Κεφάλαιο 3 - Διάφορες κοινωνικές θεωρίες

Question 1

Να αναφέρετε την θεωρία απόδοσης

Answer 1

Η θεωρία της κοινωνικής απόδοσης αναφέρει τις νοητικές διαδικασίες που ακολουθούμε καθώς αποδίδουμε αίτια σε γεγονότα και πώς αυτά επηρεάζουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και την συμπεριφορά μας. Επειδή ο κόσμος είναι ιδιαίτερα περίπλοκος και σύνθετος, οι άνθρωποι επιχειρούμε να βρίσκουμε απλοποιήσεις του και να καταλήγουμε σε βασικές αρχές που θα μας βοηθήσουν να τον κατανοήσουμε, να τον ερμηνεύσουμε καλύτερα κάνουμε δηλαδή έναν κατακερματισμό της πραγματικότητας.

Ο Heider είναι ο πρώτος που μίλησε για αυτήν την διαδικασία και συγκεκριμένα ανέφερε ότι οι άνθρωποι διακρίνουν τις αιτίες σε ατομικούς ή περιβαλλοντικούς παράγοντες. Οι ατομικοί παράγοντες έχουν να κάνουν με ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά ενώ οι περιβαλλοντικοί με εξωτερικούς παράγοντες.

Οι άνθρωποι μάλιστα έχουν την τάση να αποδίδουν τα αίτια των γεγονότων πιο εύκολα σε ατομικούς παράγοντες παρά σε περιβαλλοντικούς. Αυτό ονομάζεται θεμελιώδες σφάλμα απόδοσης.

π.χ

Όταν κάποιος παίρνει την θέση μας στην ουρά , τότε εμείς θεωρούμε ότι είναι ανεύθυνος ή αγενής (δηλαδή αποδίδουμε σε εσωτερικά αίτια). Όμως θα μπορούσε να μην συμβαίνει αυτό στην πραγματικότητα και απλά να οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες (καθυστέρηση σε κάποια δουλειά ή να υπάρχει κάποιο πρόβλημα υγείας σε κάποιο άτομο).

Question 2

Να αναφέρετε το σφάλμα εγωκεντρικότητας

Answer 2

Όταν κάποιος παίρνει την θέση μας στην ουρά , τότε εμείς θεωρούμε ότι είναι ανεύθυνος ή αγενής (δηλαδή αποδίδουμε σε εσωτερικά αίτια). Όμως θα μπορούσε να μην συμβαίνει αυτό στην πραγματικότητα και απλά να οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες (καθυστέρηση σε κάποια δουλειά ή να υπάρχει κάποιο πρόβλημα υγείας σε κάποιο άτομο).

Αυτό βέβαια τα άτομα συνήθως το κάνουν όταν αποδίδουμε αίτιων συμπεριφορών των άλλων ατόμων και σπάνια των δικών τους συμπεριφορών. Δηλαδή όταν αφορά τα δικά μας συναισθήματα και την δική μας συμπεριφορά συνήθως ο λόγος είναι κάποιος εξωτερικός παράγοντας και σπάνια κάποια ατομική συνθήκη.

Επίσης το σφάλμα απόδοσης πολλές φορές μας οδηγεί και σε σφάλμα εγωκεντρικότητας. Σε αυτήν την περίπτωση παίρνουμε προσωπικά τις πράξεις των άλλων και δεν αποστασιοποιούμαστε για να συνειδητοποιήσουμε ότι όταν κάποιος δεν ανταποδίδει την ευγένεια με την οποία του συμπεριφερόμαστε δεν σημαίνει ότι είναι αγενής αλλά ότι μπορεί να υποφέρει σιωπηλά.

Question 3

Να αναφέρετε την θεωρία κοινωνικής σύγκριση; του Festinger

Answer 3

Προτάθηκε το 1954 από τον Festinger που ουσιαστικά υποστήριξε ότι οι άνθρωποι έχουν την έμφυτη τάση να αξιολογούν τους εαυτούς τους σύμφωνα με τους άλλους. Ουσιαστικά χρησιμοποιούν τους άλλους ως σημείο αναφοράς για να αξιολογήσουν ακριβώς το επίπεδο της δικής τους ικανότητας.

