2.1 Bioamrywiaeth a'r Amgylchedd Flashcards
3 grwp..
sut ydym yn dosbarthu organebau byw?
3 grwp -
Planhigion - blodeuol ac anflodeuol
Anifeiliaid - fertebratau ac infertebratau
Micro-organebau - bacteria, ffwng ac algae
defnyddio nodweddion morffolegol neu dadansoddiad DNA
5 teyrnas…APBFO
teyrnasau
1 - anifeiliaid
2- planhigion
3 - bacteria
4 - ffyngau
5 - organebau ungellog
taflodd ffion dafad uwchben ty gyda rhosod
dosbarthiadau
teyrnas
ffylwm
dosbarth
urdd
teulu
genws
rhywogaeth
gwyddonwr, pam, pa iaith, edrychiad?
enwau gwyddonol?
gwyddonwr - Carolus Linnaeus o Sweden
pam? osgoi dryswch, iaith wedi marw felly ni fyddai’n newid. unfath byd-eang
iaith - Lladin
edrychiad - Prif lythyren gair cyntaf, llythyren bach ail gair. holl peth mewn italics
beth? enghreifftiau…
fertebratau
beth - anifeiliaid gyda asgwrn cefn mamolion - gwaed cynnes, blewog
pysgod - gwaed oer, cen (scales), tagellau (gills)
adar - plu, wyau plisgyn caled, adennau
amffibiaid - gwaed oer, tir, wyau, dwr
ymlusgiaid - wyau, gwaed oer
beth? __ vs __, cystadlu am..
cystadleuaeth
effeithir maint poblogaeth - bwyd, lle, golau, ysglafaethwyr, afiechyd, llygredd, mwynau
cystadleuaeth - rhwngrhywogaethol (rhwng rhywogaethau wahanol) vs mewnrhywogaethol (yr un rhywogaeth)
cystadlu am:
planhigion - lle i fyw, golau, dwr, mwynau
anifeiliaid - bwyd, cymheiriaid, tiriogaeth, ysglafaethwyr, partner
beth? 2 math, enghreifftiau
ymaddasiadau morffolegol
beth - nodweddion arbennig sy’n helpu iddynt oroesi er gwaethaf yr amodau
unigryw a penodol i helpu iddynt oroesi
1) strwythurol e.e arth wen gyda cot drwchus i atal oerfel
2) ymddygiad e.e eliffantiaid yn symud ei glustiau nol a mlaen i oeri ei hunain
beth yw bioamrywiaeth?
pam mae’n bwysig?
beth - yr amrywiaeth o wahanol rhywogaethau a nifer yr unigolion yn y rhywogaethau hynny mewn ardal
bwysig - darparu bwydydd, defnyddiau diwydiannol, meddyginiaethau
sut?
cynnal bioamrywiaeth
- rhaglenni bridio
- gwarchod ac ail greu cynefinoedd
- rheoli rhywogaethau ymledol
- deddfwriaeth i amddiffyn rhywogaethau a cynefinoedd
- rheoli llygredd
camau? rhaid bod yr ardal yn..
cwadrat
camau -
1) cymryd mesuriadau’r cae
2) taflu’r cwadrat gyda system ar hap
3) cyfri nifer y planhigion ym mhob cwadrat
4) cyfri’r cymedr
rhaid bod arwynebedd y sampl yn nodweddiadol o’r ardal gyfan. arwynebedd mor fawr a posib i fod yn fwy dilys
beth? achosi…
rhywogaethau estron
beth? rhywogaeth sydd mewn ardal nad yw yno fel rheol
cystadlu am anoddau rhywogaethau eraill
cario clefydau
achosi cystadleuaeth rhwngrhywogaethol
beth? sut?
trawslun
beth? i ddarganfod dosraniad organebau ar draws ardal
sut? cyfres o samplau cwadrat ar draws ardal gyda pellter hafal rhwng pob un yna cyfrifo’r cymedr
beth?
rheoli biolegol
beth? defnyddio organeb byw fel ysglafaethwyr i reoli pla neu rhywogaeth estron
manteision rheoli biolegol dros pryfleiddiad a chwyn leiddiad
rheoli biolegol
pryfleiddiad (insecticide) a chwyn leiddiad (weed killer)
- dim ond y pla bydd yn cael ei ladd
- ni fydd cemegion yn aros yn yr amgylchedd
- rhaid bod y rheolydd biolegol yn benodol i’r pla
- effaith hir dymor lle mae ond gan chwyn leiddiad effaith byr dymor
camau a fformiwla
techneg dal ac ail dal
1) dal nifer penodol o boblogaeth anifeiliaid mewn ardal
2) marcio’r anifeiliaid a’i rhyddhau
3) aros a dal sampl eto o’r boblogaeth
4) cyfri faint o’r sampl sydd wedi’i marcio
5) defnyddio’r fformiwla i ragfynegi’r maint
fformiwla: N = MC/R
N - amcangyfrif o gyfanswm y boblogaeth
M - cyfanswm anifeiliaid cafodd ei dal a’i marcio
C - cyfanswm nifer o anifeiliaid cafodd ei dal yr ail dro
R - nifer oedd wedi marcio a gafodd ei dal yr ail dro
