2.1 Verlichte denkbeelden (1650-1789) Flashcards
Wat was de situatie eerst (voor 1200)?
Religie bepaalt:
- normen
- waarden
- sociale verhoudingen
- economische verhoudingen
- de wet
- het ritme van het dagelijks leven.
=>Mensen verwachten dat God direct aanstuurt.
Welke verandering kwam na 1200?
Rationele regels en normen winnen langzaam terrein.
Waardoor kwam de Wetenschappelijke Revolutie?
- Ontdekkingsreizen
=> Toename kennis van de wereld - Ambachtelijke technieken
=> Meer controle over natuur en behoefte aan precieze metingen - Humanistische tekstenanalyse
=> Verder gaan op Griekse en Romeinse kennis (zonder Christelijke bril) - Rationalisme van René Descartes
- Empirisme van John Locke
Wat gebeurde er in de 17e eeuw en waar leidde deze ontwikkelingen toe?
=> Traditie en geloof nog minder leidend
Deze ontwikkelingen culmineren in Wetenschappelijke revolutie
Wat gebeurde er in de 18e eeuw?
=> Optimisme over het gebruik van het verstand
–> Alles met rede verklaren
Wat was de rol van de overheid in de 16e eeuw op het gebied van godsdienst?
Overheid ziet toe op uitoefening godsdienst
Wat was de rol van de overheid in de 17e eeuw (na reformatie) op het gebied van godsdienst?
Individueel geweten leidend, maar overheid moet ware godsdienst bevorderen
Had de overheid een rol in de 18e eeuw op het gebied van godsdienst?
Geloof is zaak van het individu, dus geen rol:
- Vrijheid en tolerantie
- Opkomst (varianten van) atheïsme
- John Locke: scheiding van kerk en staat
Waar wordt de samenleving (o.a.) door gereguleerd en waar worden die door bepaald?
- Wetten
- Regels
- Normen
- Waarden
Bepaald door oa. heersende mensbeeld
Wat was het heersende mensbeeld voor de verlichting?
Mens is zondig. Slechts (dreiging van) straf houdt mensen in bedwang.
Wat zegt verlichtingsdenker Jean Jacques Rousseau in tegenstelling tot het heersende mensbeeld van voor de verlichting?
Mens is van nature goed. Slechtheid is aangeleerd.
Hoe was de samenleving traditioneel?
Geordend
=> Standenmaatschappij:
- Koning met droit divin
=>goddelijk recht om te regeren
- Drie standen
=> Geestelijkheid, adel en burgers
Wat zeggen verlichtingsdenkers Jean Jacques Rousseau en John Locke in tegenstelling tot de traditionele ordening van de samenleving van voor de verlichting?
Zij gingen juist uit van natuurrechten:
- Vrijheid
- Gelijkheid
Macht van de staat gebaseerd op sociaal contract => Deel vrijheid opgeven aan de overheid in ruil voor rust en veiligheid
Tirannen moeten door middel van een opstand worden afgezet
Wat was de politieke cultuur voor de verlichting?
Politiek is iets voor koningen, edelen en regenten, niet voor de gewone man (en al helemaal niet de vrouw)
Hoe werd de politieke cultuur in de verlichting?
Vorsten moeten een keus maken: verandering of continuïteit
- Verandering: Verlicht Absolutisme
=> (Frederik de Grote en Jozef II van Oostenrijk)
“alles voor het volk, niets door het volk”
- Continuïteit: Absolutisme blijft bestaan
=>(Lodewijk XIV, XV en XVI)
Verlicht denkers vervolgd, moeten vluchten
Montesquieu
=> Trias politica:
- Koning is oke, maar moet zich aan grondwet houden
- Alleen rechtvaardige samenleving als drie machten gescheiden zijn
- Indirecte democratie met hoger en lagerhuis
Jean Jacques Rousseau
=> Radicale denker
Algemene wil (volkssoevereiniteit) neemt beslissingen
=> Kan niet worden vertegenwoordigd:
- Directe democratie
- Sociaaleconomische gelijkheid
- Afschaffing slavernij
Van nature kan iedereen nadenken
=> volk = alle burgers
John Locke
=> Radicale denker
* Volkssoevereiniteit neemt beslissingen
(Sociaal contract bepaald wie dat uitoefent/vertegenwoordigd (meestal koning).)
=> Deel vrijheid opgeven aan de overheid in ruil voor rust en veiligheid
=> volk = adel + rijke burgers
=> als de koning slecht is vervang m (constitutionele monarchie)
Immanuel Kant
=> Gematigde denker
* De mensen die durven nadenken kunnen vrij, rationaal en zelfstandig nadenken.
=> Op dit moment dus nog bijna niemand
* Politieke beslissingen worden genomen door een verlicht absoluut vorst
=> later rationale mensen
Voltaire
=> Gematigde denker
* De elite kunnen vrij, rationaal en zelfstandig nadenken.
- Politieke beslissingen worden genomen door elite in een parlement en/of een verlicht (absoluut) vorst
=> constitutionele monarchie
Wat is de Wetenschappelijke Revolutie?
=>17e eeuw
Periode van groot aantal uitvindingen en ontdekkingen als gevolg van systematische beoefening van onderzoek.
Experimenteren
Observeren
Redeneren
Rationalisme van:
René Descartes:
Nieuwe kennis door gebruik van rede
=> Toename van logisch redeneren
(Oorzaak Wetenschappelijke Revolutie)
Empirisme van:
John Locke:
Nieuwe kennis door waarneming en ervaring
=> Toename van observeren en experimenteren
(Oorzaak Wetenschappelijke Revolutie)
Adam Smith
Vrije markteconomie:
Vrijhandel en weinig bemoeienis van overheid
=> Rationeel eigen belang: iedereen werkt hard voor zichzelf
