15. Bacteriologie Flashcards
Welke soorten AB?
Bactericide: doden bacteriën
Bacteriostatisch: remt groei
Nauw en breed spectrum
Hoe kan je bacteriële resistentie tegen AB voorkomen?
- Enkel wanneer nodig AB nemen, niet preventief
- Landen waarin het zonder voorschrift te krijgen is verminderen
- Breed spectrum AB beperken, voorkeur voor nauw spectrum
- Niet op eigen initiatief nemen
- AB afstemmen op soort ziekte, niet telkens hetzelfde
- Uitnemen
Hoe groot zijn bacteriën gemiddeld?
1µm
Enkel zichtbaar onder microscoop
Op basis waarvan worden bacteriëren in groep ingedeeld? Welk zijn dat?
Obv vorm
Rond = kokken
Staafvormig = bacillen
Komma = vibrio’s
S = spirillen
Schroef = spirochaeten
Hoe ziet de inwendige structuur van een bacterie eruit?
- ééncellig
- van buiten naar binnen: (kapsel,) celwand, cytoplasmatisch membraan, cytoplasma
- In cytoplasma: DNA, robisomen, insluitingen, plasmiden
- pili en flagella
GEEN mitochondriën en ER
Functie van celwand van bacterie? Wat is het belangrijkste bestanddeel?
Bescherming tegen invloeden van buitenaf
Peptidoglycaan belangrijkste bestanddeel. Ideaal doelwit voor AB.
Hoe verschilt de celwand van gram+ en gram- bacteriën?
Gram+: verschiilende lagen peptidoglycaan
Gram-: buitenmembraan, periplasmatische ruimte, één laag petidoglycaan, periplasmatische ruimte, binnenmembraan
Bespreek het cytoplasmatisch membraan van de bacterie
- Dubbele laag fosfolipiden
- Functies:
1. Actief en passief transport
2. Synthese en secretie enzymen en toxinen
3. ATP-productie
Wat gebeurt er als de celwand van een bacterie beschadigd is en het cytoplasma enkel nog door het celmembraan omgeven wordt?
Neemt veel water op om osmotische druk gelijk te maken > cytoplasma zwelt op tot het knapt
Bespreek het cytoplasma van de bacterie
- Vooral water met ionen, organische moleculen en enzymen
Functies:
1. Aanmaak bouwstenen
2. Afbraak energiebronnen > energie voor synthese en beweging - Reservestoffen opgeslaan in onoplosbare korrels = INSLUITINGEN
- Ribosomen: proteïnesynthese
- Plasmiden: kleine ophopingen DNA, kleiner dan chromosomen
> Kunnen bacterie resistent maken tegen AB!
Nucleaire pool?
Midden van cytoplasma waar het DNA zich bevind.
Kapsel van een bacterie?
- Specifiek voor elke soort
- Beschermt tegen fagocytose, uitdroging en AB
- Bevordert aanhechting aan weefsels gastheer
- Mét kapsel = virulenter
Pili?
Ook fimbrae
Bevorderen de aanhechting
Wat zijn sporen?
Overlevingsmethode van gram+ bacterie bij ongunstige omstandigheden.
1. Erfelijk materiaal wordt opgeslagen
2. Kapsel wordt gevormd
3. Oude bacteriecel gaat ten gronde
> rusttoestand, geen stofwisseling of deling
Resistent tegen uitdroging, extreme temperaturen, straling, chemicaliën…
Kan duizenden jaren zo blijven bestaan. Tot er ineens opnieuw gunstige omstandigheden zijn. Kan binnen het uur opnieuw ontkiemen en uitgroeien tot normale bacteriecellen.
Hoe planten bacteriën zich voort?
Binaire deling: één individu deelt zich in twee identieke nakomelingen.
Schets kort de binaire deling
- DNA-replicatie
- Dubbele DNAstreng wordt gescheiden = dochterstrengen
- Cel groeit en wordt langwerpig
- Dochterchromosomen worden uit elkaar getrokken
- Celmembraan stulpt in het midden naar binnen en vormt scheidswand
- Splitsing in twee dochtercellen
Welke factoren beïnvloeden de groei van bacteriën?
- Voedingsstoffen
- PH
- Temperatuur
- Zuurstof
- Vochtigheid
Welke voedingsstoffen heeft een bacterie nodig? Waarvoor is dit nodig?
Water, koolstof, stikstof, zwavel, mineralen (K, Mg, Ca), sporenelementen (Fe, Mn, Zn)
Om ATP op te bouwen
Welke zuurtegraad heeft bacterie nodig?
De meeste tussen 6 en 8.
Enkelen kunnen daarboven/onder
Welke temperatuur heeft bacterie nodig?