Αξιολογούν και στάσεις , πεποιθήσεις και αντιλήψεις σε σύγκριση με τους άλλους.

Υπάρχουν 2 είδη κοινωνικής σύγκρισης :

• Ανοδική κοινωνική σύγκρισηΟυσιαστικά συγκρίνομαι με άτομα που έχουν καλύτερο επίπεδο ικανότητας από το δικό μου και το χρησιμοποιώ ως κίνητρο για βελτίωση στο συγκεκριμένο τομέα ικανότητας. π.χ Θέλω να μάθω ένα μουσικό όργανο και συγκρίνομαι με άτομα που έχουν μεγαλύτερη εμπειρία από εμένα . Η σύγκριση ενδεχομένως είναι λίγο άδικη αλλά με βοηθάει στο να βελτιώσω το επίπεδο μου και τονώνει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση.
• Καθοδική κοινωνική σύγκρισηΟυσιαστικά συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άτομα που είναι χειρότερα από εμάς στο συγκεκριμένο κομμάτι ικανότητας ώστε να αισθανθούμε καλύτερα για την επίδοση μας στο συγκεκριμένο κομμάτι.

Η κοινωνική σύγκριση λειτουργεί διαφορετικά και για τον εαυτό του κάθε ατόμου αλλά και στην συμπεριφορά των άλλων ατόμων. Ανάλογα με το είδος της σύγκρισης μπορεί να τονωθεί η αυτοεκτίμηση ή μπορεί να πληγεί ανεπανόρθωτα και να δημιουργήσει άσχημα συναισθήματα στο άτομο.

Question 4

Να αναφέρετε τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να διαχειριστούμε την κοινωνική σύγκριση

Answer 4

1. Με πρότυπα : Ουσιαστικά μπορούμε να δούμε τι λειτουργεί και τι είναι κίνητρο για τα πρότυπα μας και να μην το χρησιμοποιήσουμε ανταγωνιστικά αλλά σαν κίνητρο και συμβουλευτικά. π.χ μας αρέσει το τένις είναι πιο πιθανό να έχουμε ένα πρότυπο έναν γνωστό τενίστα από έναν φίλο καθώς τον τενίστα δεν θα τον δούμε και ανταγωνιστικά σε σχέση με τον φίλο.
2. Με τις ομάδες : Όταν δημιουργούνται ομάδες που έχουν κοινό σκοπό μπορούν να λειτουργήσουν θετικά στην αλληλοϋποστήριξη και εύνοια μέσα στην ομάδα (διομαδική αλληλεγγύη)
3. Με το να αναγνωρίζουμε τις επιτυχίες μας : Μπορεί να μην επιτύχουμε τους στόχους μας στο σύνολο τους αλλά να έχουν κάποιες μικρές νίκες αυτές θα πρέπει να τις αναγνωρίσουμε και να χαρούμε για αυτές προκειμένου να τονώσουμε το ηθικό μας και να μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στην κοινωνική σύγκριση.

Question 5

Θεωρία της ψυχολογικής αναδραστικότητας

Answer 5

Και αυτή η θεωρία ανήκει στον Brehm

Ουσιαστικά αυτή η θεωρία υποστηρίζει ότι όταν το άτομο αισθάνεται ότι χάνει την ελευθερία του τότε βιώνει μία δύσκολη ψυχολογική κατάσταση και κάνει ότι μπορεί για να αποκαταστήσει αυτήν την ανισορροπία.

Συνήθως αυτό γίνεται όταν κάποιος προσπαθεί να μας πείσει για κάτι με το οποίο είμαστε αντίθετοι και πολλές φορές επειδή αισθανόμαστε αυτό το συναίσθημα της προσβολής της προσωπικής μας ελευθερίας συμφωνούμε με κάτι που ενδεχομένως να είμασταν αντίθετοι ή με κάτι που είναι απαγορευτικό.

