 συμπεριφορών από την πιο εύκολο να ελεγχθεί (βιταμίνες) στην πιο δύσκολο να ελεγχθεί (καλός ύπνος) . Φάνηκε ότι από την έννοια του ελέγχου πάνω σε αυτές τις δύο καταστάσεις υπήρξε καλύτερη προβλεπτική αξία για την πρόθεση και την ενέργεια .
Γενικότερα η TRA όσο και η TPB έχουν χρησιμοποιηθεί κατά πολύ για την κατασκευή συστημάτων προώθησης σχετικά με την υγεία (προστασία από HIV ή από καρδιοπαθείς ασθένειες) και όχι μόνο
Θεωρία κινήτρων προστασίας
Ουσιαστικά είναι η εξισορρόπηση μεταξύ του προσλαμβανόμενου κινδύνου και της αντιμετώπισης της θεραπευτικής αγωγής .
προσβασιμότητα των στάσεων
εύκολες κια γρήγορα προσβάσιμες στην μνήμη , σταθερές, άμεση αντιστοιχία μεταξύ στάσης και συμπεριφοράς, συναισθηματικές αξιολογήσεις είναι πιο προσβάσιμες, μοντέλο αξιολόγησης του Fazio με τον βαθμό ενεργοποίησης βάσει της ισχύς μεταξύ της αξιολόγησης και του αντικειμένου, οπτική προσοχή, διαδικασίες κατηγοριοποίησης και πόρους απελευθέρωσης άγχους, κόστος εάν υπάρξει αλλαγή.
Κλασσική εξαρτημένη μάθηση
Ο επαναλαμβανόμενος συσχετισμός έχει αποτέλεσμα ένα ουδέτερο ερέθισμα να δημιουργήσει μία αντίδραση που είχε ένα άλλο ερέθισμα. Επίσης ένα ερέθισμα που είναι λιγότερο ή περισσότερο αρεστό μπορεί να γίνει λιγότερο περισσότερο αρεστό ανάλογα με το άλλο έρεθισμα που συσχετίζεται .
π.χ Έστω ένα παιδί ότι δεν έχει κάποιο ενδιαφέρον για την πολιτική, αλλά μεγαλώνοντας αποφασίζει να ασχοληθεί με την πολιτική και μάλιστα αποφασίζει να ψηφίσει το κόμμα που ήταν φανατικός ο γονιός του.
Γενικότερα αυτό το είδος της διαμόρφωσης στάσεων έχει ισχυρή επιρροή.
Παράδειγμα με αναψυκτικά και με άκουσμα μουσικής .
Έννοιες γύρω από τις στάσεις
1) Αξίες 2) Ιδεολογίες 3) Κοινωνικές αναπαραστάσεις
Τρόποι μέτρησης μίας στάσης
1) Κλίμακα μέτρησης 2) Μέτρηση φυσιολογίας 3) Μέτρηση της έκδηλης συμπεριφοράς 4) Μέτρηση συγκαλυμμένων πράξεων
Τρόποι μέτρησης των συγκαλυμμένων πράξεων (άρρητων)
Μεροληψία κατά την χρήση γλώσσας , Ενεργοποίηση των στάσεων βάσει Fazio και δοκιμασία άρρητων συνειρμών (Implicit Association Test)
Φαινόμενο σχετικής ομοιογένειας
Μεροληψία υπέρ της ενδοομάδας βλέπουμε τα μέλη της ενδοομάδας διαφορετικά και τα μέλη της εξωομάδας ίδια “όλοι οι κινέζοι μοιάζουν ίδιοι”
Ορισμός για στάση και από ποιον πρωτο εδραιώθηκε
Allport , νοητική και νευρολογική κατασκευή ετοιμότητας οργανωμένη από μία εμπειρία που έχει κατευθυντήρια και δυναμική επιρροή στην αντίδραση του ατόμου όταν συνανστρέφεται με άλλα άτομα ή καταστάσεις
Μοντέλα για τις συνιστώσεις τις στάσεις
Μας ενδιαφέρει ανεξάρτητα από τους διαφορετικούς ορισμούς για τις στάσεις να κατασκευάσουμε μοντέλα για τις συνιστώσες που αποτελούν τις στάσεις. Πόσες συνιστώσες λοιπόν αποτελούν τις στάσεις?