De meeste werken optimaal aan 37°C
Koorts kan ze tegenwerken!
Hebben bacteriën zuurstof nodig?
Obligaat aëroob: zuurstof nodig
Obligaat anaëroob: zuurstof = toxisch
Facultatief (an)aëroob: maakt niet uit
Hebben bacteriën vochtigheid nodig?
De meeste wel.
Sommigen niet door kapsel of sporevorming
Hoe kunnen bacteriën zich voortbewegen?
Dmv flagella
Welke virulentiewapens heeft een bacterie mogelijks ter beschikking?
- Vasthechtingsmiddelen (oa pili)
- Toxinen
Hoe worden toxinen benoemd?
Volgens plaats in het lichaam waar ze schadelijk zijn.
Wat is het verschil tussen exotoxinen en endotoxinen?
Exotoxinen
- Geproduceert door levende bacterie
- Proteïnestructuur
- Inname bacterie niet vereist
- Zeer giftig
- Thermolabiel
- Sterk antigenisch > sterke immuunreactie
- Verscheiden werkingsmechanismen
- vb Chlostridium tetani
Endotoxinen
- Komt vrij na dood bacterie
- Lipopolysaccharidestructuur
- Inname bacterie verreist
- Minder giftig
- Thermostabiel
- Ook antigenisch
- Algemene ziekteverschijnselen
- vb meningokok
Enzymen die bacteriën produceren zijn niet altijd toxisch. Wat doen ze dan wel?
Spelen een belangrijke rol in het infecteus proces
> B kunnen zich beter verspreiden, inkapselen
Welke antifagocytische factoren kunnen bacteriën hebben?
Kapsel
Op het oppervlak componenten die fagocytose verhinderen
Hoe komt het dat je voldoende afweer kan hebben tegen één stam van bacteriën en niet tegen andere?
Grote verscheidenheid in oppervlakkige structuren. Andere antigenen op hun oppervlak.
Welke factoren werken resistentie in de hand?
- Meer AB gebruik
- Te lage dosis AB (enkel remming van gevoelige MO)
- Breedspectrum AB
- Niet opvolgen therapie
- Preventief gebruik
- AB in veevoer
- Toegenomen mobiliteit
Op welke manieren kunnen bacteriën worden ingedeeld?
- Gram + & gram -
- (facultatief) aëroob & anaëroob
- Kokken & staafjes
Wat is gramkleuring?
- Bacterie is van nature kleurloos
- Kristalviolet en jodiumoplossing kleuren bacteriën paars
- Spoelen met alcohol: gram+ blijft paars; gram- verliest kleur
- Gram- kleuren met roze kleurstof
Wat is de oorzaak van het kleurverschil in gramkleuring?
Het verschil in celwandstructuur
Welke vier groepen bacteriën kan je onderscheiden met een gramkleuring?
Gram+ coccen
Gram- coccen
Gram+ staven
Gram- staven
Stafylococcus aureus - voorkomen?
Huid-, neus- en darmflora
Stafylococcus aureus - pathogenese en ethiologie?
Gedaalde weerstand.
Binnendringen via beschadigde huid of voedsel.
Overdracht: rechtstreeks (droplets) en onrechtstreeks (handen)
Stafylococcus aureus produceert enzymen en exotoxinen
Stafylococcus aureus - ziektebeelden?
- Oppervlakkige infecties (vb krentenbaard)
- Diepere infecties (vb pneumonie, mastitis)
- Abcessen
- Voedselintoxicatie
- TSS
- SSSS
TSS?
Toxic shock syndroom (tamponziekte)
Stafylococ scheidt toxine af > hypotensie > orgaanfalen > 1/2de sterft!
SSSS?
Staphylococcal scalded skin syndrome
Jonge kinderen of neonati. Grote vellen van bovenste laag epiderm laten los.
Streptococcus pyogenes - voorkomen?
Commensaal op de huid
Streptococcus pyogenes - pathogenese?
Overdracht: rechtstreeks contact neusslijm, keelslijm, besmette wond/huidletsel
Produceert enzymen en toxinen
Streptococcus pyogenes - ziektebeeld?
Angina
Roodvonk
Wondroos
Kraambedkoorts
TSS
Streptococcus pneumoniae - voorkomen?
Commensaal bovenste luchtwegen
Streptococcus pneumoniae - pathogenese?
Respiratoire overdracht
S-vorm virulenter dan R-vorm
Streptococcus pneumoniae - ziektebeelden?
Angina
Otitis
Pneumonie
Meningitis hoge mortaliteitsgraad
Pneumonie?
Acute infectieziekte
Ontsteking longweefsel
Kleine week hoge koorts en daalt dan snel
Pijn borst, flank, rug
Rillingen, benauwdheid, fluimen, cyanose, neusvleugelademen
2 soorten meningitis?