Question 6

Κοινωνικές αναπαραστάσεις

Answer 6

Αρχικά προτάθηκαν από τον Durkheim που ανέφερε ότι δεν είναι απλά μία πνευματική διαδικασία που υπόκεινται το άτομο αλλά συνοδεύεται από μία ψυχολογική διαδικασία επιπλέον. Αυτή η υπόθεση βέβαια είναι πιο στατική αλλά για τον κόσμο της κοινωνικής ψυχολογίας υπήρξε μία σημαντική συμβολή. Στην συνέχεια την θεωρία των κοινωνικών αναπαραστάσεων ανέπτυξε ο Moscovici και καθιέρωσε την κοινωνική ψυχολογία ως τον χώρο μελέτης των κοινωνικών απαραστάσεων.

Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις δίνουν την δυνατότητα στο άτομο να νοημοδοτήσει το άγνωστο. Ουσιαστικά το παράξενο γίνεται οικείο και το “μακρινό” γίνεται απτό και ουσιαστικά προσεγγίζουμε αντικείμενα που αφορούν σε άτομα, καταστάσεις κτλ. Στην πραγματικότητα δεν αποτελεί ένα πιστό αντίγραφο του αντικειμένου ή της κατάστασης αλλά μέσα από μία υποκειμενική εσωτερική διεργασία που είναι αντίκτυπο της ψυχολογικής έντασης που μας παρέχει αυτό το αντικείμενο.

Ο Moscovici ανέφερε ότι οι κοινωνικές αναπαραστάσεις έχουν δύο έννοιες : την έννοια της εικόνας και την έννοια της σημασίας δηλαδή ότι σε κάθε εικόνα δίνεται μία σημασία και σε κάθε σημασία δίνεται μία εικόνα . Επομένως η κοινωνική αναπαράσταση είναι ένα είδους συμβολικής σκέψης.

Αυτή η συμβολική σκέψη δηλαδή γίνεται αναπαράσταση που δομείται κοινωνικά. Δηλαδή πρώτα αποκωδικοποιούμε τις πληροφορίες, στην συνέχεια αυτές υπόκεινται σε μία προσωπική εσωτερική διεργασία και τέλος χρησιμοποιούνται για να αποδώσουμε χαρακτηρισμούς σε άτομα ή ομάδες.

Υπάρχουν 2 βασικές διαδικασίες στην κοινωνική αναπαράσταση :

• Αντικειμενοποίηση : Η διαδικασία με την οποία η νόηση απλοποιεί, συνθέτει έννοιες και φαινόμενα μέσα στην κοινωνική αναπαράσταση
• Επικέντρωση : Η διαδικασία όπου μία νέα πληροφορία εντάσσεται στο ήδη υπάρχον σύστημα της κοινωνικής αναπαράστασης. Αυτό είναι μία ιδιαίτερα σημαντική λειτουργία για να μπορέσει να υπάρξει μία ριζική αλλαγή της κοινωνικής αναπαράστασης. Η κοινωνική αναπαράσταση έχει ουσιαστικά έναν πυρήνα γύρω από τον οποίον κινούνται τα περιφερειακά χαρακτηριστικά σαν κυκλική τροχιά. Τα άτομα δεν θέλουν να “σπάσει” αυτός ο κύκλος με κάποιον τρόπο καθώς αυτό θα διαταράξει την ισορροπία του συστήματος. Αλλά είναι σημαντικό να εντάσσονται νέες πληροφορίες ώστε να μπορούν οι κοινωνικές αναπαραστάσεις να ελίσσονται στην αλλαγή του χρόνου.

Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις έχουν σημαντική συμβολή στην ταύτιση με την κοινωνική ομάδα. Η κοινωνική αναπαράσταση που ισχύει για την ομάδα είναι κοινή για όλα τα μέλη της και την βοηθάει να διατηρεί μία θετική εικόνα για αυτήν συνήθως με το να υπερεκτιμά κάποια χαρακτηριστικά της . Η κοινωνική αναπαράσταση είναι σημαντική για την ενοποίηση όλων των μελών της ομάδας και λειτουργεί ώστε να μην διασπάται από διάφορες πληροφορίες που μπορεί να απειλούν να εσιβάλλουν στο εσωτερικό της.