11. Begeleiding bij vaginisme Flashcards
Wat is de definitie van vaginisme?
Een recidiverende of aanhoudende onwillekeurige spasme van de musculatuur van het buitenste derde deel van de vagina, waardoor geslachtsgemeenschap belemmerd wordt.
* geen eenduidige definitie
* angst voor pijn, pijn is niet altijd aanwezig
Wat kan vaginisme uitlokken?
Afhankelijk van wat de vrouw als bedreigend ervaart.
* negatieve gevoelens t.o.v. coïtus
* gynaecologisch onderzoek
Als vaginisme optreedt bij een inwendig onderzoek, betekent het niet dat vaginisme ook optreedt binnen de seksuele context, en omgekeerd.
Wat is primair vaginisme?
primair vaginisme treedt op bij vrouwen die nooit eerder coïtus hadden
-> vaak een permanente aandoening
Wat is secundair vaginisme?
secundair vaginisme treedt op na een periode van normale geslachtsgemeenschap
-> vaak een tijdelijke aandoening
Bespreek dyspareunie.
een seksuele dysfunctie waarbij er genitale pijn is vóór, tijdens en na de coïtus
* oorzaken: fysiek (vb. endometriose, droogheid) of psychologisch (vb. angst)
* incidentie: 3-15%
Wat is het grote verschil tussen vaginisme en dyspareunie?
Veel symptomen zijn gelijklopend.
* Vaginisme: spierkrampen die penetratie moeilijk of onmogelijk maken (pijn in de spieren)
* Dyspareunie: pijn die kan optreden tijdens of na penetratie, zonder dat spieren noodzakelijk samentrekken (pijn overal in de bekkenregio)
Dus: bij dyspareunie is pijn de hoofdklacht, bij vaginisme is pijn vaak secundair aan de spierspasmen
Wat is de prevalentie van primair vaginisme?
0,5-1%
Geen zekerheid over cijfer; waarschijnlijk sterk onderschat.
Wat is de prevalentie van secundair vaginisme.
Hoger dan 1%, maar geen zekerheid.
Wanneer gaan vrouwen meestal op zoek naar hulp bij vaginisme?
- bij het begin van de volwassenheid: coïtus geheel of gedeeltelijk onmogelijk
- bij een onvervulde kinderwens
Bespreek de etiologie van vaginisme: somatische factoren
Primair vaginisme:
* zelden somatische oorzaak: 0-5%
* stug hymen, congenitale afwijkingen
Secundair vaginisme:
* meestal wel het gevolg van een somatische oorzaak
* infectie, endometriose, episiotomie
Onenigheid in de literatuur of somatische factoren wel een aanleiding zijn tot vaginisme.
Wat kun je als vroedvrouw doen ter preventie van secundair vaginisme?
demedicalisering en kwalitatieve zorg
* positieve, veilige en empowerende ervaring rond bevalling en postpartum bewerkstelligen
* pijn, trauma en onzekerheid voorkomen
* voldoende informeren over bevalling en postpartum
Bespreek de etiologie van vaginisme: psychische factoren
- geen of onjuiste seksuele opvoeding: negatieve opvattingen en angsten over seksualiteit
- seksueel misbruik: geen significante resultaten in wetenschappelijk onderzoek
- voorzichtige partner: angst wordt in stand gehouden
- negatieve gebeurtenissen in de relatie
- angst: catastrofaal denken door negatieve verwachtingen / ervaringen
- secundair vaginisme na partus: door minder interesse in seksualiteit na de bevalling
- soms geen verklarende oorzaak gevonden
Voornamelijk hypothetisch.
Hoe kan de diagnose van vaginisme gesteld worden?
door een uitgebreide anamnese
* medisch (somatische oorzaak?)