Bacteriëel
> Fulminanter
> Hoge morbiditeit & mortaliteit
> Restletsels
> Zeldzamer
Viraal
> Minder ernstig
> Komt vaker voor
Streptococcus agalactiae - pathogenese?
Groep B-streptokokken
Cultuur van recto-vaginale wisser op 35-37weken zwangerschap.
Positief? Tijdens bevalling gepaste antibioticumprofylaxie
Streptococcus agalactiae - ziektebeelden?
Neonatale sepsis
Postpartuminfectie
Streptococcus agalactiae - voorkomen?
Dikke darm
Neisseriae?
Onbeweeglijke, gram- kokken
Ovoïd
Twee aan twee
Neisseria gonorrhoeae - synoniem?
Gonokokken
Neisseria gonorrhoeae - voorkomen?
Mond- en keelflora
Neisseria gonorrhoeae - pathogenese?
Overdracht: seksueel via mucosa van geslachtsorganen
Neisseria gonorrhoeae - ziektebeelden?
Gonorhee
> Urethritis (man en vrouw)
> Cervicitis met ev uitbreiding naar peritoneum en eileiders
> Conjunctivitis bij pasgeborene (crederen met peniciline om te voorkomen)
Neisseria meningitidis - synoniem?
Meningokokken
Neisseria meningitidis - voorkomen?
Mondflora
Keelflora
Neisseria meningitidis - Pathogenese?
Respiratoire overdracht. Via luchtwegen in bloed en naar hersenen.
Bezitten een kapsel en produceren endtoxine.
Hoog virulentieniveau!
Neisseria meningitidis - ziektebeelden?
Gelokaliseerde infecties
Meningokokkensepsis
Meningitis
Tegenwoordig vaccin voor kinderen
Clostridium tetani - voorkomen?
Sporevormend en anaëroob
Verroeste draden, paardenvijgen, doorntakken van rozen
Aarde, stof… Voornamelijk via vuil in wond
Clostridium tetani - ziektebeeld?
Klem
Tetanus
Clostridium tetani - pathogenese?
Via wonden
Exotoxine tast centraal zenuwstelsel aan > strekkramp = tetanie
Hoge mortaliteit zonder behandeling
Clostridium tetani - vaccinatie?
Toxoïd
Basisvaccin: 3 injecties
Om de 10 jaar herhalingsinjectie levenslang
Clostridium difficile - voorkomen?
Obligaat anaëroob
Sporevormend
3% volwassenen
Clostridium difficile - pathogenese?
Overdracht direct face-oraal of indirect via handen, omgeving, materiaal
Sporen zeer bestendig tegen hitte, uitdroging, OS
Tweede belangrijkste verwekker van ziekenhuisinfecties!
Clostridium difficile - ziektebeeld?
Necrotiserende colotis
Gastroenteritis
Darmperforatie
sepsis
Listeria monocytogenes - voorkomen?
Darmen van zoogdieren
Listeria monocytogenes - pathogenese?
Via voedsel bij mens: rauwe melk en kaas
Listeria monocytogenes - ziektebeelden?
Griepachtige symptomen
Bloedvergiftiging
Hersenvliesontsteking
spontane abortus
Listeria monocytogenes - preventie?
Voeding koken of vriezen voor consumptie
Koelkast om eten te bewaren
Oppassen met gerookte vis
Rauw vlees en vermijden
Verse producten opeten lang voor verstrijken houdbaarheidsdatum
Bacillus cereus - voorkomen?
Gram + aërober sporulerende bacterie
In veel plantaardige voedingsmiddelen, vooral zetmeelrijk: rijst, pasta
Ook wel: loempiabacterie
Bacillus cereus - pathogenese?
Door verhitting, afkoeling en opnieuw opwarmen groeien sporen uit tot massa’s nieuwe bacteriën.
Produceren 2 exotocines.
Bacillus cereus - ziektebeelden?
Gastroenteritis
Voedselintoxicatie
Corynebacterium diphtheriae - synoniem?
Bacil van Klebs en Löffler
Corynebacterium diphtheriae - voorkomen?
Als obligate pathogeen
Corynebacterium diphtheriae - pathogenese?
Overdracht: druppelinfectie
Produceert exotoxine
Hoog virulentievermogen
Corynebacterium diphtheriae - ziektebeelden?
Difterie/kroep: exotoxine veroorzaakt necrose van slijmvlies
Myocarditis: ontsteking hartspier
Corynebacterium diphtheriae - behandeling?
Snelle tracheotomie en antitoxine toedienen
Wat zijn enterobacteriën en waar komen ze voor?
