2.4 Amrywiad ac Esblygiad

Question 1

beth? 2 rheswm

Amrywiad

Answer 1

beth - y gwahaniaethau rhwng aelodau o’r un rhywogaeth
2 rheswm - genynnau / amgylchedd

Question 2

2 math + enghraifft

Amrywiad

Answer 2

math cyntaf:
amrywio’n raddol - parhaus/parhaol e.e taldra, maint traed
ail math:
naill ai’r un peth neu’r llall - amharhaus/amparhaol e.e rhyw, lliw gwallt naturiol, lliw llygaid

Question 3

cynhyrchu? epil yn etifeddu _ o gromosonau a genynnau…

Atgenhedlu rhywiol yn creu amrywiad

Answer 3

cynhyrchu epil sy’n wahanol yn enynnol i’r rhieni
epil yn etifeddu hanner ei genynnau + gromosonau wrth y tad a hanner gromosonau + genynnau wrth y fam.

Question 4

creu epil sy’n..

Atgenhedliad Amrywiol

Answer 4

yn creu epil sy’n unfath yn enynnol
clonau o’r rhiant unigol
ni cheir amrywiad

Question 5

achosir gan? symptomau?

Clefyd Ffibrosis y Bledren

Cystic Ffibrosis

Answer 5

achosir gan fwtaniad mewn genyn
symptomau - creu mwcws gludiog yn yr ysgyfaint a’r pancreas

Question 6

beth?

Therapi Genynnol

Answer 6

mewnosodir copiau o alel normal i gromosonau sy’n cludo’r alel ffibrosis cystig

Question 7

dulliau?

Therapi Genynnol

Answer 7

dull 1 - defnyddio liposomau mewn chwistrellau trwyn
dull 2 - defnyddio firysau annwyd wedi’u addasu i gludo’r alel
dull 3 - pigiad DNA uniongyrchol

Question 8

Problemau Posibl?

Therapi Genynnol

Answer 8

1) na fydd yr alelau’n mynd mewn i bob cell darged
2) gall yr alelau uno a’r cromosonau mewn mannau od, a peidio gweithio’n iawn
3) gall celloedd cafodd driniaeth gael ei disodli’n naturiol gan gelloedd y claf heb eu trin

Question 9

beth? pwy? sut?

Esblygiad

Answer 9

beth - y newid o sylfaen syml i ffurf mwy gymhleth dros cyfnod o amser
pwy - Charles Darwin
sut - trip i’r ynysoedd Galapagos i arsylwi pincod. gwelir bod pig y pincod yn newid o ynys i ynys yn seiliedig ar yr amodau

Question 10

camau?

Detholiad Naturiol

Answer 10

1) mae pob rhywogaeth yn arddangos amrywiad o ganlyniad i fwtaniad
2) mae cystadleuaeth o fewn rhywogaethau am fwyd, lle, dwr a partner
3) y rhai sydd gyda’r genyn manteisiol bydd y mwyaf tebygol o oroesi er mwyn bridio/atgenhedlu - ‘goroesiad y cymhwysaf’
4) mae’r unigolyn sy’n goroesi atgenhedlu ac yn pasio eu genynnau manteisiol i’r epil a fydd yn eu tro yn arddangos nodweddion manteisiol

Question 11

enghraifft?

Tystiolaeth am Esblygiad

Answer 11

Ffosiliau - profi bod organebau ar y ddaear wedi newid a datblygu dros amser hir

Question 12

beth? enghreifftiau?

Diflaniad

Answer 12

beth - proses o ddethol naturiol yn gweithio’n rhy araf i organebau addasu i amodau amgylcheddol newydd
enghreifftiau - Dodo, Mammoth, Sabre Toothed Tiger

Question 13

4 rheswm

Rhesymau dros rhywogaethau’n lleihau’n raddol cyn diflannu

Answer 13

newid hinsawdd
lleihad mewn cyflenwad bwyd
ysglyfaethwyr newydd
clefyd newydd

Question 14

beth? y gobaith?

Y Genom Dynol

Answer 14

beth - y wybodaeth enetig mewn organeb
gobeithio bydd yn caniatau gwyddonwyr i ddatblygu ffyrdd newydd o drin neu ddiagnosio clefydau