2.2 Cellraniad a Chelloedd Bonyn

Question 1

beth? siap? basau a postau yn ffurfio..

DNA

Answer 1

beth - cemegyn sydd wedi troelli i fod yn cromoson
siap - helics dwbl
2 postau - siwgr a ffosffad
4 bas - adenin a thymin, cytosin a gwanin
ffurfio…cod sy’n penderfyny trefn asidau amino mewn protein

Question 2

lleiaf i mwyaf

Trefn

Answer 2

(lleiaf) DNA -> cromoson -> cnewyllyn/niwclews -> cell (mwyaf)

Question 3

beth? bodoli fel..? nifer o gromosonau a parau?

Cromoson

Answer 3

beth - trefniad llinol o genynnau
bodoli fel parau yn y cnewyllyn
46 cromoson, 23 par

Question 4

beth? bodoli fel .. yn y cnewllyn? rheoli?

Genynnau

Answer 4

beth - darn o DNA wedi’i lleoli ar gromosonau
bodoli mewn parau yn y cnewyllyn
rheoli nodweddion penodol yn y corff

Question 5

beth? 2 math?

Alelau

Answer 5

beth - un ffurf ar genyn
ciliol vs trechol

Question 6

nifer o cellraniad ac epilgelloedd?

Mitosis

Answer 6

1 cellraniad
ffurfio 2 epilgell, pob un gyda’r un nifer a’r famgell

Question 7

3

Swyddogaeth Mitosis

Answer 7

1. galluogi organebau i dyfu
2. cyfnewid celloedd sydd wedi treulio
3. atgyweirio meinweoedd sydd wedi’i niweidio

Question 8

nifer o gellraniad ac epilgelloedd? rhannu i wneud…ar gyfer…

Meiosis

Answer 8

2 cellraniad
creu 4 epilgell
rhannu i wneud 2 gell o 46 (diploid), yna hanneru i wneud 4 gell o 23 (haploid) (sberm neu wy ar gyfer ffrwythloniad)

Question 9

Swyddogaeth Meiosis

Answer 9

ffurfio gametau sef celloedd rhyw (sberm ac wyau)

Question 10

achosi gan? tiwmor malignant vs benign

Cancr

Answer 10

achosi gan fitosis afreolaidd lle mae cellraniad yn digwydd drosodd a drosodd
DNA wedi’i niweidio e.e cemegion/pelydredd
Tiwmor - malignant vs benign
malignant - celloedd tu allan i’r tiwmor yn symud trwy’r gwaed i effeithio organau’r corff
benign - un tiwmor mewn un lle, mae’n bosib cael llawdriniaeth

Question 11

beth? enghreifftiau? pawb yn dechrau fel..

Bon Celloedd (stem cells)

Answer 11

celloedd anwahaniaethol sydd yn gallu datblygu i fod yn unrhyw fath o gell
e.e celloedd cyhyr cardiaidd, celloedd gwyn y gwaed, nerfgell
pawb yn dechrau fel celloedd bonyn cyn iddynt wahaniaethu i gelloedd sydd angen ar fodau dynol e.e bon cell i cell cyhyr cardiaidd

Question 12

trin meinwe…felly’n…? sut?

Bon Celloedd Llawn Twf

Answer 12

trin meinwe wedi’i niweidio neu feinwe afiach, felly’n arf meddygol grymus

fer yr esgyrn (bone marrow) yn eich esgyrn, o’ch corff eich hun gan dderbyn cysyniad yr unigolyn

Question 13

sut? pam ydy pobl yn anghytuno?

Bon Celloedd Embryonig

Answer 13

casglu celloedd o embryo wedi’i greu mewn lab.
pobl yn anghytuno achos bydd yn cael ei ddinistrio ar ol i’r celloedd cael ei gymryd.

Question 14

2 enghraifft

Manteision Bon Celloedd Llawn Twf

Answer 14

1) Llai/dim materion moesegol
2) nid oes angen dod o hyd i roddwr felly ddim yn cael ei wrthod neu angen profi cydnawsedd y meinwe

Question 15

3 enghraifft

Anfanteision Bon Celloedd Embryonig

Answer 15

1) mwy o faterion foesegol
2) rhaid dinistrio’r embryo
3) mae’n dinistrio bywyd potensial