Familie bacteriën die in grond, water of darmen van mens en dier leven. Behoort tot normale darmflora.
Elders in het lichaam of bij verzwakte weerstand kan het een pathogeen worden
Salmonelle typhi - voorkomen?
Bij dragers asymptomatisch
Salmonelle typhi - pathogenese?
Overdracht door voedsel/water dat faecaal gecontamineerd is.
In darm > darmlymfevaten > bloed
Scheidt endotoxine af
Salmonelle typhi - ziektebeeld?
Buiktyfus
Vaccin aangeraden bij reizen. Komt hier amper voor
Salmonelle enteritidis - voorkomen?
Dieren: kip, kalkoen, koe, eieren
Dragers: asymptomatisch
Salmonelle enteritidis - pathogenese?
Overdracht via geïnfecteerd voedsel
Salmonelle enteritidis - ziektebeeld?
Gastroenteritis
Reageert slecht op AB
Escherichia coli - voorkomen?
Massaal in onze darmen. Nodig voor gezond evenwicht en aanmaak essentiële vitaminen.
Escherichia coli - pathogenese?
Soms verwerven ze een plasmide waardoor ze een exotoxine aanmaken.
Escherichia coli - ziektebeeld?
Gastroenteritis
Via urethra naar blaas > cystitis
Pseudomonas aeruginosa - voorkomen?
Normale darmflora
Water, WC, lavabo
Oogdruppels, zalf, antiseptische oplossingen!
Pseudomonas aeruginosa - pathogenese?
Komt binnen via mond of beschadigde huid
Exotoxine én endotoxine!
Pseudomonas aeruginosa - ziektebeeld?
Shock met sepsis
Nocosomale infecties
Heel resistent tegen verschillende AB
Haemophilus influenza - voorkomen?
Bovenste luchtwegen
Haemophilus influenza - pathogenese?
Overdracht via respiratoire duppels of secreties
Ademhalingsweg > longen > cerebrospinaal vocht > hersenen
Haemophilus influenza - ziektebeeld?
Zwak virulente vorm:
> geen kapsel
> grieperig beeld
> Sinusitis
> middenoorontsteking
Sterk virulente vorm:
> Kapsel
> meningitis
> neurologische overblijfselen
Bordetella pertussis - voorkomen?
Respiratoire overdracht
Bordetella pertussis - pathogenese?
Hecht zich vast aan trilhaarcellen van luchtpijp.
Verspreidt exotoxine die trilhaarbeweging lam legt > ontsteking > verstikkingsgevaar
Bordetella pertussis - ziektebeeld?
Kinkhoest: hevige hoestbuien
Vaccin! Cocoonvaccinatie
Helicobacter pylori - voorkomen?
Maag
Voedsel of drinkwater
Helicobacter pylori - ziektebeeld?
Gastritis, maagzweren, maagkanker
Helicobacter pylori - behandeling?
AB
Chlamydia trachomatis - voorkomen?
Intracellulair in menselijke cellen
Chlamydia trachomatis - pathogenese?
Via seksueel contact of oogslijmvlies
Chlamydia trachomatis - ziektebeeld?
Ontstekingen thv urethra en voorplantingsorganen. Bij vrouw vaak weinig/geen symptomen (fertiliteitsproblemen!)
Trachoom (oogziekte)
Zuurvaste bacteriën?
Staafvormig met stevige celbescherming
Zeer waterafstotend en zuurvast
Mycobacterium tuberculosis - synoniem?
Bacil van Koch
Mycobacterium tuberculosis - voorkomen?
Longen van mens en koe
Mycobacterium tuberculosis - pathogenese?
Obligaat aëroob
Hecht sterk, bestand tegen uitdroging
Groeit traag
Overdracht: respiratoir of oraal via koemelk
Opsporing via Mantouxtest
Mycobacterium tuberculosis - ziektebeeld?
Tuberculose
Mycobacterium tuberculosis - behandeling?
4 geneesmiddelen tegelijkertijd
Treponema pallidum - voorkomen?
Slijmvliezen van geslachtsorganen
Treponema pallidum - pathogenese?
Overdacht via seksueel contact
Treponema pallidum - ziektebeeld?
4 fasen:
1. Primaire syfilis:
> zweertje op plaats infectie (verdwijnt vanzelf)
2. Secundaire syfilis:
> na weken/maanden griepachtige symtomen en huidaandoeningen. (verdwijnt vanzelf)
3. Latente syfilis:
> sluimerperiode van enkele jaren zonder symptomen
4. Tertiaire syfilis:
> 1-30j na primo-infectie ernstige aantasting van diverse organen en centrale zenuwstelsel.
> ernstige neurologische aantasting