* seksueel
* psychologisch
* relationeel
bij voorkeur met een multidisciplinaire aanpak: gynaecoloog, seksuoloog en psycholoog
door het nagaan van
* ambivalente gevoelens t.o.v. coïtus, relatie, kinderwens, …
* relationele problemen
* traumatische ervaringen
Het is moeilijk om de diagnose van vaginisme te stellen aangezien er nog geen evidence-based definitie werd opgesteld.
Wat zijn de 3 graden van vaginisme?
- men kan niets vaginaal inbrengen
- men kan 1 of 2 vingers inbrengen
- men is in staat tot een gynaecologisch onderzoek
Bij alle niveaus is er sprake van het onmogelijk of moeilijk hebben van coïtus.
Welke fysieke gevolgen heeft vaginisme?
- moeilijk gynaecologisch onderzoek
- inbrengen van een tampon of vinger(s)
oorzaak: onvrijwillig aanspannen bekkenbodemspieren
Welke psychische gevolgen heeft vaginisme?
Schaamte
* primair vaginisme: persoonlijk, algemeen
* secundair vaginisme: t.o.v. partner
Pijnvermijdingsgedrag
* verdedigingsmechanisme
* fobische angst voor penetratie
Mentaal
* lager zelfvertrouwen
* negatieve gevoelens: frustratie, schuldgevoelens, somberheid, wanhoop, angst en depressie
Sociaal isolement
* voornamelijk bij adolescenten en jong volwassenen
* onzeker voelen, niet kunnen meespreken
Bespreek de vicieuze cirkel van vaginisme.
pijn > bekkenbodemspieren trekken samen als verdedigingsmechanisme > pijn blijft aanwezig > vermijdingsgedrag waarbij penetratie wordt vermeden
Welke gevolgen heeft vaginisme op zwangerschap en bevalling?
problemen met inwendig onderzoek, vaginale echografie, inductie, …
–> eerst vaginisme behandelen, daarna zwanger worden
Welke aandachtspunten dien je in acht te nemen wanneer je een gynaecologisch onderzoek uitvoert bij iemand met vaginisme?
(vb. om somatische oorzaken te kunnen uitsluiten)
- voldoende informatie geven over het onderzoek
- grenzen van de patiënt respecteren
- persoon laten meevolgen via een handspiegel indien gewenst
- oogcontact houden: non-verbale reacties opmerken
- ervaring bevragen tijdens het onderzoek
- na het onderzoek alle informatie bespreken
Welke relationele gevolgen heeft vaginisme?
- minder zin en opwinding
- seksuele relatie zonder penetratie
- verminderde kwaliteit van de relatie
- schuldgevoelens t.o.v. de partner
- angst om de partner teleur te stellen of te verliezen
Hoe kan vaginisme worden behandeld?
Er zijn veel verschillende therapieën, maar de effectiviteit ervan is nog niet bewezen.
* belang van multidisciplinair team: fysiotherapeuten en seksuologen (evt. nog psychologen, gynaecologen)
* belang van doorverwijzing: therapie afhankelijk van de oorzaak
Welke behandelingen vinden vrouwen met primair vaginisme het meest effectief?
- seksuele voorlichting
- voorlichting van het bekken
- zelfonderzoek
- communicatietherapie
- zintuiglijke therapie
Welke behandelingen vinden vrouwen met secundair vaginisme het meest effectief?
- EMDR²
- seksuele voorlichting
- vaginale dilatatie
- communicatietherapie
- relatietherapie
² therapie voor het verwerken van trauma en zo angst en negatieve associaties te verminderen (meest effectief bij traumatische ervaringen)
Wat is de prognose van vaginisme?
Vaak gunstige prognose, wel afhankelijk van de oorzaak en de kwaliteit van de behandeling.
Succesvolle prognose
* somatische of eenvoudige psychogene oorzaken
* goede partnerrelatie
* motivatie van het koppel
* zwangerschapswens
Niet-succesvolle prognose
* anatomische abnormaliteiten
* negatieve attitudes t.a.v. seksualiteit
* angst voor SOA’s
* angst voor pijn bij penetratie