- Μονοδιάστατο μοντέλο : Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο η στάση αποτελείται μόνο από μία συνιστώσα που συγκεκριμένα είναι το θετικό ή αρνητικό συναίσθημα απέναντι σε ένα ψυχολογικό αντικείμενο σύμφωνα με τον Thurstone εξού και η κλίμακα. Όμως αυτή η θεωρία είναι αρκετά απλοϊκή (ολιστική) : το αντικείμενο μπορεί να εμπεριέχει αρκετά χαρακτηριστικά και στοιχεία και άρα το συναίσθημα απέναντι σε αυτά να μην είναι ξεκάθαρο. Αυτή πάντως η θεωρία οδήγησε στην κατασκευή ενός επιτηδευμένου κοινωνιογνωστικού των Pratkanis και Greenwald (θα το δούμε παρακάτω ).
- Δισδιάστατο μοντέλο : Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο η στάση αποτελεί μία νοητική ετοιμότητα ή μία λανθασμένη προδιάθεση που ασκεί μία γενική και σταθερή επιρροή στον τρόπο που αξιολογούμε τα πράγματα.Με άλλα λόγια είναι κάτι μέσα μας που μας ορίζει το πώς παίρνουμε απόφαση για το εάν μας αρέσει κάτι ή όχι , εάν θεωρούμε κάτι σωστό ή λάθος.Ουσιαστικά είναι ένα ιδιωτικό γεγονός που δεν είναι άμεσα παρατηρήσιμο και ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να εξετάσουμε αυτήν την θεώρηση είναι να εξετάσουμε τις δικές μας πεποιθήσεις και νοητικές διαδικασίες και να τις αξιολογήσουμε. Είναι με άλλα λόγια μία υποθετική εννοιολογική κατασκευή.
-
Τρισδιάστατο μοντέλο : Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο η στάση αποτελεί ένα συνδυασμό σκέψεων , συναισθημάτων και συμπεριφορικών διαδικασιών (συνιστώσες) που βασίζεται σε αρχαίο ρητό και σε αρχαίες φιλοσοφίες. Δεκαετία 60Αυτή η θεωρία υποστηρίχθηκε από αρκετούς :
- Rosenberg & Hovland (αυτά τα ονόματα είδα ότι στην βιβλιογραφία είναι πιο σημαντικά)
- Krech, Crutchfield, Ballachey
- Himmelfarb kai Eagly
- Ostrom & Breckler
- Η στάση είναι μόνιμη δηλαδή δεν μεταβάλλεται εύκολα από τον χρόνο και τον χώρο.
- Η στάση αφορά σοβαρές κοινωνικές καταστάσεις και αντικείμενα
- Η στάση είναι γενικεύσιμη και συνήθως ενέχει κάποιο βαθμό αφαίρεσης (παράδειγμα με το βιβλίο που πέφτει στο πόδι ενός παιδιού)
Αναφέρετε κάποια πράγματα σχετικά με την λειτουργία των στάσεων
Ο Katz ανέφερε ότι υπάρχουν διαφορετικών ειδών στάσεις που εκπληρώνουν διαφορετικές λειτουργίες όπως :
- η γνώση
- η συντελεστικότητα (συντελώ στην επίτευξη ενός στόχου ή ενός σκοπού)
- άμυνα του εγώ (προστασία της αυτοεκτίμησης)
- έκφραση αξιών (με μία συγκεκριμένη στάση εκφράζω τις αξίες που αφορούν στην μοναδικότητα μου ως άτομο)
Οι στάσεις επίσης εξοικονομούν ενέργεια καθώς για να αξιολογήσω ή να χειριστώ μία κατάσταση δεν χρειάζεται να την εξετάσω από την αρχή με την έννοια αυτή βέβαια να αγγίζει αρκετά την έννοια των στερεοτύπων .
Ο Fanzio ανέφερε στην συνέχεια ότι η λειτουργία των στάσεων (ανεξάρτητα από το τι είδους στάση είναι) είναι η αξιολόγηση του αντικειμένου ανεξάρτητα από τα συναισθήματα που έχουμε για αυτό το ψυχολογικό αντικείμενο (θετικά ή αρνητικά συναισθήματα). Ουσιαστικά μας προσανατολίσει σαν άτομα σε σχέση με αυτό το αντικείμενο και άρα είναι χρήσιμη. Δηλαδή εάν εγώ έχω την γενική στάση ότι τα φίδια είναι επικίνδυνα και άρα τα αποφεύγω είναι χρήσιμο ανεξάρτητα από το εάν το συγκεκριμένο φίδι ανήκει σε κατηγορία επικίνδυνων φιδιών ή όχι.
